In 2022 / 2023 heeft Woonstichting Lieven de Key de panden aan de de Nieuwe Keizersgracht 15, Nieuwe Keizersgracht 17 en Nieuwe Keizersgracht 19 gerestaureerd. De panden werden in 1736 gebouwd door Cornelis van der Does (meester-timmerman) en Boudewijn Beenhacker (meester-metselaar) als woonhuis met halsgevel in de stijl van Lodewijk XIV. De voorgaande restauratie vond plaats in 1965. Met deze restauratie is dit erfgoed in Amsterdam voor de toekomstige generaties gewaarborgd.
In dit deel van de stad woonde van oudsher verhoudingsgewijs meer Joden dan de 10% Joodse inwoners die voor geheel Amsterdam gold. De gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de moord op de Joodse stadsgenoten hebben hier hun sporen achtergelaten. In 2021 werd dit nog zichtbaarder door de onthulling van het nabij gelegen Nationaal Holocaust Namenmonument. Na de oorlog werd nummer 17 samengevoegd met nummer 15 en werd Nieuwe Keizersgracht 15.
Vanuit verschillende bronnen is bekend welke Joodse inwoners hier hebben gewoond tijdens het begin van de bezetting. Lieven de Key wil in de gerestaureerde panden op een passende wijze aandacht besteden aan deze historie van de panden en de bewoners. In dit pand woonde in het begin van de bezetting de volgende personen:
| Overzicht bewoners | |
| Nieuwe Keizersgracht 17hs | Jonas Peperwortel, Rebecca Peperwortel – Worms, Louis Peperwortel. |
| Nieuwe Keizersgracht 17-1 | Joseph Izaak del Canho, Hikke del Canho – Tof, Jacob del Canho, Philip del Canho. |
| Nieuwe Keizersgracht 17-2 |
Aron Cohen, |
Het gezin Peperwortel
Jonas Peperwortel (Amsterdam, – Sobibor, ), Rebecca Salomons (Amsterdam, – Sobibor, ), Louis Peperwortel (Amsterdam, – Auschwitz, ).
Het orthodoxe gezin Peperwortel woonde voordat het huis op de Nieuwe Herengracht 17hs werd betrokken op de Nieuwe Herengracht 79hs en onderhuis (kelder). Zij woonden daar in bij de weduwe Muller.
Jonas Peperwortel trouwde op 7 juni 1922 met Anna Hofstede (Amsterdam, 11 oktober 1888 – Amsterdam, 24 februari 1923). Op 9 januari 1924 hertrouwde Jonas met Rebecca Salomons. Op 6 november 1939 kwam de moeder van Rebecca, Carolina Pakkedrager (Amsterdam, 27 oktober 1863), bij hen inwonen.
Carolina overleed op 20 november 1942.
Rebecca en Jonas kregen een zoon Louis. Jonas was boekhouder van beroep en daarvoor kantoorbediende bij een damesmodemagazijn. In het huis op de Nieuwe Keizersgracht 17hs werd het gezin op 6 november 1939 ingeschreven.
Rebecca Salomons was een dochter van Levie Salomons (Amsterdam, 28 september 1865 – Apeldoorn, 4 oktober 1922) en Carolina Pakkedrager. Jonas Peperwortel was een zoon van Joseph Peperwortel (Amsterdam, 22 april 1833) en Charlotte de Vries (Haarlem, 1851).
Louis Peperwortel
Louis Peperwortel werd op 26 september 1925 geboren en was veertien jaar oud toen de oorlog uitbrak. Hij was een zoon van Jonas Peperwortel en Rebecca Salomons. Als kind ging hij naar de Palacheschool, een school van de Vereniging Kennis en Godsvrucht op de Lepelkruisstraat. In het begin van de oorlog was Louis leerling verkoper en magazijnbediende.
Louis kreeg tijdens de bezetting een betrekking bij de Joodsche Raad en werkte op bij ‘Administratie Evacuatie’ op de Nieuwe Keizersgracht 58, het hoofdkantoor van de Joodsche Raad voor Amsterdam.
Op 25 augustus 1943 werd Louis in Westerbork geregistreerd en gehuisvest in Barak 67, een van de strafbarakken. Waarom hij daar terecht kwam is niet bekend, Barak 67 werd onder meer gebruikt voor personen die in de onderduik gearresteerd waren. Toen Louis geregistreerd werd, waren zijn ouders al vermoord in Sobibor.
