De Schaafstraat is een straat in Amsterdam-Noord tussen de Meeuwenlaan en het Gedempte Hamerkanaal.
Schaafstraat 24 – gebroeders Bosnak
In 1918 werd de erfpacht van dit terrein uitgegeven aan de Gebroeders Bosnak. Ze vestigden er hun groentezouterij. Het was geen nieuwe onderneming, maar een nieuwe locatie voor de vennootschap tussen David Bosnak (Arnhem, 10 oktober 1847 – Amsterdam, 17 mei 1920) en zijn broer Michael Bosnak (Amsterdam, 20 maart 1843 – Amsterdam, 15 mei 1916). Deze vennootschap was aangegaan op 19 juni 1878 en volgens de bedrijfsomschrijving was het een onderneming in de handel van allerlei soorten vis, fruit, groente en koloniale waren. In ieder geval heeft Michael deze locatie niet ontwikkeld, hij was al overleden en werd deze locatie ontwikkeld door de erfgenamen van deze gebroeders.
David had met zijn vrouw Judith Blitz (Amsterdam, 18 mei 1855 – Hilversum, 19 augustus 1921) twaalf kinderen, waarvan er één doodgeboren was. Van de elf overgebleven kinderen waren er twee geregistreerd als fruithandelaar; Isaac (Amsterdam, 24 mei 1881), die gehuwd was met Saartje Fles en Arnold (Amsterdam, 17 oktober 1893 – Amsterdam, 5 november 1936) die gehuwd was met Bertha (Betje) Hijmans (Amsterdam, 28 november 1891 – Auschwitz, 22 mei 1944) die in het begin van de oorlog op de Vechtstraat 121hs woonde.
Michael was gehuwd met Sara van den Berg (Rotterdam, 27 april 1843) en er is één dochter gevonden in het Stadsarchief Amsterdam, Rebecca (Keulen, 15 maart 1865 – Amsterdam, 25 juli 1935).
De vennootschap die in 1878 werd aangegaan tussen David en Michael werd waarschijnlijk voortgezet door twee zoons van David; Isaac en Arnold. Volgens het Algemeen Adresboek voor Nederland en Nederlandsch-Indië was de onderneming in 1918, dus voor de ingebruikname van de Schaafstraat, gevestigd op de Jodenhouttuinen 54 als de Fa. Gebr. Bosnak.
Schaafstraat 24 – koekfabriek ‘De Onderneming’
In 1920 werd deze koekfabriek hier gevestigd, de koekfabriek van de Joodse familie De Leeuw. De koekfabriek zat daarvoor op de Koningsstraat 32-34 in de Nieuwmarktbuurt. De zaak was in eerste instantie van drie vennoten, waaronder Victor Breemer (Amsterdam, – Auschwitz, ). Victor trouwde in 1916 met Branca Schaap (Amsterdam, – Auschwitz, ). Zij kregen drie kinderen, Isidoor, Paul (Amsterdam, – Sobibor, ) en Carla (Amsterdam, – Auschwitz, ). Isidoor overleed toen hij drie maanden oud was.
Johan de Leeuw
Johan de Leeuw (Amsterdam, 30 maart 1919 – Nevers, 30 april 1979) werd de eigenaar na de oorlog en woonde vanaf 1967 op de Schaafstraat met zijn vrouw Simonne Maria Alodie Derollez (d’Epinay sur Seine, 17 februari 1923). Johan was een zoon van Martientje Johanna Petronella van der Weerden (Nijmegen, 6 oktober 1898) en werd drie maanden na zijn geboorte erkend door zijn vader, Salomon de Leeuw (Delden, 12 augustus 1891 – 1937). Salomon trouwde nooit met Martientje, maar in 1924 met de artieste Aaltje Hus. Johan was dus half-Joods, alleen zijn vader was dat en hij had twee Joodse grootouders.
Johan krijgt op vijftienjarige leeftijd een stiefvader, Hendrik Stadman. Hendrik blijkt, volgend een naoorlogse publicatie van de ledenlijst door de Politieke Opsporingsdienst, lid te zijn geweest van de NSB. Vanaf oktober 1941 was Hendrik gedetineerd in Veenhuizen, hij werd in mei 1941 door de Zedenpolitie aangehouden aangezien hij al in het Politieblad van 1939 geregistreerd stond. Martientje scheidde in 1944 van Hendrik. Hendrik was echter niet de enige foute Nederlander in de directe familie, ook de broer van moeder, Johannes Paulus van Weerden, was lid van de NSB. Al met al geen veilige omgeving voor een half-Joodse jongen maar – zijn vader was in 1937 overleden en Johan stond geregistreerd als Rooms-katholiek. Toch is Johan opgepakt, waarschijnlijk voor de Arbeidseinsatz, en werkte van 6 maart 1944 tot de bevrijding op 20 april 1945 als dwangarbeider bij Aluminum Rheinfelden, een fabriekscomplex aan de Duits-Zwitserse grens waar duizenden krijgsgevangen uit verschillende landen onder zware omstandigheden werkten.
Op 9 december 1946 was Johan al weer ingeschreven bij zijn moeder op de Andreas Bonnstraat en een half jaar later trouwde hij met Simonne. De connectie tussen Johan en de koekfabriek gaat via zijn grootvader Samuel de Leeuw (1834 – 1911), de tweede vennoot van de oorspronkelijke onderneming. Salomon was een zoon van hem, een andere zoon was Joseph de Leeuw (Delden, 1890 – Laren, 1980). Joseph werd koekfabrikant en met twee vennoten (Cohen en Breemer) bestaat koek- en banketfabriek ‘De Onderneming’ al in 1916.
De derde vennoot was Maurits Cohen (Amsterdam, – Monowitz, ). Hij trouwde met Henriëtte Cune (Mijdrecht, – Auschwitz, ). Zij kregen drie kinderen; Simon (Amsterdam, – Auschwitz, ), Andries (Amsterdam, – Sobibor, ) en Louis (Amsterdam, – Auschwitz, ).
Van de drie oorspronkelijke vennoten en hun kinderen overleefde alleen Johan de Leeuw. Johan en zijn vrouw Simmone werden na de oorlog de ondernemers van koekfabriek De Leeuw.
bron:
Erfpacht Bosnak, STADSNIEUWS. Gemeenteraadsvergadering.. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 26-01-1918, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 11-02-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010652883:mpeg21:p007.
Schaafstraat 24, Stadsarchief Amsterdam, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 317.
Gebroeders Bosnak, Advertentie. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 23-06-1878, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 11-02-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010102471:mpeg21:p006.
Michael Bosnak, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1747.
David Bosnak, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2021.
Rebecca Bosnak, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1747.
Victor Breemer, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 117.
Simonne Derollez, Stadsarchief Amsterdam, Persoonskaarten, archiefnummer 30408, inventarisnummer 119.
Johan de Leeuw, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1604.
Met dank aan Pieter Koenders.
gepubliceerd:
11 februari 2024
laatst bijgewerkt:
11 februari 2024