Restaurant Rubinstein opende op Rokin 20 op oudejaarsdag 1933 om 12 uur ’s middags het Amsterdamse filiaal van dit beroemde koosjere Berlijnse restaurant. Het restaurant in Berlijn was opgericht door Jacob-Israël Rubinstein (1879) die uit Bialy Kamien (Polen) kwam. Hij vertrok uit dit stadje met zijn toen krimpende Joodse bevolking en ging naar Berlijn, waar hij zich in Friedrichstadt als restauranthouder vestigde.
Het werd een koosjer restaurant en de Joodse bevolking van Berlijn kon er genieten van een ‘Weensche Keuken’. Het restaurant werd ‘das beste Jüdische Restaurant Berlins’, en in de jaren twintig waren er zomerrestaurants geopend in Swinemünde (nu Świnoujście) en aan het strand van Heringsdorf, een badplaats ten noordwesten van Swinemünde. Begin jaren dertig verhuisde de hoofdvestiging naar de Joachimthaler Straβe 41.
Rubinstein stuurde zijn zoon in 1933 naar Parijs en naar Amsterdam. In Amsterdam opende Oskar Rubinstein een filiaal van de onderneming aan het Rokin 20. Het restaurant was niet het eerste koosjere eethuis in de stad, maar wel het eerste in het centrum. En Rubinstein liet het pand, waar eerst een andere restaurant gevestigd was, ingrijpend verbouwen. Er kwam een lift, er waren geluidwerende betonnen vloeren.
Op de begane grond en op de eerste twee verdiepingen waren eetzalen. Daarboven de kantoren en provisiekamers en op de vijfde etage de keuken. De ingrijpende verbouwing kwam met een prijskaartje van ƒ 50.000,-.
| Koosjerloodjes Bij de graafwerkzaamheden voor het Noord/Zuidlijnstation Rokin vonden archeologen een relatief hoog aantal van tachtig koosjerloodjes, bewijzen dat de slacht van dieren volgens de Joodse spijswetten had plaatsgevonden. Restaurant Rubinstein was het enige adres aan het Rokin waar grote hoeveelheden koosjer vlees zijn bereid. Een deel van de koosjerloodjes zal door het keukenpersoneel in het resterende Rokinwater zijn gegooid, vlak voordat dit in 1936 verdween onder een laag dempingszand. |
Er kwamen lovende kritieken, dagelijks werd de spijskaart gewisseld en op 5 januari 1934 besteedde het Nieuw Israëlitisch Weekblad aandacht aan het etablissement. Een wervende advertentie verscheen in februari 1934 in het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland waarin werd gemeld ‘Wie smakelijk en goed wil eten, moet de drie R’s niet vergeten: Restaurant Rubinstein Rokin.’
De met neon verlichte naam van het restaurant trok ook de aandacht van de NSB, die meldde dat de ‘buitenlandse namen’ van de aan het Rokin gevestigde firma’s aanstootgevend waren. Dat was niet de reden dat de onderneming in financiële problemen kwam. Dat moet worden gezocht in de wereldwijde economische crisis. Het ging moeizaam maar in 1935 werd er een doorstart gemaakt onder een nieuwe zakelijk leider en chef-kok – beide niet-Joods. Ook dat bleek de zaak niet te kunnen redden, op 1 juli 1936 ging de inboedel in de executieverkoop.
In zijn tijd in Nederland woonde Oskar op de Weteringschans 110 en vanaf januari 1934 in Hotel Polen, een hotel dat adres Kalverstraat 15/17 had, maar doorliep tot aan het Rokin. Dit hotel brandde in 1977 af, er waren toen 33 doden te betreuren.
In de slechts drie jaar dat Oskar in Amsterdam woonde bleef het niet bij deze twee adressen, de volgende adressen volgden: (maart 1934) Johannes Verhulststraat 208, (april 1934) Prinsengracht 751, (augustus 1934) Vijzelstraat 58, (januari 1935) Hunzestraat 35, (mei 1936) Weteringschans 83.
Oskar Rubinstein vertrok in september 1936 naar Kaapstad. Daar overleefde hij de oorlog, en overleed in 1971 in Johannesburg. De Berlijnse vestiging bleef in bedrijf tot de Kristallnacht. Jacob-Israël Rubinstein zocht met zijn vrouw Sidonie Wertheim (Hongarije, 8 februari 1879) een veilig heenkomen in Brussel. De nazi’s haalden hen in, op 31 juli 1944 werden ze in Mechelen op transport gezet naar Auschwitz en bij aankomst vermoord.
Op het Rokin 20 wordt ook tegenwoordig gegeten, maar het is niet het chique restaurant van weleer.
bron:
Hell, Maarten en Marius van Melle, Hoe het eerste koosjere eethuis in het centrum van Amsterdam, het befaamde Rubinstein, ten onder ging, Parool, 31 december 2022/
Opening, “De standaard”. Amsterdam, 05-01-1934. Geraadpleegd op Delpher op 06-05-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001894004:mpeg21:p00013.
Sidonie Wertheim, Yad Vasjem, digitale collectie, https://collections.yadvashem.org/en/names/14287331 (geraadpleegd 6 mei 2024).
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Rokin 20. 25 oktober 1934 ca., Collectie Stadsarchief Amsterdam: foto’s, OSIM00002002067.
RUBINSTEIN IN AMSTERDAM.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-01-1934, p. 14. Geraadpleegd op Delpher op 06-05-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874879:mpeg21:p014.
Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 02-02-1934, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 06-05-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581049:mpeg21:p00002.
O. Rubinstein, Stadsarchief Amsterdam, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 1252.
illustratie:
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Rokin 20. 25 oktober 1934 ca., Collectie Stadsarchief Amsterdam: foto’s, OSIM00002002067.
RUBINSTEIN IN AMSTERDAM.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-01-1934, p. 14. Geraadpleegd op Delpher op 06-05-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874879:mpeg21:p014.
Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 02-02-1934, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 06-05-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581049:mpeg21:p00002.
foto 2024 © joodsamsterdam.nl, 6 mei 2024.
gepubliceerd:
6 mei 2024
laatst bijgewerkt:
6 mei 2024