Het leven van Salomon Tas was een bijzonder leven. Een vriendschap met de man die later de eerste Minister President zou worden van de Republiek Indonesië, een gemengd huwelijk voor de oorlog, een onderduik. Maar wie was Salomon Tas?
Salomon Tas werd in Amsterdam geboren op de Lange Houtstraat 33-1 op 31 augustus 1905. Zijn vader was Mozes L. Tas (4 november 1879), zijn moeder Branca Polak (13 januari 1880). Salomon (Sal) was de tweede zoon in het gezin, hij had nog oudere een broer Louis (Amsterdam, 23 augustus 1904 – 1951).
Het gezin werd langzamerhand socialistisch, vader was actief in de SDAP, en maakte zich los van de Joodse tradities. Met sappelen konden beide zoons naar het Middelbaar Onderwijs, maar geld voor een verdere studie was er niet.Sal gaat werken en trouwde in september 1928 met de katholieke Maria (Mies) Johanna Duchateau. Er worden twee kinderen geboren uit dit huwelijk en op 11 augustus 1932 beëindigen Mies en Sal hun huwelijk.
Al eerder beging Sal een avondstudie Indisch Recht. Hij hoeft geen college te lopen in Leiden. Hij komt in contact met Soetan Sjahrir (Padang Panjang, 5 maart 1909 – Zürich, 9 april 1966), een medestudent, en raakt bevriend met hem. Door zijn contacten met Soetan wordt Sal steeds politiek bewuster en krijgt steeds meer begrip voor het antikoloniale nationalisme. Via Soetan leert Sal ook Mohammed Hatta kennen, de eerste vicepresident van de Republiek Indonesië.
Soetan keert in 1931 terug naar Nederlands-Indië maar ze houden contact met elkaar. Het Indische Gouvernement interneert Soetan in 1934, wegens zijn politieke activiteiten, in Kamp Boven-Digoel op Nieuw Guinea en van 1935 – 1942 op het eiland Banda. Soetan geeft op Banda les en trouwt in 1936 met de ex-echtgenoot van Sal, Mies. Via Mies hoort Sal hoe het met Soetan gaat en ze ontmoeten elkaar weer in 1945, toen Sal als reizend journalist in Nederlands-Indië/Indonesië kwam.
In de studententijd werd Sal lid van de Sociaal-democratische Studentenclub in Amsterdam. Deze organisatie was gelieerd aan de SDAP, maar stond daar wel zeer kritisch tegenover. Toen bij een partijruzie Jacques de Kadt en P J Schmidt in 1932 uit de partij stapten en een eigen links-radicale Onafhankelijke Socialistische Partij oprichtten, volgde Sal hen. Hij werd de tweede partijsecretaris, Jacques de Kadt was de eerste.
Jordaanoproep
Het Jordaanoproer van 4 – 8 augustus 1934 leidde ertoe dat de overheid arrestatiebevelen deed uitgaan jegens de top van de OSP wegen opruiing, terwijl deze partij zich distantieerde van steun en aanmoediging. De Kadt en Tas ontliepen de arrestatie door naar België uit te wijken, Sal Tas kwam in 1935 terug en zat het verstekvonnis van één maand uit.
De Kadt en Tas werden door de vlucht naar België wel politiek gevormd. Ze waren anticommunistisch en wilden een ondogmatisch en pragmatisch socialisme. De arbeiders- en middenklasse moest geschoold worden en daartoe werd het Socialistisch Maandblad voor Politiek, Cultuur en Wetenschap “De Nieuwe Kern” opgericht. Dit blad verscheen van 1934 – 1940 onder redactie van De Kadt en Tas.
Oorlog
Sal Tas moest in de oorlog om twee redenen onderduiken, zijn Joodse afkomst en zijn linkse ideeën. Hij dook onder, vanaf april 1942 verdween hij geheel, en verstopte zich met behulp van zijn niet-Joodse vriendin Judith van Warmelen, bij haar thuis in Amsterdam en in een pand aan een van de Amsterdamse grachten. Met Judith huwde Salomon op 18 juli 1945.
Na de oorlog verwachtte hij dat alles anders zou worden. Hij werd lid van de in februari 1946 opgerichte PvdA en zat van 1946 – 1948 in de Amsterdamse gemeenteraad. De Indonesië-politiek van de PvdA vervreemde Tas van deze partij, hoewel hij nog lang lid bleef. In 1946 werd hij redacteur-buitenland van Het Parool, waar hij fel opkwam voor de Indonesische zaak.
In 1948 kreeg hij het aanbod om, met Parijs als standplaats, reizend correspondent te worden voor Het Parool, waar bij de bijnaam “Reis-Tas” aan overhield. Hij publiceerde vele beschouwingen over dekolonisatie in Afrika en Zuidoost-Azië.
In 1970 werd Tas lid van DS70, die zich na de zege van Nieuw Links bij de PvdA van de PvdA had afgesplitst. Hij werd politiek commentator bij de TROS, maar liet zich niet matigen door deze omroep en in 1971 stopte hij met zijn wekelijkse TV-optredens.
Toen Salomon Tas op 19 juli 1976 in het American Hospital te Neuilly sur Seine overleed waren er niet veel mensen die dit opviel, ondanks al zijn politieke werk voor, met name, de Indonesische zaak. Zelf was hij verbitterd en vond dat zijn activiteiten “nutteloos” waren geweest.
bron:
Het Volk, 24 okt 1903, ondertrouwd M L Tas en Branca Polak
stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Mozes Tas
Schöffer, I, Tas, Salomon (1905 – 1976) op Huygens ING (geraadpleegd 3 april 2016)
www.socialhistory.org, BWSA, lemma Tas, Salomon (geraadpleegd 3 april 2016)
www.geni.com, lemma Louis Tas (geraadpleegd 3 april 2016)
gepubliceerd:
3 mei 2016
Laatste aanpassing:
1 september 2022