Op het Rapenburg 71 hadden Joseph Peperwortel (Amsterdam, – Warschau, ) en zijn broer Meijer (Amsterdam, – Warschau, ) een fabriek in matrassen, Peco (Peperwortel en Compagnon).
Niet alleen de broers werkten in het bedrijf, ook hun vrouwen, vertelde Lies Fresen-Ferron (1939), de dochter van Joseph en Femmina aan Pauline Broekema die haar interviewde. Zij maakten van kapok en restmateriaal speelgoedbeesten die door steeds meer winkels werden afgenomen. Lies en Bettie, nichtjes van elkaar, werden wanneer hun ouders aan het werk waren in de fabriek naar de goed bekend staande crèche van Henriëtte Pimentel gebracht, dezelfde crèche die tijdens de oorlog werd ingezet door de bezetter en waar het verzet zeker 600 kinderen zou redden.
| Meijer Peperwortel (Amsterdam, – Warschau, ) was een zoon van Salomon Peperwortel (Amsterdam, 1876) en Betje Cohen (Amsterdam, 1876). Hij was gehuwd met Catharina Wurms (Amsterdam, – Auschwitz, ) en zij hadden een dochter Elisabeth (Bettie). Het gezin woonde op de Nieuwe Uilenburgerstraat 76-1. Joseph Peperwortel (Amsterdam, – Warschau, ) was gehuwd met Femmina Wurms (Amsterdam, – Auschwitz, ) en zij hadden een dochter Elisabeth (Lies). Catharina en Femmina waren zusters van elkaar. |
De crèche redde het leven van de meisjes. Ze werden voor een verzetsgroep in veiligheid gebracht. Joseph en Meijer Peperwortel hadden een Sperre en mochten in Amsterdam blijven. Ze weten dat een Sperre tijdelijk is en voor de nichtjes wordt een onderduikplaats gezocht en gevonden door de verzetsgroep. De meisjes zijn nog maar net in veiligheid gebracht wanneer een buurtgenoot de echtparen verraad. Op 26 mei 1943 worden Joseph, Femmina, Meijer en Catharina ingeschreven in Westerbork. Ze verblijven er tot 7 september 1943 in Barak 58, op die dag gaan ze op transport.
Lies komt op drie achtereenvolgende onderduikadressen terecht. Aan de eerste heeft ze geen goede herinneringen, de tweede was voor een korte periode en op het derde adres bleef ze de rest van de oorlog.
De nichtjes zitten op verschillende onderduikadressen en overleven de oorlog. Femmina en Catharina worden in Auschwitz vermoord. Joseph en Meijer worden naar Warschau getransporteerd. Hoe het hen daar verging is niet bekend, ze komen beide in Warschau om. Na de oorlog getuigt een medegevangene daarvan, de kaart van de Joodse Raad vermeldt A. Roodveldt van de Louis Bothastraat 12 als getuige.
Lies werd onderwijzeres, en vertelt nu, naar haar pensionering, op scholen over haar onderduiktijd. Ze is er vooral over gaan praten na het baanbrekende congres over ondergedoken Joodse kinderen in de RAI in augustus 1992. Voor het eerst konden de kinderen van toen hun verhalen kwijt. En Lies relativeert het verlies van haar ouders ook, want een van de briefjes op het prikbord zal ze nooit vergeten, er stond alleen maar op: “Wie ben ik?”.
De wens die Lies wel heeft is een foto van haar vader. Ze heeft die niet. Er is er een waarop hij staat, maar hij kijkt naar beneden en zijn gezicht is niet herkenbaar. De matrassenfabriek staat op twee foto’s bij het Stadsarchief Amsterdam. De foto’s dateren 1944, de fabriek is al leeggeroofd.
bron:
Pauline Broekema, ‘Lies Fresen-Ferron: zelfs geen foto van haar vader’, 4 mei 2020, website NOS, 4 mei 2020.
“BRAND TE AMSTERDAM.”. “De banier : staatkundig gereformeerd dagblad”. Rotterdam, 1936/12/02 00:00:00, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 18-06-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010854970:mpeg21:p005
Stadsarchief Amsterdam, Meijer Peperwortel, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 628.
Stadsarchief Amsterdam, Joseph Peperwortel, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 628
Archiefkaart Joodse Raad, Joseph Peperwortel, Arolsen Archives, referentiecode 124200044
Archiefkaart Joodse Raad, Femina Peperwortel – Wurms, Arolsen Archives, referentiecode 124200044
Archiefkaart Joodse Raad, Meijer Peperwortel, Arolsen Archives, referentiecode 124200044
Archiefkaart Joodse Raad, Catharina Peperwortel, Arolsen Archives, referentiecode 124200044
illustratie:
“BRAND TE AMSTERDAM.”. “De banier : staatkundig gereformeerd dagblad”. Rotterdam, 1936/12/02 00:00:00, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 18-06-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010854970:mpeg21:p005
laatst bijgewerkt:
23 juli 2020