De Prins Hendrikkade heeft sinds 1879 deze naam. De straat werd toen vernoemd naar de jongste zoon van Koning Willem II en binnen de geschiedenis komen we voor deze straat de volgende namen tegen: Haringpakkerij, Tesselse Kade, Kampersteiger, Oude Teertuinen, Kamperhoofd, Buitenkant en IJ-gracht.
De Joodse geschiedenis
De Prins Hendrikkade is vanouds de plaats waar de schepen aanlegden en daarom was het een middelpunt van de handel in Amsterdam. Joodse geschiedenis aan deze kade heeft voornamelijk met de handel te maken hebben.
Prins Hendrikkade 5 – gezin Van Leer
In 1897 vroeg mevrouw Van Leer een meisje om te koken en om in huis te werken.
Prins Hendrikkade 87 – Sigarenmagazijn De Roos
Deze sigarenmagazijn van C. W. A. de Wijn – Bottelier was hier rond 1931 gevestigd.
Prins Hendrikkade 97 – Flora Gokkes
Op 29 oktober 1901 overleed hier Flora Gokkes (Blokzijl, 8 december 1857), echtgenote van Marcus van Gelder (Harlingen, 24 januari 1857).
Prins Hendrikkade 122 – gezin Norden
Liesje (Elisabeth Nanette) Norden (Amsterdam, 2 september 1892 – Rotterdam, 2 december 1946) ging op 10 juni 1919 in ondertrouw met Alex (Alexander) Frenkel (Rotterdam, 13 november 1881 – Soest, 6 september 1944). Liesje woonde op dit adres, ze was een dochter van arts Salomon Aron Norden (Oss, 23 augustus 1857 – Amsterdam, 5 februari 1918) en Anna Josephine Asscher (Amsterdam, – Amsterdam, ). Een broer van Liesje, arts Arnold Norden ging op 28 november 1924 in ondertrouw met Liesje Roos uit Rotterdam. In 1938 was Arnold bestuurslid van Beth Refoeah, het Joodse rusthuis in Hilversum.
Prins Hendrikkade 124 – mevrouw Polak – Schwartz
In 1924 zocht mevrouw Polak – Schwarz een keukenmeid.
Prins Hendrikkade 127 – Hartog Lierens
Oudpapierhandel “De Papiermolen” werd in 1882 opgericht door Hartog Lierens (Amsterdam, – Amsterdam, ). Hartog was getrouwd met Elisabeth Blitz (Amsterdam, – Amsterdam, ). Zij hadden drie kinderen, Jacob (Amsterdam, – Amsterdam, ), Branca (Amsterdam, ) en Leman (Amsterdam, – Bussum, ).
Het bedrijf was gevestigd op de Uilenburgerstraat 44 en het bedrijf draaide al snel zo goed dat er meerdere vestigingen in de stad werd geopend. zo zaten er filialen op de hoek van de Zwanenburgerwal / Raamgracht, op de Jodenbreestraat 77 en de Prins Hendrikkade 127. Hartog handelde niet alleen in oud papier, maar ook oud metaal en vodden. Het succes in het bedrijf veranderde voor Hartog toen hij concurrentie kreeg van …. zijn zoon Jacob. De strijd tussen vader en zoon werd zelfs via advertenties uitgevochten en laaide hoog op. Hartog trok uiteindelijk een pistool tegen zijn zoon Jacob, wat leidde tot een grote rechtszaak.
foto: collectie beeldbank Amsterdam 010009004225
Prins Hendrikkade 125-128 – Rijwielfabriek Velleman
Hier was tot na de oorlog de Rijwielfabriek van Max (Mozes) Velleman (Groningen, 14 februari 1886 – 30 december 1962) gevestigd. Het bedrijf werd in Groningen opgericht en had de naam Velenzo, wat stond voor Velleman en Zoon. De zoon was zijn zoon Jakob. Jakob werd in 1907 geboren en overleed jong, in 1929.
Het gezin trok in 1907 naar Amsterdam en het bedrijf vestigde zich daar op de Haarlemmerstraat. Daarna ging het bedrijf naar verschillende adressen op de Geldersekade en uiteindelijk ging het bedrijf in 1932 naar het pand op de Prins Hendrikkade (foto). Daar bleef het tot 1985 gevestigd. De twee kleinzoons van Max, Harry en Max Philips, waren de laatste eigenaars.
Prins Hendrikkade 134-135 – Velleman en Verdoner
Rond 1900 hebben Leman Alexander Velleman (Groningen, 27 januari 1870 – Sobibor, 2 april 1943) en Abraham Gompert Verdoner (Amsterdam, 9 januari 1870) een ijzerhandel aan de Prins Hendrikkade 134-135. Enkele jaren later beginnen ze met de handel in rijwielen en hun fabriek waar fietsen onder de naam Magneet werden geproduceerd.
Prins Hendrikkade 140 – vluchtelingencomité
In 1933 was het vluchtelingencomité, opgericht na het op gang komen van de vluchtelingenstroom uit Duitsland na de machtsovername voor Hitler, op dit adres gevestigd.
