Samuel Hoepelman woonde met zijn ouders op de Valckenierstraat 35-1. Over hem werd op 26 augustus 1942 een rapport opgemaakt door Bureau Joodsche Zaken op de Nieuwe Doelenstraat 13. In dit rapport werd gesteld dat Samuel een gevaarlijke homoseksueel was, ‘Er soll deswegen als Volksschädling betrachtet werden und ist endgültig aus der Gesellschaft fortzuschaffen‘ werd in dit rapport geschreven door Jasper van Opijnen, hoofd van de Zedenpolitie, die sinds 1920 bij deze afdeling werkzaam was. Van Opijnen meldde verder dat Samuel ‘meermaals tegennatuurlijke ontucht heeft bedreven met arische jongens, en nog steeds openbare toiletten bezoekt om hen tot ontucht te verleiden’. Samuel werd op 23 april 1943 in Sobibor vermoord, op dezelfde locatie als zijn ouders, die daar op 26 maart 1943 waren vergast.
| Jasper van Opijnen Van Opijnen (Assen, 30 oktober 1891 – Amsterdam, 25 juli 1964) was hoofd van de Zedenpolitie en komt keer op keer naar voren bij de arrestatie waarbij vermoeden is van ’tegennatuurlijke ontucht’. |
Samuel werd geboren in Amsterdam op
Samuel werd volgens het politierapport samen met koopman Isaac Walvisch (Amsterdam, 21 september 1888) van de Kromme Mijdrechtstraat 16-2 en koopman Samuel Lam (Amsterdam, 24 september 1886) van de Nieuwe Achtergracht 107 in op 24 augustus 1942 in bewaring gesteld.
Samuel Lam was getrouwd met Judith Vreeland (Amsterdam, ) en had met haar zes dochters, van wie er twee de oorlog zouden overleven. Volgens het politierapport woonde hij op de Nieuwe Achtergracht, volgens de archiefkaart bij het Stadsarchief woonde hij op de Valkenburgerstraat 153-3. Samuel werd vrijgelaten en kwam met zijn vrouw op 29/30 maart 1943 aan in Westerbork. Daar werd een afstammingsonderzoek uitgevoerd en op 7 september werden Samuel en Judith naar Auschwitz gedeporteerd waar ze op 10 september 1943 werden vermoord.
Isaac Walvisch was niet gehuwd en woonde inderdaad op de Kromme Mijdrechtstraat, volgens de archiefkaart op 6-2. Isaac werd op 11 september gedeporteerd naar Auschwitz, waar hij op 14 september 1942, een maand na de arrestatie, werd vermoord.
Homoseksualiteit onder het nazi-regime
Seks tussen twee mannen was in Duitsland al voor de machtsovername door de nazi’s strafbaar volgens paragraaf 175 van de grondwet. Na de machtsovername werden homo’s tot staatsvijand verklaard. Vooral Berlijn was een stad met een actieve homobeweging en daar waren cafés en werden tijdschriften uitgegeven. Rond 1935 werd homoseksueel contact steeds strenger bestraft, ontmoetingsplaatsen waren massaal gesloten.
Tussen 1933 en 1945 zijn zeker tienduizend mannen gearresteerd vanwege hun seksuele geaardheid. De arrestanten kwamen voor een groot deel in de concentratiekampen terecht, en moesten daar een roze driehoek dragen als merkteken.
De focus van de nazi’s lag op het contact tussen mannen, vrouwen werden buiten beschouwing gelaten. Tijdens de bezetting in Nederland werd ook hier homoseksualiteit (tussen mannen) verboden en in verhouding tot Duitsland is het aantal arrestaties op deze grond beperkt gebleven. Arrestatie op deze grond was in deze periode van de geschiedenis voor de arrestant en zijn familie een groot schandaal.
In 2021 heeft het COC Stolpersteinen geplaatst voor de woningen van Samuel Hoepelman, Samuel Lam en Isaac Walvisch.
bron:
Bianca Stigter, Atlas van een bezette stad, Amsterdam 1940 – 1945 (Amsterdam 2019) 238
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Hoepelman, Samuel – 28-06-1896 – A01232_0349_0643
Stadsarchief Amsterdam, politierapport 1940 – 1945 Hoepelman, Samuel – 28-06-1896 – EVOPR00183000207
Ibidem, Hoepelman, Samuel – 28-06-1896 – EVOPR00183000206
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Lam, Samuel – 14-03-1884 – A01232_0484_0407
www.joodsmonument.nl, lemma Samuel Lam (geraadpleegd 4 december 2019).
Ibidem, lemma Isaac Walvisch (geraadpleegd 4 december 2019).
NIOD, dossier Bureau Joodsche Zaken Amsterdam (5225/7313), met dank aan Erik Schaap, juni 2010 via https://www.bevrijdingintercultureel.nl/bi/homoseksuelen.html#joodshomo (geraadpleegd 7 december 2019).
Nationaal Comité 4 en 5 mei, Vervolgd Verlangen via https://www.tweedewereldoorlog.nl/vervolgdverlangen/ (geraadpleegd 14 december 2019)
Archief Arolsen via https://collections.arolsen-archives.org/en/archive/12835055/?p=1&s=isaac%20walvisch&doc_id=12835055 (geraadpleegd 8 januari 2020).
Stadsarchief Amsterdam, Van Opijnen, Archiefkaarten Amsterdam 1964-1994, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1700.
COC gedenkt lesbische en homoseksuele oorlogsslachtoffers tijdens Pride, 3 augustus 2021.
gepubliceerd:
1 november 2019
laatst bijgewerkt:
9 augustus 2021