Nu is het een van de hoofdlocaties van de Universiteit van Amsterdam maar van oorsprong was het een een bejaardentehuis voor mannen. Voor de meeste Amsterdammers is de wandelgang van de Oudemanhuispoort bekend door de winkelkasten.
In 1601 verrees dit complex als oudemannen- en vrouwengasthuis en in 1602 kwamen er 45 oude mannen en vrouwen uit hun oude tehuis samen met 55 nieuwe oude mannen en vrouwen hier hun laatste levensjaren slijten.
Tussen 1754 en 1757 werd het complex verbouwd en in 1786 werden de poortjes gebouwd aan beide zijden van de wandelgang.
Winkelkasten
In 1757 werden de winkelkasten in gebruik genomen en handelaren in goud, zilver, boeken en andere zaken konden deze kasten huren. Er waren toen 18 kasten die aan kooplieden verhuurd werden.
Rond 1830 verpauperde de Oudemanhuispoort en er werden zelfs drie van de winkelkasten ingenomen door dienstboden van het gasthuis en diende als hun slaapplaats.
In 1836 werd de Koninklijke Akademie voor Beeldende Kunsten gevestigd in het complex. Van 1870 – 1875 werd de Akademie opgevolgd door de Rijksacademie. In 1880 trok de Universiteit van Amsterdam in de gebouwen. In het middenperk van het grasveldje voor de ingang werd in 1881 het borstbeeld van Minerva geplaatst, aan de rechterzijde nog een beeld van Vossius en Barlaeus.
De gebouwen werden vanaf 1920 verbouwd, in 1927 kwam er een nieuw gebouw bij, toegankelijk vanaf het middenpleintje. Hierin zitten de collegezalen. In 1960 volgde er weer een renovatie en kwamen er nog meer collegezalen bij.
Een van de winkelkasten (kast 6) is uitgebroken waardoor er een doorgang kwam tussen de wandelgang en het terrein van het Binnengasthuis. Nu zijn er nog 14 winkelkasten in gebruik.
Joodse negotie
De handel in boeken op de Oudemanhuispoort was tot 1941 voornamelijk in handen van Joodse boekhandelaren. Bekende boekhandelaren waren:
Barend Boekman (Amsterdam, 21 januari 1869).
Barend Boekman was gehuwd met Hendrina Lenson. Met haar kreeg hij vier kinderen, waarvan hun oudste, Emanuel (Amsterdam, 22 juli 1900), op 1 juni 1927 overleed.
Zoon Levie (Amsterdam, 1 mei 1902 – Auschwitz, 8 december 1943) en dochter Kaatje (Amsterdam, 3 juni 1904 – Auschwitz, 3 september 1943) overleefden de oorlog niet. Sara (Amsterdam, 18 februari 1906), hun jongste dochter, overleefde de oorlog.
Al voor de oorlog trouwde Barend met Mietje Gans (Amsterdam, 29 oktober 1881). In 1939 vierde Barend dat hij 50 jaar boekverkoper was op de Oudemanhuispoort (foto). Barend en Mietje werden in Auschwitz vermoord op 14 september 1942.
Emanuel de Wolf (Middelburg, 7 april 1867 – Diemen, 16 mei 1934).
Emanuel was van oorsprong banketbakker en trouwde op 19 september 1894 te Amsterdam met Carolina Frank (Delfshaven, 31 januari 1865).
Juda Emmering (Amsterdam, 15 november 1879 – Amsterdam, 9 september 1934).
Juda was uitgever, boekhandelaar en antiquair. Hij was gehuwd met Dina Nerden en zij kregen twee zoons en een dochter.
David Blok (1823-1904)
David Blok is door verschillende kunstenaars vereeuwigd en was boekhandelaar in Amsterdam en Den Haag. In Den Haag had hij een boekhandel met zijn broer Jozef (1832-1905).
