Een van de oudste straten van Amsterdam is de Warmoesstraat. De naam komt van de handel in warmoezerijen, oftewel in groenten. Er staat hier, op nummer 90, een van de oudste huizen van de stad, waarvan het houten skelet uit 1485 stamt.
In de zestiende eeuw was het de straat in Amsterdam waar de grootste huizen stonden en de rijkste Amsterdammers woonden. Het was dé winkelstraat van de stad en er vestigden zich veel handelsfirma’s. Met de aanleg van de grachtengordel vertrokken de rijke burgers naar de stadspaleizen en grote huizen aan die grachten. De straat ging achteruit met als dieptepunt de leegstand in de jaren tachtig van de vorige eeuw en de drugshandel in diezelfde periode. Hoewel de Warmoesstraat buiten de traditionele Joodse buurten ligt, zorgde het handelskarakter van de straat voor de vestiging van Joodse bedrijven.
Warmoesstraat 10-18 – Hollandia Kattenburg
Nummer 10 was het eerste adres van het in 1909 opgerichte Hollandia Kattenburg. Het bedrijf kon hier niet uitbreiden en vond in 1912 een terrein aan de overkant van het IJ, waar de nieuwe vestiging in 1916 geopend werd. Meer over deze onderneming op de pagina over Hollandia Kattenburg.
Warmoesstraat 40 – Jacobson & Cohen
Firma Jacobson & Cohen was een (groot)handel in galanterieën, speelgoed en huishoudelijke artikelen.
Warmoesstraat 46 – A. Boekman & Zonen
A. Boekman & Zonen was een bedrijf in glas- en aardewerk en was rond 1900 op deze locatie gevestigd.
Warmoesstraat 48 – politiebureau
Tijdens de oorlog, ervoor en erna was hier een politiebureau gevestigd. De Warmoesstraat was als deel van de rosse buurt deels verboden voor de Wehrmacht. Op dit politiebureau was een afdeling die hierop toe zag.
Warmoesstraat 55a – Hamburger & Feitsma
Hamburger & Feitsma hadden rond 1901 hier hun slagerij. Met hun personeelsadvertenties richtten zij zich op het Joods publiek, of het vlees dat verkocht werd koosjer was is niet bekend.
Warmoesstraat 56 – Stukadoor Hommers
Stukadoor H. Hommers adverteerde met dit adres in 1898 in het Nieuw Israëlietisch Weekblad.
Warmoesstraat 71 – Crèche Prinses Juliana
Deze crèche zat in de Warmoesstraat en van de zestig kinderen was een deel Joods. Kinderverzorgster Thea Citroen (Amsterdam, 10 november 1921 – Auschwitz, 24 juli 1942) fotografeerde de kinderen in 1940 en 1941. Meer over Thea via deze link.
Warmoesstraat 72 – pettenfabriek Samson Wolf
In 1882 had Samson Wolf hier zijn pettenfabriek. Samson Wolf (Nijmegen, 24 juni 1847) was gehuwd met Henriëtte Hamburger (Tiel, 4 oktober 1848). Zij hadden de volgende kinderen: Anna (Tiel, – Sobibor, ) , Charlotte (Tiel, 16 juni 1871 – Rotterdam, 21 februari 1950), Cato (Tiel, 3 november 1874 – Rotterdam, 18 november 1921), Sophia (Tiel, 22 januari 1876 – Auschwitz, 15 oktober 1942), Abraham (Tiel, 24 april 1878), Catharina (Amsterdam, 11 februari 1880 – Apeldoorn, 29 maart 1943) en David (Amsterdam, 19 november 1883).
Warmoesstraat 100 – Van Menk & Sluizer
Van Menk & Sluizer vervaardigde heren confectie pantalons en was op dit adres gevestigd in 1898.
Warmoesstraat 103 – Vleeshouwerij J. M. Barentz
Deze slagerij werd in 1902 hier gevestigd en was daarvoor op de Oudeschans 8 gevestigd.
Warmoesstraat 113 – SIDVA
Lingeriefabriek SIDVA (SImon De Vries Ateliers) bevond zich op meerdere locaties (Warmoesstraat, Keizersgracht en Beursstraat) in de stad. Rond 1918 was het bedrijf op de Warmoesstraat 113 gevestigd, naast dit adres waarschijnlijk ook op 142-144. Het bedrijf werd in 1914 opgericht door Simon Izak de Vries (Hoorn, 4 november 1892 – Amsterdam, 29 november 1956) en hij had het vak geleerd van zijn vader Jonas de Vries (Hoorn, 8 december 1861- Amsterdam, 12 juli 1936). Het bedrijf had veel Joodse werknemers, de personeelslijst uit 1941 laat er 110 zien van een totaal personeelsbestand van 312. Een van de bekendere werknemers was Philip Bloemendal (Scheveningen, 25 juni 1918 – Amersfoort, 22 februari 1999), de latere bekende nieuwslezer. Na de oorlog bleek dat er 166 medewerkers van SIDVA vermoord zijn in de oorlog. Hun namen staan op drie plaquettes in de hal van het gebouw Beursplein 11-17.
