De Ruyschstraat verbindt de Ceintuurbaan met de bij het Oosterpark gelegen ‘s-Gravezandeplein. De straat is vernoemd naar de Nederlandse anatoom, dierkundige en botanicus Frederik Ruysch (1638-1731) en werd voor de straat deze naam kreeg Tweede Boerhaavestraat genoemd.
Voor de Tweede Wereldoorlog werd de straat “de gouden rand van de Joodse buurt” genoemd. Verreweg het grootste deel van de straat werd door Joden bewoond. Het merendeel van hen, meer dan 1000 personen, werd naar de concentratiekampen gedeporteerd en vermoord.
Ruyschstraat – Jules Schelvis
Jules Schelvis heeft een tijd ondergedoken gezeten in de Ruyschstraat.
Ruyschstraat 5 – Meijer Sak
Meijer Sak, van Darmenhandel Hartog Sak & Zoon woonde onder andere op de Ruyschstraat 5 en was gehuwd met Leonora Snoeck (Amsterdam, – Sobibor, ). Zij hadden twee kinderen; Hartog (Amsterdam, – Auschwitz, ) en Helena (Amsterdam, 3 september 1913). Ten tijde van de oorlog woonden Meijer en Leonora op de Waalstraat 65-1.
Ruyschstraat 7hs – verpleeghuis Bierman
Op Ruyschstraat 7hs hadden David Bierman en zijn vrouw Johanna Levy een verpleeghuis / bejaardenhuis gevestigd.
Ruyschstraat 8hs – Sara Cohen en Leendert Aronson
In de oorlog woonden Sara Cohen en haar zoon Leendert Aronson op dit adres.
Ruyschstraat 10 – J. Stern
Op 14 december 1942 werd J. Stern onteigend en het huis doorverkocht voor een bedrag van ƒ 15.000,– aan K.H.R. Sindorff.
Ruyschstraat 15 – Jacb. Polak – opticien
Jacb. Polak was opticien en op dit adres gevestigd in 1912. Volgens de advertentie verkocht hij steeds het allernieuwste.
Ruyschstraat 22 – R. Streep – Prins
Op 10 mei 1943 werd R. Streep – Prins onteigend en het huis doorverkocht aan J. Blokker voor een bedrag van ƒ 15.500,-. Rebecca Streep – Prins (Den Helder, – Amsterdam, ) woonde in het begin van de oorlog op het Minervaplein 4hs.
Ruyschstraat 23 – loofhut
Op 27 juni 1979 kon fotograaf Martin Alberts in de achtertuin van dit pand een loofhut fotograferen. De foto is te zien via deze link.
Ruyschstraat 24 – I. Asscher
Op 17 september 1943 werd I. Asscher onteigend en het huis doorverkocht aan G. W. Koppe voor een bedrag van ƒ 12.000,- .
Ruyschstraat 26 – A. Schwars
Op 23 oktober 1942 werd A. Schwars onteigend en het huis doorverkocht aan J. R. Rijtma voor een bedrag van ƒ 13.500,-.
Ruyschstraat 27 – Martin Meyer van Adelsbergen
Elf dagen voor de capitulatie, op 4 mei 1940, vierde Martin van Adelsbergen zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig) en de receptie werd op dit adres gehouden. Martin overleefde de oorlog. Hij was een zoon van koopman Salomon van Adelsbergen (Groningen, – Auschwitz, ) en Gertrud Betty Cohn (Altona, – Auschwitz, ). Martin had zus Elma Sara (16 november 1925) die de oorlog eveneens overleefde. Later in de oorlog woonde het gezin op de Christiaan de Wetstraat 70.
Ruyschstraat 29 – L. Pakter
L. Pakter was in 1941 waarnemend voorzitter van de Vereniging REOR.
Ruyschstraat 32 – gezin Rosenblatt
Het verhaal over het gezin Rosenblatt.
Ruyschstraat 36 – gezin Pachter
Het gezin van Samuel Pachter woonde op Ruyschstraat 36. Zoon Emanuel werd gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte en zijn stoffelijk overschot werd in 2015 geïdentificeerd.
Ruyschstraat 36 – pension Van Dam
Rond 1928 was hier het streng koosjere pension Van Dam gevestigd.
Ruyschstraat 43 – gezin Zak
Simon Zak en Judith Vleeschhouwer woonden op dit adres.
Ruyschstraat 44 – gezin Reisel
Opper-voorzanger Wolf Reisel woonde op dit adres tijdens de oorlog.
Ruyschstraat 52 – E. Tas
Op 22 april 1943 werd E. Tas onteigend en het huis doorverkocht aan K. H. R. Sindorff voor een bedrag van ƒ 14.000,-.