Jacob Mossel (Amsterdam, 27 juni 1852 – Amsterdam, 27 juli 1916)
Jacob was de zoon van Elias Mossel en Schoontje Mossel en trouwde met Flora Salomons (Groningen, 6 september 1851). Het echtpaar kreeg tien kinderen
Mordechay Jessurun Lobo (Amsterdam, 6 juni 1826 – Amsterdam, 22 maart 1899)
Mordechay (Marcus) Jessurun Lobo heeft met zijn gezin op het Rembrandtplein 6 gewoond. Mordechay was gehuwd met Engel Abraham Dresden (Amsterdam, 13 september 1826) en zij hadden de volgende kinderen; Benjamin (Amsterdam, 1853), Esther (Amsterdam, 24 november 1856), Abraham (Amsterdam, 3 juni 1860), Betje (Amsterdam, 15 februari 1862), Flora (Amsterdam, 12 juli 1863 – Antwerpen, 21 januari 1924), Clara (Amsterdam, – Amsterdam, ), Roza (Amsterdam, 2 december 1867 – Amsterdam, 14 september 1942) en Mordecha(y/i) (Max, Amsterdam, – Sobibor, ).
Betsy en Jacques van Kollem.
Jacques van Kollem heeft de zaak van zijn vader overgenomen, A. E. van Kollem. Dat gezin woonde op de Rapenburgerstraat 71.
Betsy en Jacques kwamen in de oorlog in de kampen terecht, overleefden en hebben na de oorlog een aantal jaren hun nering op de Oudemanhuispoort nog uitgevoerd. De advertentie dateert van 1949.
Barend Frank (Amsterdam, 6 maart 1869 – Sobibor, 5 maart 1943).
Barend Frank was een zoon van Hartog Frank en Annaatje Engelsman. Hij was getrouwd met Duifje Elsas. Duifje overleed in 1936. Barend Frank was transportwerker van beroep, stond ook op de markt (Ten Katemarkt met manufacturen) en verkocht boeken in de Oudemanhuispoort. De advertentie dateert van 1902 en meer over Barend, waaronder een foto, via deze link.
Oudemanhuispoort 6 – Henri Nieuwmeijer
Henri Nieuwmeijer adverteerde op 4 januari 1901 met zijn onderneming in het Nieuw Israëlietisch Weekblad.
bron:
wikipedia – oudemanhuispoort (geraadpleegd 4 december 2014)
freepages.genealogy.rootsweb.ancestry.com – Emanuel de Wolff (geraadpleegd 4 dec 2014)
www.joodsmonument.nl, voor de personen die in de oorlog vermoord werden,
website Joods Historisch Museum, de boekenstal
www.geni.com/people/Jacob-Mossel (geraadpleegd 4 dec 2014),
“Advertentie Frank”. “Het nieuws van den dag : kleine courant”. Amsterdam, 28-02-1902. Geraadpleegd op Delpher op 03-02-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010128282:mpeg21:a0032
www.joodsmonument.nl, lemma Barend Frank (geraadpleegd 3 februari 2018)
“Familiebericht Van Kollem”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-09-1949. Geraadpleegd op Delpher op 03-02-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873518:mpeg21:a0078
Stadsarchief Amsterdam, Mordechaij Jessurun Lobo, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 99
Henri Nieuwmeijer, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-01-1901, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 14-01-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874288:mpeg21:p004
illustratie:
Algemeen Handelsblad, 21 jan 1939 (Barend Boekman),
Veel boekverkopers gebruiken de Oudemanhuispoort voor hun handel in hoofdzakelijk 2e hands boeken. Prentbriefkaart ca. 1920. Collectie Stadsarchief Amsterdam: prentbriefkaarten. PBKD00335000003
“Advertentie Frank”. “Het nieuws van den dag : kleine courant”. Amsterdam, 28-02-1902. Geraadpleegd op Delpher op 03-02-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010128282:mpeg21:a0032
“Familiebericht Van Kollem”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-09-1949. Geraadpleegd op Delpher op 03-02-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873518:mpeg21:a0078
gepubliceerd:
4 december 2014
Laatste aanpassing:
14 januari 2022