Warmoesstraat 114 – Frankfort & Co
In 1871 was hier de sigarenhandel gevestigd van J. Frankfort & Co. De toenmalige nummering was J 564.
Warmoesstraat 116 – petten- en reismutsenfabriek Dondorp
Rond 1850 was hier, op nummer 173 in de toenmalige huisnummering, de petten- en reismutsenfabriek van S. Dondorp gevestigd. Op dit adres, in de toenmalige nummering 565, was de onderneming gevestigd van Salomon Dondorp (Haarlem, 3 juli 1810) die gehuwd was met Jetje Berenstein (Rotterdam, 1814). Zij hadden twee kinderen, Schoontje (1838) en Isaac (1840). Isaac nam de zaak over van zijn vader.
Warmoesstraat 126 – Magasin de Paris
Alex B. Barends verkocht hier in zijn zaak in 1875 onder andere overhemden.
Warmoesstraat 128 – Theater De Familles
In 1895 was H. Beijerlee directeur van dit theater. Hij adverteerde ook in het Nieuw Israëlietisch Weekblad, waarmee hij zich tevens op de Joodse clientèle richtte.
Warmoesstraat 134 – commissionairs in effecten Isenthal & Co
Dit bedrijf was rond 1871 op dit adres (toen J 574) gevestigd.
Warmoesstraat 134 – B. Hartzfeld & Adler jr.
Deze zaak, in parfumerieën en kartonnages, was hier rond 1878 gevestigd. Hier woonde Joseph Hartzfeld (Würzburg, 15 april 1813) en Arnold Adler (Amsterdam, 5 januari 1842 – Amsterdam, 21 oktober 1907). Arnold was gehuwd met Minna Meriane Amsberg (Malchin, 27 juli 1843) en zij hadden twee dochters, Flora (Amsterdam, – Sobibor, ) en Mathilde (Amsterdam, 1 augustus 1874), en een zoon Bernard (Amsterdam, – Auschwitz, ). Bernard werd medeoprichter van de Nederlandse Vereniging van Handelsagenten.
Warmoesstraat 139 – Cabaret De Sphinx
Dit cabaret was op de Warmoesstraat gevestigd en was sociaal geëngageerd. Eduard Jacobs (1868 – 1914) was een cabaretier die hier tot 1912 probeerde om weer aan de bak te komen.
Warmoesstraat 139 – Theater De Vereniging
In 1905 stond het gebouw van Cabaret De Sphinx ook bekend als Theater De Vereniging.
Warmoesstraat 140 – Nederlandsche Schoencompagnie
Deze zaak, die en detail en en gros leverde, was hier in 1878 gevestigd.
Warmoesstraat 155 – commandopost Binnenlandse Strijdkrachten Centrum
Op dit adres was de commandopost BS (Binnenlandse Strijdkrachten) district centrum in 1944/1945 gevestigd.
Warmoesstraat 159 – Firma E. A. Joachimsthal en Co
Firma E. A. Joachimsthal en Co. was gevestigd op Warmoesstraat 159. Dit was een firma in manufacturen. Emanuel Joachimsthal (Amsterdam, 7 mei 1842 – Amsterdam, 25 mei 1925) was gehuwd met Betje Aptroot (Leek, 31 maart 1850 – Amsterdam, 30 oktober 1923) en zij hadden volgens het Bevolkingsregister Amsterdam 1874 – 1893 acht kinderen. Volgens het bevolkingsregister werd Betje in 1850 geboren, andere bronnen spreken van 1849.
Warmoesstraat 176 – generaal depot voor het Koninkrijk der Nederlanden Singer
Rond 1878 was hier het generaal depot voor het Koninkrijk der Nederlanden van The Singer Manufacturing Co. uit New York, van de Singer-naaimachines, gevestigd.
Warmoesstraat 181 – kandidaat procureur S. van Gelder
Deze kandidaat procureur was hier in 1872 gevestigd, op de toenmalige nummering J 62.
Warmoesstraat 185 – L. Prins Tapijt- en Meubelstoffen
In 1877 was hier deze zaak gevestigd.
Warmoesstraat 186 – koosjere lamsslagerij
Op 4 april 1905 werd op dit adres de streng koosjere lamsslagerij van A. M. Canter gevestigd.
Warmoesstraat 187 – premie-aandelen B. L. Paërl & Co.
Dit bedrijf was hier rond 1871 gevestigd. De toenmalige nummering was J 66.
Warmoesstraat 187 – B. Polak
Benedictus Polak (Den Haag, 21 september 1825) was restaurateur en woonde vanaf 1883 op dit adres. In 1880 verscheen er een advertentie dat er op dit adres een koosjer café-restaurant was gevestigd. Benedictus was gehuwd met Antje Cohen (Meppel, 21 juni 1840).
Warmoesstraat 189 – A. Lewenstein
A. Lewenstein verkocht in 1892 op dit adres, en op de Kalverstraat 146 – 148, naaimachines. Later zat deze zaak op de Dam 17 – 21.
