De Zeedijk was in de Tweede Wereldoorlog verboden voor de Wehrmacht, net zoals een deel van de Warmoesstraat. Dat kwam omdat dit een deel van de Rosse Buurt was.
Zeedijk 13 – M. B. van Tijn
M. B. van Tijn verhuisde in mei 1876 van dit adres naar Oudeschans 20. Hij was commissionair in nummerwisselaars en plaatsvervangers bij de nationale militie. Hij zorgde er dus voor dat wanneer een dienstplichtige was ingeloot voor militaire dienst deze kon worden vervangen door een ander, die daar dan voor betaald kreeg.
Zeedijk 22 – A. Vogel
A. Vogel was meestersmid en fabrikant van diamantwerkersgereedschap en adverteerde in 1877 met zijn diensten.
Zeedijk 46 – broekenmaker Neuburger
In 1897 was broekenmaker Neuburger hier gevestigd en konden er, volgens een personeelsadvertentie, pantalons, machine- en handwerksters geplaatst worden.
Zeedijk 62 – Bonewit
In 1893 was Bonewit hier gevestigd en er werden machinestiksters gevraagd in een personeelsadvertentie.
Zeedijk 63 – café ’t Mandje
Dit was het café van Bet van Beeren en was hier gevestigd sinds 1927.
In de kelder had Bet Joodse onderduikers. Op zolder lagen wapens verborgen die gebruikt zijn bij de overval op het Bevolkingsregister en de gevangenis op de Weteringschans.
Bet van Beeren maakte in de oorlog regelmatig erwtensoep voor de hongerige Amsterdammers. Ze kreeg hiervoor de ingrediënten van de zwarthandelaren, waar ze goede contacten mee had. Deze soep maakte ze in grote zinken vuilnisemmers.
Koningin van de Zeedijk
Bet van Beeren was een betrokken buurtbewoonster. Pooiers, hoeren en de politie hadden respect voor haar. Boven alles was Bet de eigenaar van café ’t Mandje op de Zeedijk. Een in het binnen en buitenland befaamde plek waar homo’s en lesbiennes zichzelf konden zijn. Bet en haar café waren het middelpunt van de buurt.
Verschillende verhalen over Bet, ’t Mandje en de Zeedijk zijn, tien jaar na haar dood in 1967, gebundeld in ‘Bet van Beeren; Koningin van de Zeedijk’. In soms ontroerende verhalen over Bets eenzaamheid, vaak doorspekt met plat Amsterdamse zinnen, verhaalt het boek over de Zeedijk in de eerste helft van de vorige eeuw. Café Het Mandje is jaren gesloten geweest en rond Koninginnedag 2008 zijn de deuren weer geopend.
Tibbe Bosch, ‘Bet van Beeren, Koningin van de Zeedijk’, PMP, ISBN 9789080704558 € 9,95.
Zeedijk 64 – E. L. Dias
E. L. Dias verkocht vanaf dit adres in 1893 burger- en militaire manskleding. Emanuel Lopes Dias (Amsterdam, 9 januari 1862 – Auschwitz, ) was gehuwd met Veronica Levij (Amsterdam, 29 augustus 1863 – Amsterdam, ). Zij hadden zeven kinderen waarvan er twee de oorlog overleefden.
Zeedijk 69 – R. van Straten – Duveen
R. van Straten – Duveen was verloskundige en woonde in 1913 op dit adres. Reintje (Groningen, – Auschwitz, ) was gehuwd met slager Emanuel van Straten (Herwijnen, – Auschwitz, ) en op 24 maart 1920 kregen zij twee zoons, Lion (Amsterdam, – Mauthausen, ) en Maurits (Amsterdam, 24 maart 1920 – Amsterdam, 2 mei 1940).
Zeedijk 86 – Café-restaurant Weduwe Gosschalk
De weduwe J. Gosschalk had op dit adres in 1882 haar café-restaurant. Eva Clarenburg (Amsterdam, 8 februari 1849) was de weduwe van Jacob Gosschalk (Rotterdam, 18 augustus 1842 – Rotterdam, 14 mei 1882). Ze had drie kinderen, Marianne (Rotterdam, 24 augustus 1877 – Velp, 27 januari 1931), Izaak (Rotterdam, 10 januari 1879 – Sobibor, 21 mei 1943) en Gustav (Rotterdam, 10 maart 1880).
