De verdeling van de Breestraat in Jodenbreestraat en Sint Antoniesbreestraat betekende niet dat ter hoogte van de Sint Antoniessluis een grens lag voor het Joodse leven in Amsterdam. Ook de Sint Antoniesbreestraat kende een synagoge.
Waarom de chewresjoel (verenigingssynagoge) Mewackshy Jousher (zij die het juiste zoeken) werd opgericht is niet helemaal bekend. Maar een idee erover kan men zich wel vormen.
De synagoge werd opgericht op 27 augustus 1857 (7 eloel 5617) en de oprichters waren beursbezoekers die op de terugweg van de beurs op de Dam naar de Joodse buurt een gelegenheid zochten om het middaggebed (minche) te kunnen zeggen.
Er wordt ook wel gesteld dat deze synagoge uit gemakzucht werd opgericht en zelfs uit protest tegen de benoeming van gazzan (voorzanger) I. Heymann.
In het reglement uit 1867 werd als doelstelling genoemd het verrichten van gebed zowel dagelijks als op sjabbat, indien mogelijk het geven van godsdienstige voordrachten en -onderwijs, de uitvoering van de wetten die de Israëlieten op godsdienstig terrein moeten verrichten en het ondersteunen van Israëlitische armen.
Deze chewre zag de armen als een groep die niet tot de eigen synagoge behoorde.
Deze vereniging had een selecte groep leden. Er was een ballotage-commissie want nieuwe leden moesten worden voorgesteld door leden van de chewre.
In de eerste jaren na de oprichting werden de diensten gehouden op de Nieuwe Hoogstraat 17, in een gebouw dat Rondeel genoemd werd bij de Zanddwarsstraat. Toen dat gebouw in 1874 werd afgebroken verhuisde men naar de onderverdieping van de Sint Antoniesbreestraat 36, en in de volksmond bleef de naam voor deze synagoge Rondeel. De synagoge was echter zeer lang en smal (foto onder), waardoor al snel de naam Smaldeel ontstond.
In 1913 telt deze vereniging 125 leden. Het bleef een deftige vereniging hoewel de financiën terug liepen. In de jaren dertig werd diamantair N. Streep lid van de vereniging en hij schonk de synagoge aanzienlijke bedragen. Ook werd in die periode een eigen jeugdvereniging opgericht (bachoerei) om weerstand te kunnen bieden aan de christelijke zending onder de Joodse jeugd.
In het Stadsarchief werd een blauwdruk gevonden voor het ontwerp van een nieuwe voorgevel voor deze synagoge. Het ontwerp werd gemaakt door architect J. S. Baars. Het ontwerp was van 1927.
Men bleef diensten houden tot het voorjaar van 1943. Na de oorlog werd de synagoge vanwege de reconstructie van de Sint Antoniesbreestraat afgebroken (foto boven, de sjoel stond waar nu het gat tussen de twee huizen is, foto van januari 1956).
bron:
Ons Amsterdam januari 1981,
stadsarchief
“Stadsnieuws Kloveniersburgwal 10.”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1932/02/19 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000586051:mpeg21:p00001
“Stadsnieuws Kloveniersburgwal 10.”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1932/03/11 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000586054:mpeg21:p00002
illustratie:
Stadsarchief blauwdruk afbeelding SLP0100003000001
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Sint Antoniesbreestraat 36. Interieur Synagoge “Mewakshei Jousjer”. OSIM00003000342
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank / Internationaal Persbureau N. V., Sint Antoniesbreestraat 34 (ged.) – 38 (ged.) v.r.n.l., synagoge “Mewaksjij Jausher” op nr. 36. Archief van het Dagblad Het Vrije Volk en rechtsvoorganger: foto’s. 1935 t/m 1985. HVVA00342000007
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Sint Antoniesbreestraat 32-52 (v.r.n.l.). 24 januari 1956. 010009003293
gepubliceerd:
27 april 2016
laatst bijgewerkt:
10 maart 2022