Warmoesstraat 195 – café ‘De Bijenkorf’
Dit café heeft niets te maken met het grootwarenhuis. In 1881 was het de locatie van een antisemitische rel.
bron:
“KUNST EN LETTEREN. TOONEEL. Eduard Jacobs overleden.”. “De Telegraaf”. Amsterdam, 1914/12/07 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 04-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110547839:mpeg21:p003.
De Sphinx via https://www.amsterdamsebinnenstad.nl/binnenstad/269/warmoesstraat139.html (geraadpleegd 4 maart 2020).
Vrouwenjaarboekje voor Nederland. Geraadpleegd op Delpher op 04-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMATR05:000617001:00013
“Advertentie Alex B. Barends”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1875/03/12 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 04-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872936:mpeg21:p004.
“Advertentie Prins”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1877/02/02 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 04-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872363:mpeg21:p003.
“Advertentie Nederlandse Schoencompagnie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1878/08/16 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 04-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871972:mpeg21:p004.
“Advertentie B. Hartzfeld & Adler jr”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1878/11/22 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 04-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871986:mpeg21:p003.
“Familiebericht Samson Wolf”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1882/05/26 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860863:mpeg21:p003.
“Advertentie B. Polak”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1883/03/02 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860903:mpeg21:p003.
“Advertentie Theater De Familles”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1895/10/09 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858452:mpeg21:p004.
“Advertentie Hommers”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1898/05/06 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873311:mpeg21:p006.
“Advertentie Van Menk & Sluizer”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1898/05/20 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873313:mpeg21:p007.
“Advertentie Boekman & Zonen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1898/11/25 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858717:mpeg21:p006.
“Advertentie Hamburger & Feitsma”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1901/09/20 00:00:00, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874110:mpeg21:p006.
“Advertentie Barentz”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1902/04/04 00:00:00, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874146:mpeg21:p007.
Warmoesstraat 48: Bianca Stigter, Atlas van een Bezette Stad, Amsterdam 1940 – 1945 (Amsterdam 2019) 133
Warmoesstraat 155: ibidem, 133.
“Advertentie De Vereniging”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1905/02/03 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871668:mpeg21:p008.
“Advertentie lamsslagerij Canter”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1905/03/31 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871676:mpeg21:p008.
Stadsarchief Amsterdam, Joachimsthal, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2257.
Ibidem, Adler, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2259.
www.joodsmonument.nl, lemmata Adler (geraadpleegd 7 maart 2020).
Samson Wolf, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2258.
Dondorp, Nederlandsch Israëlitisch nieuws- en advertentieblad, jrg 1, 1850, no 14, 15-02-1850. Geraadpleegd op Delpher op 29-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005581014:00001.
Frankfort & Co, Weekblad voor Israëlieten, jrg 16, 1871, no 37, 24-03-1871. Geraadpleegd op Delpher op 29-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005598037:00001.
Isenthal & Co, Weekblad voor Israëlieten, jrg 16, 1871, no 40, 14-04-1871. Geraadpleegd op Delpher op 29-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005598040:00001.
Paërl, Weekblad voor Israëlieten, jrg 17, 1871, no 5, 11-08-1871. Geraadpleegd op Delpher op 29-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005598057:00001.
S. van Gelder, Weekblad voor Israëlieten, jrg 18, 1872, no 1, 12-07-1872. Geraadpleegd op Delpher op 29-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005598105:00001.
Singer, Israelietische nieuwsbode; wekelijks orgaan voor Israelitische belangen, jrg 3, 1878, no 38, 15-03-1878. Geraadpleegd op Delpher op 29-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005537038:00001.
Cafe-rstaurant, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 11, 1880, no 21, 11-06-1880. Geraadpleegd op Delpher op 29-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005396021:00001.
Salomon Dondorp, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1853-1863, archiefnummer 5000, inventarisnummer 371.
Benedictus Polak, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2257.
illustratie:
“Advertentie Prins”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1877/02/02 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 04-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872363:mpeg21:p003.
“Familiebericht Samson Wolf”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1882/05/26 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860863:mpeg21:p003.
“Advertentie Barentz”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1902/04/04 00:00:00, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874146:mpeg21:p007.
“Advertentie lamsslagerij Canter”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1905/03/31 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 05-03-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871676:mpeg21:p008.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Internationaal Persfoto Bureau N.V. Warmoesstraat. Naar de Vijgendam gezien. Links op de voorgrond: verkooppunt Staatsloten. 23 februari 1927. OSIM00002003327.
Dondorp, Nederlandsch Israëlitisch nieuws- en advertentieblad, jrg 1, 1850, no 14, 15-02-1850. Geraadpleegd op Delpher op 29-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005581014:00001.
Singer, Israelietische nieuwsbode; wekelijks orgaan voor Israelitische belangen, jrg 3, 1878, no 38, 15-03-1878. Geraadpleegd op Delpher op 29-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005537038:00001.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Beursplein 11, Foto van de verbouwing en uitbreiding van het pand aan Beursplein 11-17. Archief van S.I. de Vries N.V. 1919. B00000025617.
gepubliceerd:
6 mei 2016
laatst bijgewerkt:
9 mei 2024