Zeedijk 93 – Arnold de Leeuw
Arnold (Aaron) de Leeuw (Utrecht, 31 maart 1847) was actief voor Harpe Davids. Verder zat hij in een comité dat een speciale godsdienstuitvoering organiseerde voor voorzanger Samuel Gordon.
Zeedijk 93 – M. S. de Leeuw
In 1879 was M. S. de Leeuw, in wijnen en likeuren, op dit adres gevestigd. De producten die hij verkocht waren koosjer en koosjer voor Pesach. Moses Simon de Leeuw werd in Groningen geboren op 6 januari 1817.
Zeedijk 97 – suikerwinkel De la Bella
In 1900 zocht Jos. de la Bella een winkeljuffrouw voor zijn suikerwinkel, die op dit adres was gevestigd. Joseph de la Bella was op 16 december 1858 in Amsterdam geboren en overleed in Amsterdam op 14 april 1925. Hij was gehuwd met Rachel Cassutto (Amsterdam, 25 augustus 1869 – Amsterdam, 13 oktober 1931). Zij hadden twee kinderen, Esther en Samuel, die beide in de Holocaust werden vermoord.
Zeedijk 101 – Mozes Nabarro
Mozes Nabarro had op dit adres een zaak in chocolade rond 1914. In dat jaar had hij negen zaken in de stad.
Zeedijk 101 – Keizer’s Lederhandel
Op Zeedijk 101 was N.V. Keizer’s Lederhandel gevestigd. Het bedrijf was een begrip in Amsterdam en viel op door de grote koeienkop die de gevel sierde. Keizer verkocht naast aan de groothandel ook aan particulieren, tot diep in de jaren zeventig van de vorige eeuw kon men hier leer, rubber en schoenmakersgereedschap aanschaffen. Toen in de herfst van 1962 in Amsterdam hondsdolheid uitbrak, en hondeneigenaren verplicht werden om een muilkorf aan te schaffen, zette Keizer binnen een paar maanden duizenden muilkorven af. Na de Tweede Wereldoorlog ging een deel van de familie Keizer naar de Verenigde Staten.
Het oorlogsverhaal van de familie Waterman
Sophia Frederika Keizer was de dochter van Sam Keizer, geboren in 1907 in het Verenigd Koninkrijk. Zij trouwde in 1935 met Meijer Waterman. In 1936 kregen zij hun dochter Roosje.
De lederhandel werd ingepikt door de bezetter en kreeg een Verwalter.
In september 1942 werden Meijer, Frederika en Roosje overgebracht naar Westerbork. Bij aankomst in Westerbork bleek een van de SS-officieren, die de inschrijving regelde, een schoolvriend van Sophia te zijn. Hij tekende een papier waarmee de familie Waterman terug kon reizen naar Amsterdam.
In het najaar van 1943 werd de familie Waterman opnieuw gearresteerd. Ze werden weer naar Westerbork overgebracht en na ongeveer een maand werd het besluit genomen dat ze naar het concentratiekamp Vittel in het oosten van Frankrijk moesten. Dit kamp was gevestigd in een paar luxueuze hotels, maar werd uiteraard streng bewaakt.
De reden om de familie Waterman daarheen te sturen was het Britse staatsburgerschap van Sophia. Daarmee was ze een goede gijzelaar voor de nazi’s. In september 1944 werd het gezin in Vittel bevrijd.
Zeedijk 103 – bakker Witstijn
Op 31 oktober 1878 (Dordrecht, 3 juni 1828) opende Hendrik Witstijn hier zijn koek- en banketbakkerij. Witstijn nam de zaak over van bakker E. Salomons.
Zeedijk 103 – M. Salomons
In 1884 was op dit adres confiseur (bakker) Manuel Salomons (Velp, 1 november 1821) gevestigd. Manuel was gehuwd met Anna Brook (Sneek, 4 oktober 1835).
Zeedijk 107 – kruidenier Voorzanger
Rond 1905 was hier de kruidenierszaak van M. J. Voorzanger gevestigd.
Zeedijk 108 – IJzerwaren Rodrigues
In 1903 was hier de ijzerwarenzaak van H. Rodrigues gevestigd.
