In het Stadsarchief in Amsterdam veel gegevens opgeslagen. Daartussen ook de gegevens over de wezen van het Portugees Israëlietisch Ziekenhuis aan de Amstel 21 én de gegevens over personeel en leiding van dit instituut. Salomon Frank (Arnhem, 29 januari 1853) en zijn vrouw Hester van Gelder (Den Haag, 5 maart 1851) kwamen in maart 1897 in het weeshuis wonen en bleven hier tot 23 mei 1912. Bij het afscheid in 1912 werd gememoreerd dat het paar 21 jaar de directie vormden, dus dat zou betekenen dat ze rond 1891 deze functie kregen. Ook op dit adres was hun dochter Sophia Hester (Arnhem, 23 mei 1890 – Amsterdam, 13 juli 1912) ingeschreven. Wat is er terug te vinden over de tijd van Salomon en Hester?
In een artikel in het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 23 oktober 1896 wordt Salomon voor het eerst genoemd als ‘vader’ van het weeshuis. Het betreft dan een bericht over een armlastige weduwe met negen kinderen die hulp nodig heeft. De advertentie verschijnt met grote regelmaat in Joodse kranten en ook A. I. de Haan, van de Matzebakkerij De Haan, was lid van het comité.
In november 1902 kwam Salomon Frank in een ander bericht naar voren. Nu betrof het werk door jongeren. In 1874 was het Kinderwetje van Van Houten aangenomen en kinderen onder de twaalf jaar oud mochten niet ingezet worden in het arbeidsproces. Maar boven de twaalf jaar was het verhaal anders. Het betreffende artikel ging over een patroon die een vijftienjarige jongen zesendertig uur achtereen aan het werk hield. De man was bekeurd. Salomon Frank werd genoemd omdat hij kinderen beneden de zestien jaar tot half tien ’s avonds bij patroons liet werken.
Op 7 juni 1912 besteedde het Nieuw Israëlietisch Weekblad aandacht aan het vertrek van het echtpaar Frank, en schreef: ‘Aan den heer S. Frank en echtgenoote, die langer dan 21 jaar als vader en moeder in het Nederlandsch Israëlietisch Jongensweeshuis alhier hebben gefungeerd, is op hun verzoek met ingang van 1 juni jl. als zoodanig eervol ontslag met recht op pensioen verleend. Hadden de functionarissen reeds van voor sjavoeoth (wekenfeest) domicilie naar elders verlegd, jl. donderdagavond had het officiële afscheid plaats. In een expresselijk voor dit doel belegde vergadering van Regenten en Regentessen werden beiden op hartelijke wijze toegesproken door den heer A. Lioni, voorzitter van ’t college van Regenten. Na er op gewezen te hebben, dat het gevraagd ontslag op de meest eervolle wijze is verleend, brengt Lioni belden namens het bestuur dank voor al hetgeen zij in ’t belang van het weeshuis en in dat der verpleegden getracht hebben te doen. Als bewijs van erkentelijkheid besloot het bestuur beiden, alsook hun dochter, in te schrijven in de ledenregisters van ’t gesticht, zonder betaling van eenige contributie, met volle rechten, zoowel bij leven als bij en na overlijden. Lion besluit met de beste wenschen voor het gezin Frank en beveelt liet weeshuis in aller aangename herinnering aan. Nadat Vader Frank voor de hartelijke toespraak en het aangeboden gratis-lidmaatschap had bedankt, had op de conversatiezaal het afscheid van de jongens plaats. De verpleegde L. Beem vertolkte hier aller gevoelens en bood namens zijne mede-verpleegden een souvenir aan, ’t welk dankbaar werd aanvaard. Een gemoedelijke toespraak van vader, een handdruk aan allen, het afscheid was voorbij! Moge het waardige echtpaar nog lang van zijne rust genieten!
De tot adjunct-directeur benoemde heer A. Nol, aanvaardde zijne functie zondagmorgen d. a. v. te voren was hij in regentenkamer als zoodanig geïnstalleerd. De heer Lioni wees den nieuwen functionaris op het gewicht van de te aanvaarden betrekking. Het zal uw taak zijn om onder toezicht van regenten en regentessen en in overleg met de directrice, mej. A. Franco, de verpleegden op te voeden en te beschaven, bovendien hebt ge toezicht te houden op het kasjroeth der huishouding, op het nakomen der godsdienstplichten zoowel in- als buiten de kerk en op het nakomen der verplichtingen van het weeshuis jegens overleden leden. Moge het u gelukken, de liefde en warmte, die u voor den godsdienst gevoelt, bij de verpleegden over te brengen. Het bestuur legt met vertrouwen deze taak op uw schouders, omdat het de meest gunstige informaties heeft mogen ontvangen omtrent uwe ervaring als mensch en als peadagoog. Gaarne zullen we allen medewerken om u de uitvoering van uw taak gemakkelijk te maken. Moge, zo besluit Lioni, het Opperwezen u in staat stellen uwe nieuwe betrekking waar te nemen, zooals u zich dit voorstelt, tot genoegen van het bestuur, tot geluk der verpleegden. De heer Nol dankte den voorzitter voor diens vriendelijke woorden en beloofde alles te zullen doen, om de goede verwachtingen, welke men van hem koestert, niet te beschamen. Na den schooltijd had de kennismaking met de verpleegden plaats. Dat des heeren Nol’s werkzaamheid het weeshuis- ten zegen worde!
Verdere sporen zijn niet gevonden over dit echtpaar, dat 21 jaar de directie vormde van het Portugees – Israëlitisch Jongensweeshuis Megadle Jethomiem.
bron:
Weduwe. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-10-1896, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 04-10-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858504:mpeg21:p006.
Amsterdamsch Nieuws.. “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij”. Amsterdam, 09-11-1902, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 04-10-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011127328:mpeg21:p002.
Salomon Frank, Stadsarchief Amsterdam, Bijzondere registers, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2541.
gepubliceerd:
4 oktober 2023
laatst bijgewerkt:
4 oktober 2023