De Transvaalkade is een straat in Amsterdam-Oost en is deels de zuidgrens van de Transvaalbuurt. Tot 1896 behoorde dit gebied aan de gemeente Nieuwer-Amstel.
Transvaalkade 9a – rusthuis
Veronika Englander – Braadbaart en Eliazar Englander woonden hun hele leven op de Nieuwe Kerkstraat 10. Ze hadden twee kinderen, Nathan (Amsterdam, 16 maart 1916 – Natzweiler, 7 maart 1945) en Betje Betje (Amsterdam, 10 januari 1922 – Auschwitz, 28 januari 1944). Eliazer (Amsterdam, 18 april 1886 – Sobibor, 16 juli 1943) was diamantwerker, elektricien en monteur en Veronika (Dordrecht, 11 maart 1885 – Sobibor, 16 juli 1943) was haar hele leven verloskundige.
In 1937 verhuisden Veronika en Eliazar naar de Transvaalkade 9a en beginnen een nieuwe onderneming, een streng ritueel rusthuis voor Ouden van Dagen en Hulpbehoevenden. In juni 1937 werd het rusthuis geopend en op 11 juni van dat jaar staat er in het Nieuw Israëlietisch Weekblad:
‘Mededeelingen van de Administratie EEN NIEUW RITUEEL RUSTHUIS
In Amsterdam (Oost), Transvaalkade 9a, heeft Mevrouw V. Englander—Braadbaart een rusthuis geopend, dat aan alle hedendaagsche eischen voldoet. Voor ouden van dagen en hulpbehoevenden een ideale inrichting. Het meest mogelijke comfort en de nieuwste sanitaire installaties zijn aangebracht. Dit ritueele Rusthuis, dat op een aangenaam plekje aan de Transvaalkade gelegen is, zal ongetwijfeld in een ware behoefte voorzien. Wij gelooven dan ook, dat ongetwijfeld dit huis onder deze deskundige leiding wel het succes zal verlangen dat de actieve onderneemster er zich van voorstelt’.
Transvaalkade 9a – Samuel Finsij en Maria Kinsbergen
Samuel Finsij (Amsterdam, 18 december 1871 – Amsterdam, 4 januari 1943) en Maria Kinsbergen (Amsterdam, – Sobibor, ) woonden hier in het begin van de bezetting.
Transvaalkade 13 – arts Oestreicher
Tijdens de bezetting was arts F. H. Oestreicher op dit adres gevestigd. Felix Herman Oestreicher werd in Karslbad geboren op 19 mei 1894 en kwam om in Tröbitz op 9 juni 1945. Zijn vrouw Gerda Laqueur werd in Heidelberg geboren op 9 januari 1906 en kwam in Tröbitz om op 31 mei 1945. Hun drie kinderen overleefden de oorlog.
Transvaalkade t/o 43 – Leentjen Löwenstein
Op deze locatie werd uit de Ringvaart het lichaam opgedregt van Leentjen Löwenstein (Lonneker, – Amsterdam, ), die toen op de Pretoriusstraat 68-2 woonde. Volgens haar man Goedman Weenen (Amsterdam, – Auschwitz, ) had Leentjen onder druk van de verschrikkingen van de oorlog al eerder geprobeerd, door gasverstikking, zich van het leven te beroven. Van hun zeven kinderen overleed er een voor de oorlog, de anderen werden tijdens de oorlog vermoord.
Transvaalkade 57b-hs – Nora Diamant
Tijdens de oorlog woonde hier Noortje Diamant. Zij had in Spanje gevochten tegen Franco, was verzetsstrijder in de oorlog en door de onderduik overleefde zij en haar kinderen de oorlog.
Transvaalkade 65 – schoenmaker Cardozo
Samuel Cardozo (Amsterdam, – Auschwitz, ) was schoenmaker en hij was een van de zaken waar tijdens de bezetting Joodse klanten gebruik van konden maken. Samuel was gehuwd met Anna Acathan (Amsterdam, – Auschwitz, ). Hun kind overleefde de oorlog. In februari 1941 woonde Samuel op de Zoomstraat 68hs.
Transvaalkade 76 – De Ster
Bottelmaatschappij ‘De Ster’ verhuisde in 1928 van de Zwanenburgwal 48 naar dit adres. Hoewel het bedrijf in het Nieuw Israëlietisch Weekblad adverteerde was Jacobus van Eyzeren (Domburg, 28 november 1874 – Amsterdam, 2 september 1942) niet van Joodse afkomst.
