Rond 1900 woonden er enkele Joodse families op Texel. Dat was bijzonder, want een Joods religieus en sociaal leven ontbraken op het eiland en rond 1900 was het karakter van Texel heel anders dan tegenwoordig. Het toerisme vond op een veel kleinere schaal plaats. Voor hun religieuze leven waren de Joodse gezinnen aangewezen op Den Helder, waar wel een Joodse gemeenschap was.
Familie Vlessing
De familie Vlessing was de grootste Joodse familie op het eiland. Elias Samuel Vlessing en vestigde zich met zijn gezin rond 1850 op het eiland. Zijn twee jongste zoons zouden van groot belang worden voor het eiland.
Philip Samuel Vlessing
Philip Samuel Vlessing was koopman en werd op het eiland geboren op 27 oktober 1852. Hij trouwde in 1875 met de pianiste Joanna van Stratum (Antwerpen, 30 juli 1850 – Texel, 30 januari 1887) en het gezin woonde op de Weverstraat 153 in Den Burg. Philip was een zoon van Elias Samuel Vlessing (Purmerend, 22 april 1816 – Texel, 12 september 1883) en Rosetta Elte (Amsterdam, 14 januari 1815 – Amsterdam, 5 mei 1871).
De ouders van Philip verhuisden rond 1850 naar het eiland, hun eerste twee kinderen werden in Purmerend geboren, hun laatste twee kinderen op Texel. Vader Elias was koopman en de jongere broer van Philip, Elias (Texel, 15 november 1854 – Texel, 27 juni 1911), werd eveneens koopman. De moeder van Philip was Philip had op Texel een goederenhandel opgezet, de NV Goederenhandel Ph. Vlessing. Het bedrijf had veel werknemers en handelde in meubels, manufacturen, onroerend goed maar was ook een wolperserij, stoffeerderij en zitkussenfabriek. Philip leverde vanuit Den Burg een veelheid aan zaken die op het eiland nodig waren.
In het gezin van Philip en Joanna kwamen vier kinderen. Samuel was de oudste en werd in 25 april 1876 geboren. Daarna volgde Anna op 3 december 1878 , Rosette op 6 mei 1881 en Elisabeth (Texel, 30 juli 1886 – Auschwitz, 30 oktober 1944). Joanna overleed op de jonge leeftijd van 37 jaar. Philip hertrouwde op 21 november 1890 met Johanna de Winter (Lith, 25 augustus 1857 – Texel, 29 januari 1922) en er volgden nog twee zoons, Israël (Texel, 16 augustus 1893 – Amsterdam, 1 april 1945) en Elias (Texel, 9 februari 1896 – 24 juli 1970) en een levenloos geboren dochter op 5 november 1911. Philip overleed op 18 september 1929 op Texel.
Israël zat aan de Nieuwendammerdijk 493 ondergedoken en overleed in de onderduik. Hij werd tijdelijk in een weiland begraven op 1 april 1945 en op 21 juni 1945 herbegraven op de Joodse begraafplaats in Den Helder.
Dochter Rosette was zeer muzikaal en werd celliste, pianiste en zangeres. Ze trouwde met Bauke Weersma. Ze overleed op jonge leeftijd op 31 december 1930. Ze was nog maar 49 jaar oud.
Zoon Samuel was eveneens zeer muzikaal en werd dirigent en componist. Hij werd op 11-jarige leeftijd al toegelaten tot het Koninklijk Vlaams Conservatorium in Antwerpen en schreef drie operettes en twee opera’s. Hij was directeur van de muziekschool in Velsen en ereburger van die plaats. Sam overleed in IJmuiden op 22 mei 1934. Ook zijn zoon, Philip Samuel (Velsen, 12 mei 1905 – Midden Europa, 30 april 1943) werd componist en net zoals zijn grootmoeder cellist.