Zeedijk 109 – slagerij M. Meijer
In 1908 opende M. Meijer hier zijn slagerij. Hij meldde niet dat het vlees koosjer was, adverteerde in het Nieuw Israëlietisch Weekblad en verkocht geen treife vlees. In 1911 ging zoon Sal Meijer naar Indië en ter gelegenheid daarvan adverteerde hij in het Nieuw Israëlietisch Weekblad.
Zeedijk 111 – schoenenmagazijn S. Hakkert
Hier was rond 1906 de schoenenzaak van Simon Hakkert gevestigd.
Zeedijk 112 – De Ploeg & Cohen
In 1902 was hier het magazijn in galanterieën van De Ploeg & Cohen gevestigd. Rond 1905 was hier een soortgelijke zaak gevestigd, nu van Witteboon & Van Es.
Zeedijk 113 – B. Boom
In september 1878 had Barend Boom (Amsterdam, 19 juli 1846) op dit adres zijn magazijn in hoeden en petten. Barend was gehuwd met Rebekka Swaalep (Amsterdam, 25 november 1852). In 1880 werden er volgens een advertentie ook heren- en damesparaplu’s verkocht. In 1892 verplaatste Barend Boom zijn zaak naar nummer 115.
Zeedijk 113 – Heertje
Nadat Barend Boom naar nummer 115 was vertrokken trok de heer Heertje in deze zaak. In 1892 verkocht hij Jom Kippoer kapjes.
Zeedijk 114 – gebroeders Hertz
In oktober 1897 openden de gebroeders Hertz hier hun Gelderse slagerij. Hoewel ze zich niet als koosjer profileerden verkochten ze alleen runder-, kalfs- en lamsvlees en adverteerden ze in het Nieuw Israëlietisch Weekblad. In 1903 werd er nog een flinke slagersjongen gevraagd. Rond 1905 werd dit de slagerij van Alex. Hegt.
Zeedijk 115 – B. Boom
zie nummer 113
Zeedijk 116 – F. H. Kattenburg
F. H. Kattenburg verkocht vanaf dit adres in 1903 confectie. Frederik Kattenburg (Amsterdam, 21 juni 1856) was gehuwd met Eva Okker (Amsterdam, 4 maart 1857).
Zeedijk 126 – J. Gerritse
Gedroogde, gerookte en gezouten vis, groenten en fruit kon vanaf 1903 gekocht worden op dit adres in de zaak van J. Gerritse. Jacob en Marianne Gerritse waren de grootouders van Rebekka Brilleslijper die bekend werd als vertolkster van het Jiddische lied onder de naam Lin Jaldati.
Zeedijk 132 – confiseur A. Manheim
In 1905 was hier de zaak van deze bakker gevestigd. Op 17 augustus 1908 bestond deze zaak 25 jaar.
bron:
Algemene informatie via Wikipedia,
Bosch, Tibbe , ‘Bet van Beeren, Koningin van de Zeedijk’, PMP, ISBN 9789080704558 € 9,95,
Berg, P. van den, De schoenmaker en zijn leest, Ons Amsterdam, maart 2012
Hostages in Vittel: The Rodi Glass Collection (Curators Corner #22), United States Holocaust Memorial Museum, youtube.
