De Clarastichting was oorspronkelijk een joods kinderhospitum, bedoeld als sanatorium voor diegenen die aan de gevreesde ziekte tuberculose leden. De zee(lucht), meende men, gaf de grootste kans op genezing en daarom wilde men graag een herstellingsoord in Zandvoort hebben. Natuurlijk ging dit niet zonder slag of stoot. Het was wenselijk om een dergelijk herstellingsoord pal aan zee te hebben maar vanwege mogelijk besmettingsgevaar en angst konden de stichters daar geen grond kopen. En dus werd het in de duinen neergezet.
Kostverlorenstraat naar de Max Euwestraat loopt, naast het huidige Spalier
Max Euwestraat
Het stond waar vandaag de dag de Max Euwestraat loopt en, ter oriëntatie, ca. 200 meter achter wat tegenwoordig het “Spalier” heet. Voor de Zandvoorters onder ons, de Amsterdamsche Vacantie Kolonie aan de Kostverlorenstraat. De officiële opening vond plaats op dinsdag 23 september 1913 door Dr. Simons, tevens voorzitter van de Clarastichting. De oprichting en realisatie van het gebouw kon plaatsvinden door een gift van iemand die toentertijd onbekend wenste te blijven. Zijn naam bleek Michel Mendes, hij schonk een bedrag van 300.000 gulden en de naam Clara was de naam van zijn moeder.
Praktisch gebouw
Het pand was ontworpen door de heer Leliman, bouwkundig ingenieur, die het nuttige met het aangename verenigde door er een praktisch gebouw neer te zetten wat er tevens goed uitzag. De heer Looman was belast met de dagelijkse leiding van de bouw en de arts, mevr. C. Polak, was tevens directrice van de stichting. Voor de inrichting werd speciaal de heer L. Bessie bedankt, die als de ziel van de Stichting werd aangeduid.
Koningin Emma
Op 7 mei 1929 vereerde H. M. Koningin-Moeder Emma tijdens haar bezoek aan Zandvoort ook de Clarastichting met een bezoek. In 1933 werd het pand uitgebreid met een ‘lighal’, verwezenlijkt door de Zandvoortse aannemer Koning. Tot aan de oorlogsjaren kwamen vele patiënten ter verzorging aan in het rustiek gelegen pand in de Zandvoortse duinen.
De oorlog gooide echter roet in het eten. Toen de Duitse bezetter een inval deed in de Joodse Clarastichting, waren het personeel en de jonge patiëntjes net op tijd per vrachtwagen vertrokken naar Drenthe om daar onder te duiken. Het pand werd na de inval in gebruik genomen door de Duitse bezetter en kwam de oorlog niet ongeschonden uit. Het was door de Duitsers uitgewoond.
Tehuis voor NSB-meisjes
Allerlei plannen van ingenieur Friedhoff, die een weg vlak langs het sanatorium had gepland, hielden herstel van het pand tegen omdat de weg over het terrein van de Clarastichting zou gaan lopen en de grond onteigend zou worden. Voor korte tijd werd het toen een tehuis voor gewezen NSB-meisjes. In 1947 werd het opgeknapt door de aannemers J. van Sluisdam & Zn. in opdracht van de architect Ir. G. H. Kleinhout en voor 3 jaar verhuurd aan de Stichting 500 die er 100 Joods-Poolse kinderen in onderbracht.
Dependance van het Elisabeth Gasthuis
In 1950 werd het wederom een sanatorium voor TBC-patienten en niet lang daarna een dependance van het Haarlemse ziekenhuis Elisabeth Gasthuis, voor voornamelijk vrouwelijke patiënten. In 1958 werd het een psychiatrisch ziekenhuis voor bejaarden. Er waren in 1970 zelfs uitbreidingsplannen voor de Clarastichting waarin gesproken werd van een compleet nieuw pand van meerdere verdiepingen. Een jaar later waren deze plannen alweer van de baan en in 1985 sloten de deuren.
Woningbouw
De bewoners vertrokken naar het verpleeghuis Overspaarne in Schalkwijk. In 1986 bereidde de gemeente Zandvoort een bestemmingsplan voor om het terrein van de Clarastichting en die van de Christelijke Jaap Kiewiet MAVO te gaan bebouwen met woningen. Een buurman van de Clarastichting vocht het bestemmingsplan aan tot aan de Raad van State maar de bezwaren werden van tafel geveegd. Vervolgens kwam de slopershamer en ging het pand tegen de vlakte, waarmee alweer een stukje geschiedenis van Zandvoort verdween.
bron:
Dit artikel is verschenen in de krant “De Zandvoorter” op 23 oktober 2003, en stond op de website van genootschap Oud Zandvoort. Op deze site opgenomen met vriendelijke toestemming van genootschap Oud Zandvoort.
illustraties:
collectie genootschap Oud-Zandvoort.
gepubliceerd:
6 mei 2016
laatst bijgewerkt:
25 april 2023