Elias Vlessing
In het gezin van de broer van Philip, Elias (Texel, 15 november 1854 – Texel, 27 juni 1911) werden acht kinderen geboren. Elias was gehuwd met Heintje van Messel (Harlingen, 10 maart 1858 – Alkmaar, 9 oktober 1934) en het eerste kind was Rozette (Texel, 28 juni 1879 – Sobibor, 26 maart 1943), gevolgd door Salomon (Texel, 19 november 1880 – Auschwitz, 11 februari 1944), Berendina (Texel, 13 augustus 1882 – Auschwitz, 9 november 1942), Eva (Texel, 9 februari 1886 – Auschwitz, 14 oktober 1944), Barend (Texel, 17 mei 1888 – Auschwitz, 22 mei 1944), Abraham (Texel, 25 maart 1895 – Amsterdam, 8 maart 1938), Johanna (Texel, 11 juli 1898 – Ede, 5 september 1968) en Elize (Texel, 21 februari 1904 – Bergen NH, 28 september 1954).
Elias handelde in huiden en leer en zijn zaak werd na zijn overlijden door zijn weduwe Heintje voortgezet. Ook handelde zij in zeegras.
Familie Broekman
Koopman Izaak Marcus Broekman vestigde zich rond 1865 op Texel met zijn gezin. Izaak werd in Amsterdam geboren op 13 april 1832 en huwde met Grietje van Praag (1832). Zij kregen de volgende kinderen: Marcus Izaak (Amsterdam, 5 augustus 1857), Meijer Izak (Den Helder, 27 december 1858), Barend Izaak (Den Helder, 11 januari 1861), Schoontje (Den Helder, 27 december 1862), Mina (Den Helder, 21 april 1864), Henriëtte (Texel, 4 juni 1866) en Gerrit (Texel, 7 oktober 1867). Een aantal kleinkinderen werd ook op het eiland geboren. Zo werd Dina Broekman (Texel, 6 maart 1901 – Auschwitz, 24 september 1942) de dochter van Meijer Izak Broekman, geboren op het eiland. Dina woonde voor de oorlog op de Rapenburgerstraat 187-1 in Amsterdam.
familie De Vries
Leo Jakob de Vries (Texel, 13 mei 1907 – Auschwitz, 30 september 1942) was de zoon van onderwijzer Salomon de Vries (Hoogezand, 21 juli 1877 – Sobibor, 2 april 1943) en Esther Bertha Löwenstein (Didam, 9 januari 19875 – Sobibor, 2 april 1943). Na Leo Jacob werd Rina Bertha de Vries (Texel, 29 augustus 1909 – Sobibor, 9 juli 1943) geboren. Rina Bertha werd lerares en het gezin woonde voor de oorlog op de Sarphatistraat 167 in Amsterdam.
bron:
“Familiebericht”. “Haagsche courant”. Onbekend, 31-12-1930. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000146731:mpeg21:a0214
“Advertentie”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 03-08-1932. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010967792:mpeg21:a0039
www.jodeninnederland.nl, lemma Philip Samuel Vlessing (1852) (geraadpleegd 16 juni 2018)
www.jodeninnederland.nl, lemma Samuel (Sam) Vlessing (geraadpleegd 16 juni 2018)
www.jodeninnederland.nl, lemma Philip Samuel Vlessing (1905) (geraadpleegd 16 juni 2018)
www.maxvandam.info, lemma Philip Samuel Vlessing (geraadpleegd 16 juni 2018)
www.ozg-orpheus.nl, lemma Sam Vlessing (geraadpleegd 16 juni 2018)
Bevolkingsregister Den Burg 1860 – 1879, geregisteerde Philip Samuel Vlessing
www.joodsmonument.nl, lemma Israël Vlessing (geraadpleegd 16 juni 2018)
“HUIDEN EN LEER.”. “Nieuwe Tilburgsche Courant”. Tilburg, 07-08-1917. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010224151:mpeg21:a0020
“Advertentie”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 26-04-1918. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010653202:mpeg21:a0100
Regionaal Archief Alkmaar, geboorteakte Leo Jakob de Vries
www.joodsmonument.nl, lemmata familie De Vries (geraadpleegd 16 juni 2018)
Met dank aan A. van den Berg voor de aanvullingen
illustraties:
“Advertentie”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 03-08-1932. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010967792:mpeg21:a0039
“Advertentie”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 26-04-1918. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010653202:mpeg21:a0100
laatst bijgewerkt:
28 september 2019