Op de Plantage Doklaan 1-3 werd in 1883 in opdracht van de N. V. Parkschouwburg de Parkschouwburg gebouwd, naar ontwerp van de architecten Albert Dumont en Alban Chambon. De schouwburg stond op de plek van het huidige Wertheimpark aan de zijde van de huidige Anne Frankstraat. De openingsvoorstelling vond op 9 juni 1883 plaats. De Parkschouwburg heeft tot 1903 bestaan en werd in 1912 afgebroken.
De aanleiding om hier een schouwburg te bouwen was de Wereldtentoonstelling die op 1 mei 1883 in Amsterdam werd geopend. Er moest een luxueuze schouwburg in de stad komen waar grote voorstellingen en gerenommeerde balletten konden worden geprogrammeerd. De capaciteit van de schouwburg liep uiteen van 1200 tot 2000 plaatsen, afhankelijk van verschillende opstellingen van de plaatsen. De eerste directeur die werd aangesteld was de volgens de archiefkaart Rooms-katholieke Michel Raffalovich (Odessa, 28 augustus 1848 – Enghien-les-Bains, Val-d’Oise, Île-de-France, 2 december 1913). Michel was gehuwd met Alexandrine de Wilde (Sint Petersburg, 19 mei 1855).
Het interieur werd indrukwekkend en leek op een circustheater. Al vanaf het begin had de schouwburg elektrische verlichting. De schouwburg viel niet in de smaak van de gemiddelde bezoeker. Het gebouw werd lange tijd ‘het lelijkste van de Herengracht’ genoemd. Enkele jaren na de opening werd in 1886 de directie vervangen na een bestuurlijke crisis. Zanger en toneelspeler Johannes George de Groot (Rotterdam, 11 juli 1837 – Antwerpen, 16 december 1903) werd aangesteld als de nieuwe directeur.
Dit veranderde veel. De Groot was meer geïnteresseerd in opera en dat reflecteerde de programmering. De Groot was een van de oprichters van het Hollandsche Opera Gezelschap. In 1893 vertrok De Groot naar het Paleis van Volksvlijt en werd de Parkschouwburg verkocht. Onder anderen was Max Rosenberg eigenaar. In de periode tot 1903 volgden er nog enkele voorstellingen en in dat jaar gingen de deuren definitief dicht. In 1912 volgde de sloop.
Joods Amsterdam en de Parkschouwburg
De Parkschouwburg bevond zich in de onmiddellijke nabijheid van twee Joodse(re) buurten in de stad; de armere buurt rond Uilenburg en de welvarender Plantage. Ook de Joodse Amsterdammer, zeker uit de Plantage, wist de weg naar de schouwburg te vinden. Daarnaast zijn er enkele specifieke sporen te vinden.
In 1889 werd er een bal en fancy-fair gehouden en A. Wafelman liet weten dat hij de koosjere producten leverde.
De Koninklijke Liedertafel ‘Kunst en Vriendschap’ adverteerde op 8 februari 1889 in het Centraal Blad voor Israëlieten en liet weten dat op 14 februari 1889 het 30-jarig bestaan van deze vereniging werd gevierd.
F. Halevy schreef opera ‘De Jodin’ (La Juive), een opera in vijf bedrijven en die werd op 26, 27 en 30 maart 1892 opgevoerd. Het was een succesvolle opera die tijdens de bezetting van Europa door de nazi’s niet meer mocht worden opgevoerd.
Eind november 1896 traden Leon en Louis Solser er op, de bekende Joodse komieken. Ook na de sloop bleef het terrein van belang voor de Joodse samenleving. In 1921 organiseerde de Zionistische Raad voor Amsterdam er een openluchtmeeting waar onder anderen Mr. Abel Herzberg, M. Boekman en Dr. A. Raalte spraken.
bron:
Parkschouwburg, Theaterencyclopedie, https://theaterencyclopedie.nl/wiki/Parkschouwburg,_Amsterdam (geraadpleegd 6 oktober 2024.
Wafelman, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 25-01-1889, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 06-10-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559041:mpeg21:p00003.
Liedertafel, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 08-02-1889, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 06-10-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559043:mpeg21:p00004.
De jodin, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 25-03-1892, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 06-10-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000561051:mpeg21:p00006.
Solser, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-11-1896, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 06-10-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858509:mpeg21:p003.
Zionistische Raad, “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 17-06-1921, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 06-10-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000584016:mpeg21:p00005.
illustratie:
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. De ruïne van de voormalige Parkschouwburg aan de Plantage Doklaan, gezien vanuit de Plantage Parklaan. Foto uit album III van de Amsterdamsche Politie, samengesteld door Hoofdcommissaris H.S. Hordijk. Archief van de Politie: foto’s, 1908. HDAB00003000010_004.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Interieur van de voormalige Parkschouwburg aan de Plantage Doklaan. Gezicht op de wintertuin. Foto uit album III van de Amsterdamsche Politie, samengesteld door Hoofdcommissaris H.S. Hordijk. Archief van de Politie: foto’s. 1908. HDAB00003000011_002.
Wafelman, Advertentie. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 25-01-1889, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 06-10-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559041:mpeg21:p00003.
gepubliceerd:
6 oktober 2024
laatst bijgewerkt:
6 oktober 2024