De firma Tob. Groen & Co was voor de Tweede Wereldoorlog een van de grote reclamebedrijven in Nederland. Wie was de ondernemer van deze onderneming?
Tobie (Tobias) Groen werd op 17 mei 1881 in Parijs geboren als zoon van Isaac Groen (Amsterdam, 13 september 1851) en Rachel de la Penha (Amsterdam, 22 april 1854). Vader Isaac, diamantslijper, en moeder Rachel, waren in 1880 naar Parijs getrokken en kregen daar hun twee kinderen. Naast Tob op 27 oktober 1883 Sara. In 1891 keerde het gezin terug naar Amsterdam en ging op de Lepelstraat 55 wonen. Volgens een bericht in het Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen van 28 januari 1927 was Tob naar eigen zeggen een nakomeling van de koopman Joseph de la Penha en was hij in die periode bezig met het nazoeken van documenten rond die afstamming.
Op 9 juni 1904 trouwde Tob met Fanny Benjamins (Amsterdam, – Tröbitz, ). In 1904 of 1905 kregen zij een dochter Celly, die na een kortstondige ziekte op 19 juni 1926 overleed. In 1907 kregen zij een zoon, Maurits (Mau), die in 1920 zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig) vierde. Het gezin woonde vanaf circa 1916 op de Weesperzijde 27. In het begin van de bezetting woonde het gezin op de Brahmsstraat 24hs.
In 1906 werd de firma verplaatst van Amstel 320 naar de Plantage Kerklaan 3. In 1909 werd de onderneming verplaatst naar Herengracht 564. Tob nam veel initiatieven op het gebied van reclame. In 1907 riep hij een vergadering bijeen van de Vereniging tot Bevordering der Prentbriefkaarten. De vergadering had ten doel om knoeierijen in de branche tegen te gaan. Tob was voorzitter van deze vereniging.
In 1914 lanceerde Tob een nouveauté, de wereldkaart-sluitzegels die hij via boekhandelaren distribueerde. Vanaf circa 1918 werden er reclame-kalenders uitgegeven door de firma.
In 1913 werd Tob lid van het bestuur van ‘Kerkelijk Belang’. In dat jaar trad de voorzitter af, die functie werd vervolgens vervuld door M. Bolle jr. en Tob werd in het bestuur gekozen. Op 22 oktober 1915 werd Tob bestuurslid van de kerkenraad van de Nederlands-Israëlietische Hoofdsynagoge, hij had zich in 1911 al een keer gekandideerd voor een bestuurslidmaatschap maar behaalde toen niet het aantal benodigde stemmen. In 1917 (tot januari 1918) blijkt Tob voorzitter te zijn van de vereniging ‘De Joodsche Invalide‘ en ook is hij in dat jaar lid van het erecomité ‘Voor de Joodse geëvacueerden in Palestina’ in Amsterdam. In 1918 is Tob bestuurslid van de Naamloze Vennootschap tot Exploitatie van het Nederlandsch Panopticum aan de Amstelstraat te Amsterdam.
In 1921 was Tob het contactadres voor het weeshuis Toesjia in Jeruzalem waar de Nederlandse Jood Abraham Hirsch Goldsmit (foto: rechts met bolhoed; Jeruzalem, december 1874) directeur was.
Internationale Reclametentoonstelling ‘Recla’.
Van 4 april tot 4 mei 1924 werd er in het Paleis voor Volksvlijt aan het Frederiksplein te Amsterdam de Internationale Reclametentoonstelling ‘Recla’ georganiseerd. Het dagelijks bestuur van de tentoonstelling werd gevormd door Dr. Max van Gelder, Tob Groen, wethouder van Amsterdam Dr. I. H. J. Vos, J. B. van Ligten van het Internationaal Verkeersbureau en M. Lindenbaum van drukkerij M. Lindenbaum & Co. Het doel van de tentoonstelling was een ieder in de gelegenheid te stellen om de moderne wijze van reclamemaken in de uitgebreidste zin aan te tonen. Er waren verschillende afdelingen tijdens de tentoonstelling, waaronder Bedrijven in werking: stands, fabricage, Tijdelijke tentoonstellingen van affiches, etalages, enz., Modeshows, enz., De historische wijze, waarop voorheen reclame gemaakt werd, Wedstrijden in het etaleren, Het demonstreren van lichtreclame, Verder hielden verschillende autoriteiten op reclamegebied lezingen. De directie was te bereiken via het adres Westeinde 13, in de onmiddellijke omgeving van het Paleis voor Volksvlijt.
