De synagoge aan de Lange Begijnestraat in Haarlem was de opvolger van de te klein geworden synagoge aan het Goudsmitspleintje. In de eerste helft van de negentiende eeuw werd tot de bouw van de nieuwe synagoge besloten en de inwijding volgende op 3 juni 1841.
Deze synagoge volgde dat wat met de eerste synagoge van Haarlem was gebeurd, ze werd te klein. In 1896 was een verdubbeling van het aantal zitplaatsen nodig en de twee torens werden gebouwd volgens de stijl van de Neo-gothiek. Op 5 september 1896 vond de herinwijding plaats. Op de voorzijde van de synagoge stond, in het Hebreeuws, geschreven: ‘Ma Jedidous Misjkenousego Hasjeim Tsewoous’, een vers uit psalm 84 dat betekent ‘Hoe lieflijk zijn Uwe woningen, Eeuwige!’ Vervolgens vond er ook in 1911 nog een restauratie plaats.
De synagoge was het religieuze centrum van Joods Haarlem. Rabbijn Simon de Vries (Neede, 4 oktober 1870 – Bergen-Belsen, 24 maart 1944) was gedurende vijftig jaar de spil van de gemeenschap.
Parochet
Leden van de geloofsgemeente schonken, indien de financiële mogelijkheden dat toelieten, graag aan de synagoge. Weduwe L. B. Konijn haalde het Nieuw Israëlietisch Weekblad, toen haar blauw satijnen parochet (voorhang)met zijfluwelen spiegel met zilveren inscriptie in de synagoge pronk tijdens Pesach 1876. Het geschenk was aangeboden door haar kinderen na het overlijden van mevrouw Konijn, zij had het nagelaten aan de synagoge. Ook bij het veertigjarig bestaan, in 1881 werd er een parochet geschonken, nu door de vereniging Bigdei Koudesj.
De heer L. J. Joles schonk een nieuwe wetsrol (Thora) met mantel in september 1882, hij was herstellende van een zware ziekte. Waarschijnlijk was dit Levie (Louis) Joles (1845 – 1898), lid van een familie die een grote stempel hebben gedrukt Haarlem, onder andere door het Joles-ziekenhuis, betaald uit een legaat van Mozes Joles.
Bij het vijftigjarig bestaan van de synagoge in 1891 was opperrabbijn van het ressort Noord-Holland, Dr. J. H. Dünner, aanwezig en hij sprak een rede uit.
Bezetting
De bezetter heeft er alles aan gedaan om het religieuze leven onmogelijk te maken. Al voor 1943 was het volledige interieur door een plaatselijke sloper uit het gebouw verwijderd en afgevoerd. In 1943 werd het leegstaande pand door de ernaast gelegen drukkerij van Joh. Enschede in gebruik genomen als papieropslag. Na de bevrijding zag de drukker geen noodzaak om het pand terug te geven aan de sterk gedecimeerde Joodse gemeenschap. Er werd eindeloos onderhandeld tussen de drukker en de geloofsgemeente waarbij uiteindelijk de drukker het gebouw kocht. Op 11 april 1953 ging het pand in vlammen op, de drukker bouwde op deze locatie nieuwbouw voor de drukkerij. In de jaren tachtig van de vorige eeuw vertrok Enschede uit de binnenstad van Haarlem.
Met dit geld van de verkoop werd het pand Kenaupark 7 aangeschaft en de nieuwe synagoge werd in deze villa ondergebracht. De inwijding volgde op 18 december 1949. De Joodse gemeenschap in Haarlem bleef daar tot 2013 en namen toen een pand in Heemstede in gebruik.
bron:
inwijding, ’s GRAVENHAGE, den 7 Junij.. “Drentsche courant”. Assen, 11-06-1841, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 28-02-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010785683:mpeg21:p001.
Synagoge (Haarlem) op wikipedia; https://nl.wikipedia.org/wiki/Synagoge_(Haarlem) (geraadpleegd 28 februari 2024).
Parochet, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-04-1876, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 28-02-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872322:mpeg21:p002.
Parochet, Kerknieuws.. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 21-06-1881, p. \u000d\u000a3. Geraadpleegd op Delpher op 28-02-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010104056:mpeg21:p007.
Joles, “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-09-1882, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 28-02-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860879:mpeg21:p005.
REDE, uitgesproken bij de her. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 10-07-1891, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 28-02-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000561014:mpeg21:p00001.
Herinwijding, “Het vaderland”. ‘s-Gravenhage; ‘s-Gravenhage, 05-09-1896. Geraadpleegd op Delpher op 28-02-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001438058:mpeg21:p00006.
Schuijer – Van Emmen, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-09-1908, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 28-02-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872625:mpeg21:p006.
Restauratie, “Nieuwe Rotterdamsche Courant”. Rotterdam, 17-06-1911, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 28-02-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010031613:mpeg21:p002.
illustratie:
Noordhollands Archief, beeldbank. Synagoge van de Israëlitische Gemeente te Haarlem. 1911. 1100 – Beeldcollectie van de gemeente Haarlem, inventarisnummer 17311. PDM 1.0 Geen auteursrecht.
Noordhollands Archief, beeldbank. Synagoge van de Israëlitische Gemeente te Haarlem. Bima en vrouwengalerij. 1919. 1100 – Beeldcollectie van de gemeente Haarlem, inventarisnummer 17524. PDM 1.0 Geen auteursrecht.
Schuijer – Van Emmen, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-09-1908, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 28-02-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872625:mpeg21:p006.
gepubliceerd:
28 februari 2024
laatst bijgewerkt:
28 februari 2024