Het opperrabbinaat van Amsterdam zat in de Rapenburgersjoel. De sjoel werd gesticht door patriottische liberale Joden, die zich in de Franse tijd hadden verenigd en streden voor gelijke rechten. Zij wilden ook hervormingen, zoals het gebruik van het Nederlands, maar daarin waren ze hun tijd ver vooruit en uiteindelijk leidde dit in 1797 tot een afscheiding.
De gemeente noemde zich de Neie Kille Adat Jesoeroen. Ze stichtten in 1799 een nieuwe sjoel, de Rapenburgersjoel. Voor 1799 hield deze gemeente de eerste dienst 8 april 1797 in het huis van Salomon Cats, op 23 juni 1797 kon men een ruimte huren op de Nieuwe Herengracht in het huis van Lopes Suasso tegenover de Plantage. Op 1 mei 1799 kon de eerste dienst op de Rapenburgerstraat plaatsvinden.
In de sjoel was het streven naar hervormingen zichtbaar. De banken voor de bestuurders, de panassiem, ontbraken. De kille (gemeente) beschikte ook over een eigen begraafplaats in Overveen, gesticht in 1797.
Lang heeft de gemeente niet bestaan, want door de bemoeienis van Jonas Daniël Meijer onder druk van Koning Lodewijk Napoleon werden de beide Joodse gemeente in 1808 herenigd en de Neie Kille werd in 1809 opgeheven. De Joodse gemeente nam het pand over, liet ernaast in 1839 het Seminarium bouwen en in 1885 links achter het huis een nieuwe mikwe (ritueel bad). De sjoel aan de Rapenburgerstraat bleef in gebruik tot in de oorlog. De bezetter plunderde dit pand grondig. Nu heeft het pand een andere bestemming, alleen aan de buitenkant is door de vorm van de ramen en aan de binnenkant door een Davidsster in de vloer de vroegere bestemming nog te herkennen.
bron:
Stadsarchief Amsterdam
Agt, J. F. van, Synagogen in Amsterdam (Den Haag 1974) 70
illustratie:
© joodsamsterdam.nl
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Kerk der Nieuwe Joodsche Gemeente, Synagoge Adarh Jesjoeroen, in gebruik genomen in 1799 t.b.v. een progressieve afsplitsing van de Hoogduitse gemeente, Rapenburgerstraat 173. 1800. 010094005203
gepubliceerd:
29 april 2016
laatst bijgewerkt:
8 mei 2022