Na de oorlog was op het Singel 62 het bedrijf “Weense Modekunst” gevestigd. Ze profileerden in hun advertenties zichzelf als een ceintuurfabriek. Een bijzonder detail is dat dit bedrijf vanaf 1947 voornamelijk in het communistische “De Waarheid” adverteerde. Maar wellicht is ook dat een tijdsbeeld, na de oorlog zagen grote groepen in de samenleving het communisme als het juiste antwoord op de ervaringen met de politiek van de voorbije jaren.
De werkzaamheden vonden niet alleen plaats in het pand op de Singel. In 1950 vroeg men thuiswerksters voor de plastic-ceintuurs. De sporen die terug te vinden gaan echter verder. In de oorlog, in 1941, zocht men ook ook personeel en het bedrijf was toen gevestigd op de Leliegracht 28.
Het bedrijf werd in 1936 opgericht door Ernst Fried (Trebic, 28 februari 1899 – Auschwitz, 31 december 1942). In dat jaar kwam hij naar Amsterdam en huwde op 6 augustus 1936 in Amsterdam met Leoni Steinhauer (Wenen, 27 februari 1903 – Auschwitz, 21 september 1942).
De vestiging van het bedrijf was toen op de Keizersgracht 120. Leoni, voor deze baan modeontwerpster in de Bijenkorf, trad op 25 september 1936 uit het bedrijf en in de plaats daarvoor kwam Herbert Abraham (Rogasen, 29 april 1896) met zijn vrouw Emmy (Martha) Knatz (Elberfeld, 20 augustus 1904). Met de komst van Abraham werd het bedrijf voortgezet op de Leliegracht 28. Abraham werd later vennoot bij het bedrijf LAX.
Aan het begin van de oorlog woonde het gezin Fried op het Molenpad 16boven. Dat was hun laatste adres in Amsterdam voor ze in Auschwitz werden vermoord.
Tijdens de bezetting vluchtten Herbert en Emmy Abraham naar Amerika. Het bedrijf werd op 2 september 1943 geliquideerd door de Omnia Treuhandgesellschaft.
Na de bevrijding kwam Herbert terug naar Nederland en bouwde de zaak weer op, op het Singel 62. Het was een klein bedrijf met circa 12 mensen in de productie. Levina Frye was er bedrijfsleidster. Een deel van het werk werd uitbesteed aan thuisnaaisters. De Bijenkorf was de grootste klant en het bedrijf heeft bestaan tot 31 december 1954.
LAX
In 1940 trad Ernst Fried toe als vennoot bij Alois Lax (Rzaka, 12 mei 1906 – Amsterdam, 28 juni 1941) en Hans Brauer (Berlijn, 19 november 1902 – Auschwitz, 22 september 1942). Het bedrijf LAX werd gevestigd op de Spuistraat 110.
Lax en Brauer waren in 1933 uit Berlijn gekomen. Fried kwam in 1936 uit Tsjecho-Slowakije waar hij als ceintuurmaker had gewerkt. Alois Lax overleed in 1941. Nadat Fried in mei 1942 was uitgetreden, zette Brauer de zaak alleen voort.
In september 1942 werd de Duitser Bernhard Cordes aangesteld als Treuhändler. Hans Brauer werd in Auschwitz vermoord. Na de oorlog werd de zaak verkocht aan Jacobus Keune uit Heemstede en het bedrijf werd op 1 januari 1950 opgeheven.
bron:
De Telegraaf, 7 aug 1936, burgelijke stand, gehuwd op 6 aug 1936
De Waarheid, 21 aug 1947, personeelsadvertentie
idibem, 18 aug 1948, personeelsadvertentie
ibidem, 9 juni 1950, personeelsadvertentie
ibidem, 13 juni 1950, personeelsadvertentie
ibidem, 17 juni 1950, personeelsadvertentie
Het Joodsche Weekblad, 20 juni 1941, personeelsadvertentie
www.joodsmonument.nl, lemma Gezin Ernst Fried (bezocht 18 oktober 2015)
stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Herbert Abraham
met dank aan M Stoffelen
illustratie:
De Waarheid, 9 juni 1950, personeelsadvertentie
Laatst bijgewerkt:
27 september 2019