Het verhaal over Shaul en Polina Mukulinski lijkt op een verhaal van zoveel Oost-Europese Joden die in het begin van de vorige eeuw naar Nederland trokken. Soms om verder te gaan naar ‘De Nieuwe Wereld’, maar Nederland was ook een goede bestemming, met betere economische mogelijkheden dan het thuisland en minder antisemitisme. Maar het verhaal over Shaul en Polina is toch anders, en wat is er tachtig jaar later nog te reconstrueren?
Polina Nirenberg (Charkow, – Auschwitz, ) werd in Charkow geboren, tegenwoordig de op een-na-grootste stad in de Oekraïne met voor de Tweede Wereldoorlog een grote Joodse gemeenschap. Polina trouwde met Shaul Lwowitch Mikulinski (Mirgorod Poltawa, – Auschwitz, ) die in Mirgorod (Myrhorod) geboren werd, een stadje tussen Charkow en Lviv. Op 23 juli 1921 werd hun eerste kind in Charkow geboren, Lea. Later, in Amsterdam, was Lea leerlinge van de Joodse Mulo en behaalde er in juni 1940 haar diploma. Lea zou de oorlog overleven en ze gaf na de oorlog haar gegevens op als ‘displaced person’. Ze meldde toen dat haar vader Alexander Mikulinski heette en haar moeder Paula Nirenberg. Verder vermeldde ze de talen die ze sprak, in de volgorde waarin ze die beheerste, Russisch, Hebreeuws, Nederlands, Engels, Duits en Pools. Lea gaf op dat ze naar het Britse Mandaatgebied Palestina toe wilde. Ze was de enige van het gezin die de oorlog overleefde.
Zoon Mark (Charkow, – Auschwitz, ) werd ook in Charkow geboren. In 1923 woonde het gezin nog in die stad. Maar de geboorteplaats van dochter Haya (Tel Aviv, – Auschwitz, ) geeft aan dat het gezin de grote stap had genomen en alijah had gemaakt (geëmigreerd naar het Britse Mandaatgebied Palestina), een stap die in 1925 werd gezet. De jongste van het gezin, Iszhak (Tel Aviv, – Auschwitz, ), werd ook in het Britse Mandaatgebied Palestina geboren.
Tel Aviv werd in 1896 gesticht als een nederzetting ten noorden van Jaffa door Russisch Joodse immigranten, de stad begon te groeien maar het leven was voor nieuwe immigranten zwaar, zeker voor een gezin met vier kleine kinderen. De moeilijkheden die het gezin ervoer rond de immigratie zorgden ervoor dat ze besloten om te vertrekken. Begin 1932 was het zover en vertrok het gezin naar Amsterdam. Ze woonden ze in eerste instantie op de Plantage Doklaan 6hs. Daar verbleven ze een paar maanden en in mei 1932 woonden ze op de Nieuwe Kerkstraat 90 en ze bleven daarna met grote regelmaat verhuizen. Op 10 augustus 1932 naar de Jan Steenstraat 113, op 20 augustus 1932 naar de Holendrechtstraat 43, op 10 februari 1933 naar de Dijkstraat 32, op 19 augustus 1935 naar de Haarlemmerdijk 140 om op 10 maart 1936 weer op de Dijkstraat 32 te gaan wonen. Op 24 juni 1938 gaan ze naar de Gelderschekade 94-3. Daar bleef het gezin wonen tot in de oorlog.
| Wedstrijdzwemmen Op zondag 26 juni 1938 werden er in het Sportfondsenbad in Amsterdam zwemwedstrijden georganiseerd tussen de Joodse ULO, de Joodse HBS, de Herman Elteschool en de Palacheschool, vier Joodse scholen in Amsterdam. Bij het onderdeel ‘Hinderniszwemmen met Pingpongbal’ werd een van de zussen Mikulinski eerste met een tijd van 31,8 seconde. |
Vader Shaul was kleermaker en werkte als zodanig, maar daarnaast waren Shaul en Polina in Amsterdam ook marktkooplui. Shaul verkocht tweedehandskleding op Uilenburg, de markt op de Nieuwe Uilenburgerstraat, op die locatie zijn nog steeds grote foto’s te zien van hoe de markt was. Er is ook een marktkaart gevonden dat ze tweedehandskleding op de markt op de Lindengracht verkochten. Ook de handel in tweedehands kleding was geen vetpot.
Op 17 september 1942 werd het gezin Mikulinski ingeschreven in Westerbork. Ze verbleven er slechts één nacht, want de volgende dag gingen ze op transport naar Auschwitz. Shaul, Polina, Haya en Iszhak werden na aankomst op 21 september 1942 vermoord. Mark werd geselecteerd voor werk en zijn dood werd later op 31 december 1942 gesteld. Lea werd eveneens geselecteerd en overleefde de kampen. Lea moest er werken. Maar ze had een mooie stem en dat werd waarschijnlijk een reden dat ze een betere positie verwierf. Ze werd al anders behandeld door de blokoudste en ze kroop door het oog van de naald. Op de verjaardag van Mengele (16 maart) moest ze voor hem zingen en dat was de reden dat ze op die dag niet werd geselecteerd voor de gaskamer. Ze werd in de winter van 1944 overgebracht naar Salzwedel waar ze in een ondergrondse fabriek moest werken. In Salzwedel waren de omstandigheden beter dan in Auschwitz. Ze werd nog overgebracht naar andere kampen tot ze werd bevrijd door het Amerikaanse leger.
Na de bevrijding ging Lea naar Stuttgart waar ze in een ziekenhuis werkte van de UNRRA. Ze werkte er als vertaalster voor een Amerikaanse chirurg. Van de Britten ontvangt ze haar certificaat om naar het Britse Mandaatgebied Palestina te gaan en in mei 1947 maakte ze alijah (emigreerde ze).
Foto’s van de gezinsleden via www.joodsmonument.nl.
bron:
Postwar Card File, Lea Mikulinski, Arolsen Archives, 68289841 – Lea MIKULINSKI.
Kaart Joodse Raad Shaul Mikulinski, Arolsen Archives, 130342391 – Shaul L MIKULINSKI.
Stadsarchief Amsterdam, S. L. Mikulinski, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 1003.
Stadsarchief Amsterdam, Gelderschekade 94-3, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 95.
Stadsarchief Amsterdam, Shaul Mikulinsky, Marktkaarten, archiefnummer 30187, inventarisnummer 6.
Stadsarchief Amsterdam, S. L. Mikulinsky, Marktkaarten, archiefnummer 30187, inventarisnummer 17.
Stadsarchief Amsterdam, P. Neurenberg, Marktkaarten, archiefnummer 30187, inventarisnummer 17.
UITSLAG ZWEMWEDSTRIJDEN.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 30-06-1938, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-02-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000580070:mpeg21:p0000
JOODSCHE MULO. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-07-1940, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 15-02-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858239:mpeg21:p0076
Yad Vasjem, testimony of Lea Milstein, born in Kharkov, Ukraine, 1920, regarding her experiences in Westerbork, Auschwitz and Salzwedel. https://documents.yadvashem.org/index.html?language=en&search=global&strSearch=milstein&GridItemId=3563334
illustratie:
Stadsarchief Amsterdam, Shaul Mikulinsky, Marktkaarten, archiefnummer 30187, inventarisnummer 6.
Stadsarchief Amsterdam, P. Neurenberg, Marktkaarten, archiefnummer 30187, inventarisnummer 17.
gepubliceerd:
17 februari 2022
laatst bijgewerkt:
17 februari 2022