Op de Lange Houtstraat 9, die lag op de plek waar nu de Stopera staat, werd op de locatie van een eerdere synagoge uit 1726 in 1894 een nieuwe sjoel gebouwd waarvoor, volgens een krantenbericht, op 11 mei 1894 de eerste steen werd gelegd. De eerdere synagoge was het bedehuis van “Gemiloes Chasodiem”.
Het ontwerp voor de nieuwe synagoge was van Gerlof Bartholomeus Salm (Amsterdam, 5 oktober 1831 – Amsterdam, 5 april 1897) en de opdrachtgever was de Nederlands Israëlitische Hoofdsynagoge. Salm gebruikte in zijn ontwerp gotische spitsboogvensters. Na de oorlog is deze synagoge, zoals alle gebouwen in de Lange Houtstraat, afgebroken.
De synagoge was voor de oorlog mede bekend door chazzan Salomon Poons (Den Haag, – Bergen-Belsen, ), de voorzanger.
Salomon Poons werd in januari 1906 verkozen tot de voorzanger van deze synagoge. In januari 1906 werd er campagne gevoerd om hem te kiezen, en de reden waarom stond in het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 5 januari 1906. Een tegenkandidaat was M. Jacobson. Ook hij werd geprezen in advertenties en als pluspunt werd zijn kennis van het Amsterdamse én Kalf-chazonoet gebruikt, daarmee verwijzend naar de wijze waarop Kalf voorzanger was.
Deze Benedictus Kalf vierde al eerder, op 10 augustus 1901, in deze synagoge zijn vijftigjarig jubileum als voorzanger. Kalf woonde op de Zwanenburgerstraat 15.
Dit was Benedictus Kalf (Gorredijk, 5 december 1824 – Amsterdam, 9 december 1903). Benedictus was niet alleen voorzanger en voorlezer, maar stond bij het Stadsarchief Amsterdam ingeschreven als slachter. Benedictus was gehuwd met Sara Souget (Amsterdam, 1834 – Amsterdam, 14 januari 1913) en zij hadden vijftien kinderen. Benedictus had als bijnaam ‘de Gorredijker gazzen’.
Salomon Poons bleef voorzanger tot september 1934, om medische redenen moest hij toen met zijn werk stoppen.
Nog een jubileum
In april 1910 verscheen in het Nieuw Israëlietisch Weekblad een artikel over de koster (sjammes) van deze synagoge, de heer J. (Joseph) A. Delavile. Hij vierde zijn 25-jarig ambtsjubileum. Dit werd gevierd in de grote zaal van ‘Talmud Tora’ en het feest werd luister bijgezet door het zangkoor van de Nieuwe Synagoge. Rabbijn Saul (Sally) Sohlberg (Amsterdam, 17 juli 1859 – Coevorden, 4 april 1941) hield de feestrede en de voorzanger Salomon Poons zong.
Buiten gebruik
De synagoge bleef in gebruik tot Rosj Hasjana 1935. De synagoge werd toen aan de gewone diensten onttrokken en beschikbaar gesteld aan het doodgravers-college. Op donderdagavond 26 september 1935 werd de laatste dienst gehouden. Ondanks het feit dat voorzanger Salomon Poons net met pensioen was, leidde hij toch de dienst. Rabbijn S. Sohlberg sprak de feestrede uit en memoreerde de functie die deze synagoge had in deze buurt van Amsterdam.
bron:
Lange Houtstraat. Sloop voorzijde van de synagoge. Collectie Stadsarchief Amsterdam. foto’s 10009A003292.
NIW 17 oktober 1947.
Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 25, 1894, no 19, 11-05-1894. Geraadpleegd op Delpher op 27-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005407071:00001.
Kalf, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 02-08-1901, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 14-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874118:mpeg21:p006.
Stadsarchief Amsterdam, Benediktus Kalf, Bevolkingsregister 1851-1853, archiefnummer 5000, inventarisnummer 468, blad pagina 176.
Stadsarchief Amsterdam, Gerlof Salm, Bevolkingsregister 1851-1853, archiefnummer 5000, inventarisnummer 909, blad pagina 423.
Het feest van den Eerw. Heer B. KALF Dz.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-08-1901, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 14-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874105:mpeg21:p002.
verkiezing voorzanger Poons, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-01-1906, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 15-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871819:mpeg21:p003.
verkiezing voorzanger Jacobson, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-02-1906, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 15-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871824:mpeg21:p008.
Dellaville. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-04-1910, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 15-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872781:mpeg21:p005.
DE HEER S. POONS 65 JAAR. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-06-1934, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 16-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874523:mpeg21:p005.
Buiten gebruik gesteld. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-09-1935, p. 25. Geraadpleegd op Delpher op 16-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871425:mpeg21:p025.
EEN PLECHTIGE AFSCHEIDSDIENST. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-10-1935, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 16-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871426:mpeg21:p009.
illustratie
Lange Houtstraat. Sloop voorzijde van de synagoge. Collectie Stadsarchief Amsterdam. foto’s 10009A003292.
Het feest van den Eerw. Heer B. KALF Dz.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-08-1901, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 14-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874105:mpeg21:p002.
verkiezing voorzanger Poons, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-01-1906, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 15-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871819:mpeg21:p003.
verkiezing voorzanger Jacobson, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-02-1906, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 15-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871824:mpeg21:p008.
DE HEER S. POONS 65 JAAR. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-06-1934, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 16-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874523:mpeg21:p005.
EEN PLECHTIGE AFSCHEIDSDIENST. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-10-1935, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 16-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871426:mpeg21:p009.
gepubliceerd:
23 april 2016
laatst bijgewerkt:
13 april 2025