Prins Hendrikkade 144 – Dr. R. E. S. Polak – Van Gelder
Deze oogarts was in 1930 penningmeester van de Vereniging De Zwaluwnesten. Deze vereniging was een organisatie die Joodse meisjes voor het Jodendom wilde behouden en steun wilde geven tot het ontwikkelen van moreel krachtige mensen. Regine Emma Sara van Gelder (Leeuwarden, 28 augustus 1882 – Amsterdam, 2 maart 1969) was in 1911 gehuwd met Willem (Willy) Polak (1883-1983).
Prins Hendrikkade 144 – arts W. Polak
In 1942 was W. Polak een van de artsen voor de Joodse Amsterdammers.
Prins Hendrikkade 161 – J. Meerschwam N. V.
Na de oorlog was hier het textielbedrijf van Jakob Meerschwam gevestigd, die in de jaren dertig dit bedrijf oprichtte in Rotterdam.
Prins Hendrikkade 171 – Otto van Embden
Het verhaal over een stukje Joods erfgoed staat hier.
Prins Hendrikkade 172 (en 141) – André Hertzberger
In 1910 begon André Hertzberger hier zijn Amsterdamse vestiging van André Hertzbergers’ Confectie en Textielbedrijf. Dat bedrijf was in 1898 in Eindhoven opgericht. De fabriek zelf stond op de Foeliestraat 14 en 5 jaar later verhuisden de kantoren van het bedrijf naar Prins Hendrikkade 141.
De fabriek in Amsterdam begon met 75 man personeel, het aantal personeelsleden zou oplopen tot 400. Er werd heren-, jongens- en kinderconfectie gefabriceerd, voor de Nederlandse markt en voor de export.
André Hertzberger was een overtuigd zionist en reisde vrijwel jaarlijks naar het Britse mandaatgebied Palestina. André was voorzitter van de commissie voor de financiën der Nederlands Israëlitische Hoofdsynagoge te Amsterdam, regent van het Centraal Israëlitisch Wees- en Doorgangshuis te Leiden, bestuurder van het Tehuis voor Israëlieten in Nederland (Gouda), voorzitter van de Vereniging Hulp voor Minvermogende Wezen, voorzitter van de Vereniging Steun aan Doortrekkenden en voorzitter van de Nederlands Israëlitische Kiesvereniging, penningmeester van de permanente commissie voor algemene zaken van het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap en tot 1 januari 1937 voorzitter van het Vluchtelingencomité voor Duitsche Joden. Hij deed zeer veel op sociaal en filantropisch gebied.
André (Andreas) Hertzberger werd op 14 april 1874 in Eindhoven geboren en hij werd vermoord in Bergen-Belsen op 8 mei 1944. André was getrouwd met Selma Roos. Zij werd op 10 september 1878 in Rotterdam geboren en vermoord in Tröbitz op 25 april 1945. Selma en André hadden zes kinderen. Hun zoon Dorus deed op 19 april 1913 zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig).
Gedurende de oorlog werd de naam van het bedrijf veranderd in “N. V. Nederlandsche Kleding en Textielfabriek ‘De Lama'”. Dit werd na de oorlog weer ongedaan gemaakt.
Meer over de familie Hertzberger staat hier.
bron:
persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld, 1938,
stadsarchief Amsterdam
met dank aan Jenny Hertzberger.
Liesje Norden, De joodsche wachter; halfmaandelijksch orgaan voor Groot-Nederlands jodendom, jrg 15, 1919, no 13, 20-06-1919. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005437039:00001
Stadsarchief Amsterdam, Salomon Aron Norden, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2021
R E S Polak – van Gelder, Ha’ischa; orgaan van de joodsche vrouwenraden in Nederland, jrg 2, 1930, no 5, 01-05-1930. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMATR01:001925005:00001
De Roos, De joodsche wachter; halfmaandelijksch orgaan voor Groot-Nederlands jodendom, jrg 27, 1931, no 11, 20-03-1931. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005443011:00001
W. Polak, Het Joodsche weekblad; uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam, jrg 2, 1942, no 17, 31-07-1942. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:020995017:00001
Van Leer, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 28, 1897, no 2, 08-01-1897. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005408054:00001
Polak-Schwartz, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 31, 1900, no 21, 25-05-1900. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005411021:00001
Flora Gokkes, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 32, 1901, no 44, 01-11-1901. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005412044:00001.
Dorus Hertzberger, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 44, 1913, no 15, 11-04-1913. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005419066:00001.
Liesje Roos, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 55, 1924, no 48, 28-11-1924. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005423049:00001.
vluchtelingencomité, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 64, 1933, no 16, 21-04-1933. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005427016:00001.
Beth Refoeah, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 59, 1938, no 14, 08-04-1938. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005429067:00001
Illustraties:
Rijwielfabriek Velleman – beeldbank stadsarchief Amsterdam 010009004225
NRC, 25 maart 1913, advertentie
overige foto’s © joodsamsterdam.nl
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Oosterhuis, Pieter. Prins Hendrikkade 28-33 gezien naar de Martelaarsgracht, met in het midden de ingang van de Ramskooi. 1889. 010005001177.
vluchtelingencomité, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 64, 1933, no 16, 21-04-1933. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005427016:00001.
gepubliceerd:
6 mei 2016
Laatst bijgewerkt:
29 januari 2023