Op 12 april 1924 verscheen in De kunst; een algemeen geïllustreerd en artistiek weekblad een verslag over de tentoonstelling: ‘Tot de best geslaagde tentoonstellingen van het laatste jaar wordt zonder twijfel de „Recla” gerekend, — de reclame-tentoonstelling in het Paleis voor Volksvlijt, waarvan wij de vorige week de feestelijke opening aankondigden.
Reeds de ingang is een succes! Een reusachtig, architectonisch opgebouwd, monumentaal de mensen trekkend brok reclame, dat ’s avonds bovendien nog veelkleurig is verlicht, dat de meesten, die er naar opzien, „afschuwelijk” vinden, omdat het modern en groot en schreeuwerig is, maar dat aan zijn doel, en aan het doel der commissie, prachtig beantwoordt en dus praktisch van opzet is : de aandacht te vestigen op de tentoonstelling, die de reclame beoogt en die de reclame huisvest.
Trouwens, aan het hoofd der tentoonstelling staan mannen die het vak verstaan: Max van Gelder, de welbekende impresario; Tob Groen, de man die in het reclame-vak is grootgebracht en een wereldnaam heeft; zij beiden vormen de directie en geven leiding aan het geheel. Naast hen staat een dagelijks bestuur, waar de wethouder dr. I. H. J. Vos zitting in heeft, en waarin deskundigen als de heer J. B. van Ligten, directeur van het internationaal verkeersbureau, en de drukker M. Lindenbaum (het drukwerk van de „Recla” ziet er keurig en smaakvol uit!) hun adviezen ten beste geven.
Doch wat vooral geslaagd is, is de opstelling der tentoonstelling. Goede smaak en praktisch inzicht hebben bij de inrichters voorgezeten. Ofschoon de grote zaal van het Paleis stampvol met stands en tenten is, heerst nergens overlading, doen de kleuren der reclame makende en reclamerig trekkende inzendingen als geheel héél mooi, en werkt vooral de belichting in en óm de stands (is de heer Herman A. de Vries hiervoor verantwoordelijk?) mede, om aan het geheel een prettige, warme stemming te geven.
Laten wij vooropstellen, dat wij in enige artikelen een overzicht zullen geven van die inzendingen, welke in het kader van ons blad besproken kunnen worden. Ik bedoel b.v. inzendingen als die van de Amsterdamse Smyrna-tapijtfabriek „Asta” (handgeknoopte tapijten): ene nieuwe industrie in de hoofdstad, die aan velen onbekend zal zijn en die toch zoo zéér verdient dat er wat meer van in de openbaarheid komt; de Wasfigurenfabriek der firma Michels & Co. te Amsterdam, die, evenals de vorige industrie, geheel op artistieke grondslag berust, en die zo enorm veel bijdraagt tot de praktijk der moderne etaleerkunst; de Rotophot-maatschappij en wat daar omheen is aan grafische reclame-kunst, waarvan juist de voornoemde heer Tob Groen directeur is; de vele soorten van artistieke lichtreclames, de toneel- en reclame-belichtingen der firma’s Groeneveld, Ruempol & C0., Haaxman, Bureau voor Lichtreclame enz.
Al deze en dergelijke inzendingen, waaraan de kunst ten grondslag ligt, en waarvan in technisch opzicht zoveel belangwekkends is te vertellen, kunnen niet in een kort algemeen overzicht, gelijk de dagbladen gewoon zijn te doen, worden samengevat, doch verlangen een bredere bespreking.
Wat wel mogelijk is in een kort bestek, is de aandacht onzer lezers op deze tentoonstelling te vestigen, en hen op te wekken ze zelf te gaan zien. Dit doen wij dan ook van ganser harte. Want behalve het tentoongestelde op zichzelf, verdient ook de artistieke zijde van de inrichting onze aandacht. Van de grote zaal is een gezellig, aangenaam aandoend geheel gemaakt. De bovengalerij is ingericht tot ene tentoonstelling van grafische kunst, waar de door kunstenaars ontworpen aanplakbiljetten voor toneelvoorstellingen, binnen- en buitenlandse tentoonstellingen uit vroegere en latere tijd en dergelijke, de wanden sieren of op tafels zijn uitgestald. Hier vindt men ook door kunstenaars ontworpen reclame-drukwerk, artistiek inpak materiaal voor allerlei gebruiksvoorwerpen en levensmiddelen, inzendingen die aantonen, dat de artistieke reclame haar terrein meer en meer uitbreidt, óók ten bate van de kunstenaars zelve.