Ruyschstraat 49-1 – Dina van Bienen en Louis Busnach
Op dit adres woonde voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog het gezin Busnach – Van Bienen.
Ruyschstraat 57-3 – Boris Kowadlo
Voor en in het begin van de Tweede Wereldoorlog woonde fotograaf Boris Kowadlo op dit adres.
Ruyschstraat 60 – apotheek Stork
In het begin van de vorige eeuw was deze apotheek een van de apothekers die melkbrood voor diabetiche ORT verkocht.
Ruyschstraat 60-3 gezin Van de Montel-Boeken
Op dit nummer woonde het gezin Van de Montel-Boeken. Dochter Louise van de Montel zat in de oorlog in Kamp Vught.
Ruyschstraat 73 – Abraham en Joachim Roos
Op 3 februari 1923 deden Joachim en Abraham Roos hun Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Joachim en Abraham waren een tweeling. Joachim (Amsterdam, – Polen, ) werd behanger, Abraham (Amsterdam, – Polen, ) werd kleermaker. Zij hadden een broer Jacob (Amsterdam, – Auschwitz, ) en een zus Debora (Amsterdam, – Den Haag, ). De vier waren kinderen van Fijtje Elte (Deventer, – Auschwitz, ) en Juda Roos (Amsterdam, – Auschwitz, ). Aan het begin van de oorlog woonden Fijtje en Juda op de Nieuwe Amstelstraat 5-boven.
Ruyschstraat 94 – Slagerij Bartels
Aan het begin van de twintigste eeuw zat op dit adres de slagerij ORT van S. A. Bartels.
Ruyschstraat 118hs – gezin Sealtiel
In 1939 kwam David met zijn echtgenote en twee zoons naar dit adres. Eerder had hij een slagerij op de Lepelstraat. Eind 1940 vertrok hij met zijn tweede echtgenote naar Nijmegen vanwaar zij zijn gedeporteerd. Volgens een lijst met winkels van joodse eigenaren, opgesteld door de Amsterdamse politie in 1940, had dit gezin een winkel in kunstschildersartikelen.
bron:
www.wikipedia.nl, lemma Ruyschstraat (geraadpleegd 15 april 2015)
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 19 mei 1916, advertentie halslagersvereeniging
Ruyschstraat 10, gedwongen verkoop via https://pointer.kro-ncrv.nl/artikelen/hier-staan-van-joden-onteigende-panden-bij-jou-in-de-buurt; gecorrigeerd naar de aanbetaling; verkoop in Verkaufbucher ƒ 15,–, aanbetaling in Verkaufbucher ƒ 14.880,01 (geraadpleegd 23 mei 2020).
Ruyschstraat 22, gedwongen verkoop via https://pointer.kro-ncrv.nl/artikelen/hier-staan-van-joden-onteigende-panden-bij-jou-in-de-buurt (geraadpleegd 23 mei 2020).
Ruyschstraat 24, gedwongen verkoop via https://pointer.kro-ncrv.nl/artikelen/hier-staan-van-joden-onteigende-panden-bij-jou-in-de-buurt (geraadpleegd 23 mei 2020).
Ruyschstraat 26, gedwongen verkoop via https://pointer.kro-ncrv.nl/artikelen/hier-staan-van-joden-onteigende-panden-bij-jou-in-de-buurt (geraadpleegd 23 mei 2020).
Joachim en Abraham Roos, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 26-01-1923, p. 15. Geraadpleegd op Delpher op 19-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000584101:mpeg21:p00015.
Martin van Adelsbergen, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 03-05-1940, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 21-12-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858230:mpeg21:p011.
Salomon van Adelsberg, haart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130250316 (Salomon VAN ADELSBERG).
Pension Van Dam, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 31-08-1928, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858033:mpeg21:p008.
Illustratie
“Jac Polak”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 02-10-1912. Geraadpleegd op Delpher op 15-05-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860226:mpeg21:a0029.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Olie, Jacob (1834-1905). Ruyschstraat. Rechts de Nederlandsche Biscuitfabriek, Ruyschstraat 87. Links op de achtergrond de koepel van het Paleis voor Volksvlijt. 26 juni 1894. 010019000641.
Joachim en Abraham Roos, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 26-01-1923, p. 15. Geraadpleegd op Delpher op 19-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000584101:mpeg21:p00015.
Martin van Adelsbergen, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 03-05-1940, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 21-12-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858230:mpeg21:p011.
Pension Van Dam, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 31-08-1928, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858033:mpeg21:p008.
gepubliceerd:
6 mei 2016
laatste aanpassing:
10 januari 2024