Na de afsluiting van de Schelde verloor Antwerpen haar plaats als belangrijke haven en economische centrum. De Portugees-Joodse kooplieden in deze stad trokken weg, en Rotterdam werd een belangrijke bestemming.
De medewerking voor de vestiging door het Rotterdamse stadsbestuur ging niet geheel probleemloos, en Amsterdam werd mede daardoor al snel een meer gewilde woonplaats.
In 1602 werd de eerste Joodse eredienst in Amsterdam gehouden. Er waren al eerder Joden in de stad, dit waren de conversos (maranen) uit Spanje en Portugal, gedwongen bekeerd en bang om hun echte geloof weer aan te nemen. Ze leefden als katholieken, wat in het calvinistische Amsterdam niet zonder problemen verliep.
Amsterdam kende geen inquisitie, Joden konden vrij huwen, er was geen Jodenteken dat op de kleding gedragen moest worden en er was geen getto. Langzaam ontspanden de conversos en in 1602 was het zover dat men het Joodse geloof durfde uit te oefenen.
De eerste Joodse Amsterdammers hadden zich onder andere rond de Montelbaanstoren gevestigd en de eerste dienst werd waarschijnlijk gehouden ten huize van Jacob Tirado in de Jonkerstraat, een dienst die werd geleid door rabbijn Uri haLevi.
Uri haLevi
De gegevens over rabbijn Uri haLevi zijn niet helemaal zeker. Waarschijnlijk werd hij rond 1544 geboren en hij zou het zijn geweest die de eerste groep van tien Spaanse conversos en vier kleine jongens had besneden en de eerste beginselen van het Jodendom heeft bijgebracht.
Hij woonde in Emden en kwam naar Amsterdam in 1602. Hij had verschillende functies bij de Portugees-Joodse gemeente. In 1622 keerde hij terug naar Emden en is daar voor 1627 overleden.
Jacob Tirado
Jacob Tirado werd omstreeks 1540 geboren. Hij ontvluchtte Portugal en trok naar Emden, waar hij rabbijn Uri haLevi Jacob en zijn mede-opvarenden adviseerde om naar Amsterdam te gaan. Deze groep kwam in 1593 aan, kwam voor het Joodse geloof uit en Jacob liet zich besnijden.
Jacob stichtte met Jacob Israel Belmonte en Samuel Palache een Portugees-Joodse gemeente van Amsterdam. Hij kocht een huis op de Houtgracht en dit werd de eerste echte synagoge. Deze synagoge werd “Beth Ya’acob” of “Casa de Jacob” genoemd en werd gewijd op Rosj haSjana 1597 (september). Rond zijn zestigste jaar reisde Jacob naar Jeruzalem, waar hij in 1620 overleed.
bron:
wikipedia,
jhm
illustratie:
Jonkerstraat met handkar. 1927. Collectie Stadsarchief Amsterdam, Archief van de Gemeentelijke Dienst Volkshuisvesting en rechtsvoorganger: glasnegatieven. 5293FO002120
gepubliceerd:
23 april 2016
laatst bijgewerkt:
3 maart 2022