Het Pretoriusplein bestaat niet meer in Amsterdam, want de naam werd op 1 februari 1978 na een buurtactie omgedoopt tot Steve Bikoplein. Het plein werd op 21 september 1904 vernoemd naar een generaal die tijdens de Boerenoorlog in Zuid-Afrika veldslagen had geleverd tegen lokale stammen. Nu is het plein vernoemd naar een onafhankelijke vrijheidsstrijder in Zuid-Afrika. Hij werd opgepakt in 1977 en tijdens de arrestatie zo zwaar mishandeld dat hij overleed. Steve Biko’s verhaal is verfilmd in de film ‘Cry Freedom’.
Pretoriusplein 3-3 – David Wijnkoop
In het begin van de oorlog woonde de politicus David Wijnkoop hier met zijn gezin.
Pretoriusplein 6 – arts B. H. Sajet
In 1912 vestigde de legendarische arts Ben Sajet zich op dit adres.
Pretoriusplein 6-1 – gezin Witsenhuijsen – Nathans
Op 10 oktober 1923 werd hier Edouard (Eduard) Witsenhuijsen geboren. Ed was een zoon van juwelier Meijer Witsenhuijsen (Amsterdam, 13 juli 1897) en Guurtje Cornelia Nathans (Amsterdam, 28 augustus 1895 – Amsterdam, 21 augustus 1978). Ed had een oudere broer Siegfried en een jongere zus Selma. Vermoedelijk overleefde dit gezin de oorlog in Bandoeng, Nederlands-Indië.
Pretoriusplein 7hs – K. Prijs – Jacobs
Naaister Keetje Prijs – Jacobs (Utrecht, 29 juli 1860) vierde in juli 1935 haar 75e verjaardag. Keetje was de echtgenote van kleermaker Simon Prijs (Amsterdam, 21 april 1858 – Apeldoorn, 15 mei 1932).
Pretoriusplein 8hs – gezin Worms
Op donderdag 7 mei 1931 overleed hier Simon Worms (Amsterdam, 25 mei 1883), echtgenoot van Schoontje Worms – Rodrigues (Amsterdam, 7 januari 1884 – Sobibor, 4 juni 1943), op de leeftijd van 47 jaar. De dag erna werd Simon begraven op de Joodse begraafplaats in Muiderberg.
Pretoriusplein 9hs – Margaretha Sanders
Margaretha Sanders werd in juli 1938 in het Centraal Israëlietisch Ziekenhuis in Amsterdam geboren en haar ouders woonden op dit adres. Margaretha was een dochter van arts Valentijn Israël Sanders (Hilversum, 17 februari 1907 – Amsterdam, 16 februari 1985) en Martha Frankenhuis (Amersfoort, 17 november 1908 – Amsterdam, 11 juli 1989). Het gezin overleefde de oorlog en op 8 juni 1945 werd nevenstaande advertentie geplaatst.
Pretoriusplein 10 – handwerkzaak ‘Het Sieraad’
Deze handwerkzaak was hier rond 1933 gevestigd en werd besproken in Ha’Ischa, orgaan van de Joodsche Vrouwenraden in Nederland.
Pretoriusplein 21 – Philip A. Sondervan
Philip A. Sondervan was rond 1934 administrateur van het maandblad van de Misrachie, afdeling van de Nederlandse Zionistenbond. Philip verloofde zich in februari 1936 met Betty Cohen Paraira.
bron:
Ben Sajet, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-09-1912, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860225:mpeg21:p003.
Edouard Witsenhuijsen, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 12-01-1923, p. 15. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000584099:mpeg21:p00015.
Meijer Witsenhuijsen, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 938
Simon Worms, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-05-1931, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858668:mpeg21:p007.
Keetje Prijs, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 01-08-1935, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582023:mpeg21:p00004.
Martha Frankenhuis, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1427.
Valentijn Israël Sanders, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1780.
Margaretha Sanders, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-07-1938, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874631:mpeg21:p006.
V. I. Sanders, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-06-1945, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858254:mpeg21:p002.
Het Sieraad, Ha’ischa; orgaan van de joodsche vrouwenraden in Nederland, jrg 5, 1933, no 10, 01-10-1933. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMATR01:001887023:00001.
Sondervan, Maandblad van “Mizrachie, afd. van den Nederl. Zionistenbond, jrg 18, 1934, no 2, 1934. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005545014:00001.
Sondervan, De joodsche wachter; halfmaandelijksch orgaan voor Groot-Nederlands jodendom, jrg 32, 1936, no 7, 14-02-1936. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005446007:00001.
illustratie:
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Pretoriusplein, later Steve Bikoplein. Uitgave K. Wille, Amsterdam, Transvaalbuurt. 1920. PRKBB00375000003
Ben Sajet, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-09-1912, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860225:mpeg21:p003
Keetje Prijs, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 01-08-1935, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000582023:mpeg21:p00004
V. I. Sanders, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-06-1945, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 09-03-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858254:mpeg21:p002.
gepubliceerd:
9 maart 2022
laatst bijgewerkt:
17 december 2022