Transvaalkade 109 – Joodse vereniging De Zwaluwnesten
Deze Joodse Vereniging vestigde in 1931 haar nieuwe onderkomen op dit adres. Een jaar later berichtte het Nieuw Israëlietisch Weekblad iets meer over deze vereniging:
Onder voorzitterschap van haar presidente, Mevr. Dr. E. Mendes da Costa—Vet, hield de Vereeniging „de Zwaluwnesten” haar algemeene ledenvergadering op Donderdag, 31 Maart j.1., in hel clubgebouw der Vereeniging, Zwanenburgerstraat 27. De voorzitster opent de vergadering en geeft daarna het woord aan de secretaresse voor het voorlezen van het jaarverslag. Dit verslag meldt als meest gewichtig feit van het afgeloopen aar de opening van het 2e Zwaluwnest op 24 Maart 1931, aan de Transvaalkade 107. Dit nieuwe nest, dat onder leiding slaat van Mej. B. 
Brandon, blijkt aan een dringende behoefte te voldoen en is eigenlijk al te klein. Wat het werk betreft is het afgeloopen jaar voor de Zwaluwnesten gunstig geweest. Het bezoek aan de beide club mag bevredigend genoemd worden. Daarentegen is de finantieele positie der Vereeniging verre van bevredigend te noemen. Door de slechte tijdsomstandigheden meenden tal van contribuanten als lid te moeten bedanken. Het bestuur is echter zeer gelukkig te kunnen vermelden, dat „de Maatschappij tot Nut van Israëlieten in Nederland” haar subsidie verhoogde en het betuigt haar daarvoor nogmaals zijn groote erkentelijkheid. Voor de inrichting van het 2e nest en de meubileering van eenige nieuwe clubkamertjes van het Iste schonk de Vereeniging „Hulp na Onderzoek” een bedrag van ƒ 800,-.
Chewresjoel
In 1932 verscheen er in het Nieuw Israëlietisch Weekblad een verslag dat in het Zwaluwnest op dit adres ook een chewresjoel (verenigingssynagoge) was opgericht door de Vereniging Nachaliël. In oktober 1933 vertrok ‘Het Zwaluwnest’ uit dit pand en ging naar een nieuw onderkomen op de Cronjéstraat 6.
bron:
“Mededeelingen van de Administratie EEN NIEUW RITUEEL RUSTHUIS”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 11-06-1937. Geraadpleegd op Delpher op 18-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872961:mpeg21:a0094
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Eliazar Englander
ibidem, woningkaart Majubastraat 53-2
ibidem, persoonkaart Jacobus van Eyzeren
www.genealogieonline.nl, lemma Jocobus (Co) van Eyzeren (geraadpleegd 18 april 2017)
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 07-12-1928. Geraadpleegd op Delpher op 18-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858063:mpeg21:a0034
“Een nieuw Zwaluwnest. – Het jubileum der Haagsche Vereeniging T.O.P.”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 27-03-1931. Geraadpleegd op Delpher op 18-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858662:mpeg21:a0042
“De Joodsche Vrouw ZWALUWNESTEN”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 08-04-1932. Geraadpleegd op Delpher op 18-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874747:mpeg21:a0170
“Joodsche buurtvereeniging „Nachaliël” Het tien-jarig bestaan door ARN. DRUIJFF”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 18-11-1932. Geraadpleegd op Delpher op 18-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874804:mpeg21:a0108
“REORGANISATIE „ZWALUWNESTEN”.”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 04-10-1933. Geraadpleegd op Delpher op 18-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874866:mpeg21:a0104
“Advertentie”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam“. Amsterdam, 19-06-1942. Geraadpleegd op Delpher op 18-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318323:mpeg21:a0020
“Voorloopige lijst van Joodsche Zaken”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam“. Amsterdam, 06-08-1943. Geraadpleegd op Delpher op 18-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318381:mpeg21:a0007
Bianca Stigter, Atlas van een bezette stad, Amsterdam 1940 – 1945 (Amsterdam 2019), Leentjen Löwenstein, 472
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Weenen (geraadpleegd 26 maart 2021)
Stadsarchief Amsterdam, Transvaalkade 65, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 355
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Cardozo (geraadpleegd 26 maart 2021)
Illustratie:
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 07-12-1928. Geraadpleegd op Delpher op 18-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858063:mpeg21:a0034
“Een nieuw Zwaluwnest. – Het jubileum der Haagsche Vereeniging T.O.P.”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 27-03-1931. Geraadpleegd op Delpher op 18-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858662:mpeg21:a0042
“Advertentie”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam“. Amsterdam, 19-06-1942. Geraadpleegd op Delpher op 18-04-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318323:mpeg21:a0020
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Gratama, Jan. Transvaalkade 108, 106, 104 enz. (v.l.n.r.). 21 februari 1921. 5293FO002621
gepubliceerd:
18 april 2017
laatst bijgewerkt:
26 maart 2021