1928 Opening Joodsche H. B. S.
De Joodsche H. B. S. werd in 1928 aan de Herengracht 501 geopend. Deze school zou later uitgroeien tot Maimonides. Tob was erbij aanwezig, als een van de vooraanstaande personen uit de Joodse gemeenschap in Amsterdam.
Comité Olympiade 1928
Bij de Olympische Spelen van 1928, die in Amsterdam werden gehouden, mocht de firma Tob Groen & Co. voor de reclame-artikelen een door het comité gedeponeerd merk voeren.
Reis naar Zuid-Afrika
In januari 1935 maakten Tob en Fanny een reis naar Zuid-Afrika ‘met onverflauwde energie’ om daar te onderzoeken of er een markt was voor de reclame-artikelen.
Hoofdsynagoge
De functie bij de Hoofdsynagoge bekleedde Tob nog in het begin van de bezetting en de functie zorgde voor een Sperre (uitstel van deportatie) voor het gezin maar Tob en Fanny werden op 20 juni 1942 geregistreerd in Westerbork. In eerste instantie verbleef Tob in Barak 61, later werd dit Barak 68, een van de strafbarakken. Fanny zat in Barak 65. Tob en Fanny verbleven tot 13 september 1942 in Westerbork, toen werden ze gedeporteerd naar Bergen-Belsen. Tob kwam om in Bergen-Belsen op
bron:
Tobie Groen, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 288.
Isaac Groen, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2425.
Maurits Groen, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 05-01-1920, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010654037:mpeg21:p003.
Tobie Groen, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130297715 (Tobie GROEN).
Fanny Benjamins, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130297395 (Fanny GROEN BENJAMINS).
Celly Groen, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 20-06-1926, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010657820:mpeg21:p008.
Vergadering, Nieuwsblad voor den boekhandel jrg 74, 1907, no 70, 30-08-1907. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:2705019:mpeg21:0001.
Voorzitter, Nieuwsblad voor den boekhandel jrg 74, 1907, no 95, 26-11-1907. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:2705045:mpeg21:0001.
Kandidaatstelling, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 20 oktober 1911. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005418147:00001.
Kerkelijk Belang, Weekblad van den Algemeenen Nederlandschen Diamantbewerkersbond. 31 oktober 1913. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMIISG06:001444043:00001.
Sluitzegels, Nieuwsblad voor den boekhandel jrg 81, 1914, no 42, 26-05-1914. 26 mei 1914. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve? urn=dts:2668043:mpeg21:0001.
Bestuurslid, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 22 oktober 1915. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005420043:00001.
joodsche Invalide, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 2 februari 1917. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005420110:00001.
Geeavueerden, Maandblad van “Mizrachie, afd. van den Nederl. Zionistenbond. 1917-09. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005549018:00001.
Panopticum, Effectenboek. 1 januari 1918. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMIISG21:179770001:00007.
reclame-kalenders, Maandblad van “Mizrachie, afd. van den Nederl. Zionistenbond. 1918 -12. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005549033:00001.
Toesjia, De geïllustreerde joodsche post. 10 maart 1921. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:021070012:00001.
Recla, De reclame. 1 december 1924. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB30:021992012:00001.
Tob Groen, De reclame. 1 april 1924. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB30:021993004:00001.
De kunst; een algemeen geïllustreerd en artistiek weekblad jrg 16, 1923/1924, no 845, 05-04-1924. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:2837026:mpeg21:0001.
Spotprent, De reclame. 1 december 1924. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB30:021993012:00001.
De la Penha, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 28 januari 1927. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005425004:00001.
De olympiade. 14 maart 1928. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB14:001446039:00001.
Zuid-Afrika, De reclame. 1 februari 1935. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB30:022004002:00001.
BIJ DE OPENING VAN DE JOODSCHE H.B.S.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-09-1928, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858036:mpeg21:p005
illustratie:
Maurits Groen, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 05-01-1920, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010654037:mpeg21:p003.
Sluitzegels, Nieuwsblad voor den boekhandel jrg 81, 1914, no 42, 26-05-1914. 26 mei 1914. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve? urn=dts:2668043:mpeg21:0001.
Toesjia, De geïllustreerde joodsche post. 10 maart 1921. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:021070012:00001.
Recla, De reclame. 1 december 1924. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB30:021992012:00001.
Tob Groen, De reclame. 1 april 1924. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB30:021993004:00001.
Spotprent, De reclame. 1 december 1924. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB30:021993012:00001.
BIJ DE OPENING VAN DE JOODSCHE H.B.S.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-09-1928, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 17-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858036:mpeg21:p005
gepubliceerd:
17 augustus 2024
laatst bijgewerkt:
17 augustus 2024