“Advertentie M B van Tijn”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-05-1876. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872325:mpeg21:a0012
“BINNENLAND AMSTERDAM, 49 Septemher. Boom”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-09-1878. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871977:mpeg21:a0022
Stadsarchief Amsterdam, bevolkingsregister 1874 – 1893 Boom, Barend – Zeedijk 113 – 19-07-1846 – Amsterdam – BRB00748000143
“Advertentie Witstijn”. “Nieuw Israelietisch weekblad” . Amsterdam, 01-11-1878. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871983:mpeg21:a0009
Stadsarchief Amsterdam, bevolkingsregister 1874 – 1893 Witstijn, Hendrik – ’s Gravenhekje 2 – huis; Koloniaal Etablisement – 03-06-1828 – Dordrecht – BRB00165000087
“Advertentie A Vogel”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 06-04-1877. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872372:mpeg21:a0020
“Advertentie M S de Leeuw”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-03-1879. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872002:mpeg21:a0014
Stadsarchief Amsterdam, bevolkingsregister 1874 – 1893 [de] Leeuw, Mozes simon – Zeedijk 93 – 06-01-1819 – Groningen – BRB00748000083
“Advertentie B Boom”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-03-1880. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860684:mpeg21:a0015
“Advertentie Gosschalk”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-10-1882. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860882:mpeg21:a0012
“Advertentie Salomons”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-03-1884. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871482:mpeg21:a0016
Stadsarchief Amsterdam, bevolkingsregister 1874 – 1893 Salomons, Manuel – Zeedijk 103 – 01-11-1821 – Velp – BRB00748000114
“Advertentie Boom”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-08-1892. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858571:mpeg21:a0009
“Advertentie Heertje”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-09-1892. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858578:mpeg21:a0017
“Advertentie Bonewit”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 10-02-1893. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858597:mpeg21:a0018
“Advertentie E L Dias”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-09-1893. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858084:mpeg21:a0049
Stadsarchief Amsterdam, bevolkingsregister 1874 – 1893 Lopes Dias, Emanuel – Zeedijk 64 – 09-01-1862 – Amsterdam – BRB00749000181
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Lopes Dias (geraadpleegd 1augustus 2019)
“Advertentie Neuburger”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-01-1897. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858515:mpeg21:a0018
“Advertentie Hertz”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-10-1897. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873283:mpeg21:a0012
“Advertentie Hertz”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-01-1903. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874186:mpeg21:a0024
“Advertentie De la Bella”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-03-1900. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874236:mpeg21:a0024
Stadsarchief Amsterdam, bevolkingsregister 1874 – 1893 [de la] Bella, Joseph – Zeedijk 97 – 16-12-1858 – Amsterdam – BRB00748000089
De la Bella op http://www.maxvandam.info/humo-gen/family.php?id=F16587 (geraadpleegd 1 augustus 2019)
“Advertentie De Ploeg & Cohen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 01-10-1902. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874171:mpeg21:a0029
“Advertentie F H Kattenburg”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-03-1903. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874196:mpeg21:a0058
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Kattenburg, F. – 21-06-1856 – 5422-0725-1780
“Advertentie Rodrigues”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 10-04-1903. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874198:mpeg21:a0022
“Advertentie Gerritse”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-11-1903. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871732:mpeg21:a0026
“Advertentie Alex Hegt”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-04-1905. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871677:mpeg21:a0031
“Advertentie Manheim”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-04-1905. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871677:mpeg21:a0031
“Advertentie Voorzanger”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-04-1905. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871677:mpeg21:a0031
“Advertentie Witteboon & Van Es”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-09-1905. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871805:mpeg21:a0042
“Advertentie Hakkert”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-11-1906. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871760:mpeg21:a0042
“Advertentie Meijer”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 10-01-1908. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872654:mpeg21:a0034
“BINNENLAND Manheim.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-08-1908. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872622:mpeg21:a0021
“Advertentie Sal Meijer”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-12-1911. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859358:mpeg21:a0024
“Advertentie R v Straten Duveen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-04-1913. Geraadpleegd op Delpher op 02-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860252:mpeg21:a0056
www.joodsmonument.nl, lemmata Reina van Straten – Duveen (geraadpleegd 4 augustus 2019)
Maurits van Straten via https://oorlogsgravenstichting.nl/persoon/149532/maurits-van-straten (geraadpleegd 4 augustus 2019)
“Advertentie Nabarro”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-06-1914. Geraadpleegd op Delpher op 04-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859516:mpeg21:a0004.
Arnold de Leeuw, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2327.
illustratie:
Foto Keizer met dank aan H. Pieper-Theeboom, © collectie Pieper – Theeboom
“Advertentie M S de Leeuw”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-03-1879. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872002:mpeg21:a0014
“Advertentie Heertje”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-09-1892. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858578:mpeg21:a0017
“Advertentie Hertz”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-10-1897. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873283:mpeg21:a0012
“Advertentie Gerritse”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-11-1903. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871732:mpeg21:a0026
“Advertentie Sal Meijer”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-12-1911. Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859358:mpeg21:a0024
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Olie, Jacob (1834-1905). Zeedijk 106 t/m 138 (ged.) (v.r.n.l.). Gezien van Nieuwmarkt. 1890. 10019A000142.
gepubliceerd:
6 mei 2016
laatst bijgewerkt:
21 juli 2024