Het ’s Gravesandeplein ligt in Amsterdam-Oost aan de westkant van het Oosterpark en werd in 1889 vernoemd naar Willem Jacob ’s Gravesande (1688-1742), Leids hoogleraar in de wis- en sterrenkunde. Het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) is het grootste gebouw aan dit plein.
’s Gravesandeplein 1 – Charles Polak en Branca Snoek
Charles Polak (New York, 6 augustus 1866 – 1935) en Branca Snoek (Amsterdam, 26 februari 1866 – 1930) woonden op dit adres en vierden op 18 januari 1910 hun 25-jarig huwelijk. De receptie werd op 22 januari gehouden in Maison Snuiff op de Weesperstraat.
’s Gravesandeplein 1 – Mary Carels
Op 2 oktober 1928 werd hier Mary Carels (Amsterdam, – Auschwitz, ) geboren. Ze was een dochter van Lazarus Carels (Amsterdam, – Auschwitz, ) en Flora Woudhuijsen (Amsterdam, – Auschwitz, ). Aan het begin van de oorlog woonde het gezin op de Gerard Terborgstraat 16hs te Amsterdam.
’s Gravesandeplein 1-1 – Mary Premsela
Op 15 september 1920 werd Mary Premsela (Amsterdam, – Auschwitz, ) hier geboren, dochter van exploitant in diamanten Meyer Premsela (Amsterdam, – Extern kommando Oranienburg, ) en Marianne Blom (Amsterdam, – Amsterdam, ). Mary had twee broers; Willy (Amsterdam, – Duitsland, ) en Albert (Amsterdam, – Bergen-Belsen, ).
’s Gravesandeplein 3 – roosjessnijdsters
In 1905 werden op dit adres bekwame roosjessnijdsters genoemd. Dit waren vrouwen die voor de diamantindustrie werkten.
’s Gravezandeplein 3 – Daniël Jacob de Jongh en Betsy de Leeuw
Daniël Jacob de Jongh (Hoorn, – Amsterdam, ) en Betsy de Leeuw (Zwolle, – Amsterdam, ) waren op 10 december 1905 12½ jaar getrouwd en woonden toen op dit adres. Zij hadden de volgende kinderen: Clara Henriette (Amsterdam, 2 juli 1894 – De Bilt, 3 oktober 1974), Henriette Daniella (Amsterdam, 11 februari 1896), Jacoba Dorothea Helena (Amsterdam, 13 maart 1897), Louise Andrea (Amsterdam, 1 december 1898 – Amsterdam, 27 januari 1899) en Jacob Daniël (Amsterdam, 12 juni 1900 – Midden Europa, 30 september 1941).
’s Gravesandeplein 3 – Maurits Troostwijk
Kleermaker Maurits Troostwijk adverteerde in 1908 met dit adres in het Nieuw Israëlietisch Weekblad. Vermoedelijk was dit Maurits Troostwijk die geboren werd op 17 november 1883 in Den Bosch.
’s Gravesandeplein 3 – Bernard Wijnschenk
Op 14 mei 1920 werd Bernard Wijnschenk (overleden Amsterdam, 25 december 1922) hier geboren. Hij was een zoon van Gompel Kobus Wijnschenk (Amsterdam, 15 januari 1887 – Antibes, 27 april 1954) en Betje de Kromme (Amsterdam, 27 januari 1896 – 1952).
’s Gravesandeplein 6-3 – Henriëtte Tailleur
Henriëtte Tailleur (Amsterdam, – Monowitz, ), dochter van Elias Tailleur en Sara van Praag en sponzennaaister van beroep, woonde hier aan het begin van de oorlog. Henriëtte werd op 26 november 1942 in Westerbork geregistreerd en ging op 8 december op transport naar Auschwitz/Monowitz.
’s Gravesandeplein 17 – David Heijmans
Op 26 april 1930 vierde David Heijmans (Amsterdam, 6 april 1917) zijn Bar Mitswah (kerkelijk meerderjarig). David was een zoon van Isidore Heijmans (Breda, 5 augustus 1878 – Amsterdam, 20 oktober 1941) en Betsy Cohen (Amsterdam, 25 december 1884). David had twee oudere zussen; Maria Vrouwtje Johanna (Groningen, 18 september 1910 – 21 december 1916) en Marianne (Amsterdam, 18 februari 1912).
’s Gravesandeplein 17-1 – Abraham Roseboom
Rond 1942 woonde het gezin Roseboom op dit adres. Abraham Roseboom (Groningen, 14 juni 1898 – Amsterdam, 1 december 1947) was gehuwd met Karolien Koekkoek (Groningen, 31 juli 1900) en zij hadden een zoon Alexander (Amsterdam, 12 oktober 1926 – Amsterdam, 3 maart 1998). In Als ik morgen niet op transport ga schrijft Eva Moraal over dit gezin: ‘Alexander Roseboom zat op de HBS, zijn vader had een eigen zaak, een groothandel in jute. In de oorlog werd Alexander loopjongen bij de Joodsche Raad (‘geldelijk beheer JR’ aldus zijn JR-kaart). Ook vader Abraham Roseboom (14 juni 1898 Groningen – 1 december 1947) werkte voor de JR als chef schoonmaakdienst in de schoolgebouwen. Moeder Karolien Roseboom-Koekoek (Groningen, 31 juli 1900) was vrijwillig armenbezoekster (net als Abraham), en gesperrd op haar mans functie. Het gezin was in Westerbork geïnterneerd van 29 september 1943 tot 15 februari 1944, toen zij op transport naar Bergen-Belsen werden gesteld. Met het uitwisselingstransport van 21 januari 1945 vertrokken zij naar Zwitserland. Op 10 juli 1945 vertrok de familie uit Algiers naar Nederland.
’s Gravesandeplein 25 – M. Witteboon
Rond 1908 woonde het gezin Witteboon op dit adres.
bron:
Witteboon, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 25-09-1908, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000574035:mpeg21:p00008.
Roseboom, Advertentie. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 24-04-1942, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318315:mpeg21:p008.
roosjessnijdsters, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 07-07-1905, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871793:mpeg21:p007.
Daniel de Jongh, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-12-1905, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871815:mpeg21:p006.
Maurits Troostwijk, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-09-1908, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872658:mpeg21:p010.
Polak – Snoek, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-01-1910, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872766:mpeg21:p006.
Bernard Wijnschenk, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-05-1920, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859784:mpeg21:p006.
Mary Premsela, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 17-09-1920, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859801:mpeg21:p006.
Mary Carels, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-10-1928, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858038:mpeg21:p006.
David Heijmans, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-04-1930, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874412:mpeg21:p006.
Maurits Troostwijk, Stadsarchief Amsterdam, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 124.
Henriëtte Tailleur, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 800.
Henriëtte Tailleur, kaart Joodsche Raad via Arolsen Archives, 130384694 – Henriette TAILLEUR.
Roseboom: Moraal, E. M. (2013). ‘Als ik morgen niet op transport ga, ga ik ‘s avonds naar de revue’: kamp Westerbork in brieven, dagboeken en memoires (1942-2010), 39 en Alexander Roseboom, ‘Jood’, 15 januari 1989, HCKW, DO 488, inv.nr. 6469.
illustratie:
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. H.M. Koningin Wilhelmina word toegezongen op het ‘s-Gravesandeplein. Uitgave Louis Diefenthal, Amsterdam. Diefenthal, Louis (1873-1943). 4 mei 1906. PBKD00458000025.
Daniel de Jongh, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-12-1905, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871815:mpeg21:p006.
gepubliceerd:
15 juni 2022
laatst bijgewerkt:
31 januari 2023