Louis werd op 31 augustus 1943 gedeporteerd naar Auschwitz, waar hij voor werk geselecteerd werd. Hij was inmiddels achttien jaar oud en tot 1944 werden kinderen onder de zestien jaar oud bij de selectie doorgezonden naar de gaskamer. Louis heeft onder erbarmelijke omstandigheden een groot deel van de winter van 1943 – 1944 kunnen overleven en kwam door de ontberingen in Auschwitz om. De datum van zijn overlijden is op 31 maart 1944 gesteld.
bron:
Jonas Peperwortel, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 628.
Louis Peperwortel, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archieves, 130352362 (Louis PEPERWORTEL).
Carolina Pakkedrager, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 620.
Carolina Pakkedrager, Familiebericht. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 04-12-1942, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 03-11-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318346:mpeg21:p009.
illustratie:
Louis Peperwortel, uitsnede uit de klassenfoto van de 6e klas van de Palacheschool in 1936. Met vriendelijke toestemming Joods Cultureel Kwartier, L. Stegink (20231017).
Carolina Pakkedrager, Familiebericht. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 04-12-1942, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 03-11-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318346:mpeg21:p009.
Het gezin Del Canho
Jozeph Izaak del Canho (Amsterdam, – Sobibor, ), Hikke Tof (Veendam, – Sobibor, ), Jacob del Canho (Amsterdam, – Sobibor, ) en Philip del Canho (Amsterdam, – Sobibor,
Kleermaker Jozeph (Joop) Izaak del Canho zong in het koor van de Grote Synagoge in Amsterdam (1939). Hij was van Sefardische afkomst en zijn kaart bij de Joodsche Raad maakt dit zichtbaar door het stempel PIG. Ondanks dat hij lid van de Portugese Gemeente was, zong hij in het koor van de Asjekenazische Grote Synagoge. Omdat hij een functionaris bij de eredienst was, had hij een Sperre, waardoor hij ‘bis auf Weiteres’ vrijgesteld werd van deportatie.
Jozeph huwde op 18 mei 1933 in Groningen met Hikke Tof. Hikke was een dochter van Philippus Tof (Veendam, – Sobibor, ) en Kaatje Leefsma (Opsterland, – Sobibor, en woonde ten tijde van haar verloving op het Zuiderdiep 150a in Groningen. Hikke en Joop hadden twee zonen, Jacob (Amsterdam, – Sobibor, ) en Philip (Amsterdam, – Sobibor, . Ook bij Jacob en Philip waren hun kaarten van de Joodse Raad gestempeld met PIG.
bron:
verloving, Advertentie. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-04-1930, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 19-10-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874412:mpeg21:p006.
illustratie:
Joods Museum (origineel in particuliere collectie), Het Koor der Grote Synagoge, F304157. Marcus Bonn, Joop Delcanho, Samuel Henri Englander (1896-1943), Michel Gobets (1905-1945), Nathan Gobets (1881-1942), Barend Levie Muller, Meijer Nebig, David Peeper, Joseph Rabbie (1899-1943), Sal Stodel, Louis de Wit, 26 april 1939. publiek domein.
Het gezin Cohen
Aron Cohen (Rotterdam, – Sobibor, ), Elisabeth de Beer (Sappemeer, – Sobibor, ) en Rebecca Ester Cohen (Amsterdam, – Sobibor,
Kantoorbediende Aron Cohen werd in Rotterdam geboren op 6 mei 1912. Hij was volgens de kaart van de Joodsche Raad correspondent en stenotypist. Aron trouwde op 11 november 1936 in Leeuwarden met de op 22 april 1912 in Sappemeer geboren Elisabeth de Beer. Op 7 november 1938 kregen ze hun dochter Rebecca Ester. Elisabeth en Aron hadden een orthodox gezin.
Aron was een zoon van Izak Cohen (Leeuwarden, – Sobibor, ) en Rebecca Vrouwtje Cohen (Amsterdam, – Sobibor, ), Elisabeth was een dochter van Ester Andriesse (Cuijk, – Sobibor, ) en Simon de Beer (Hoogezand, – Sobibor, ).
bron:
Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-10-1936, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 19-10-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871369:mpeg21:p007.
Stadsarchief Amsterdam, Elisabeth de Beer, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 45.
illustratie:
Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-10-1936, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 19-10-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871369:mpeg21:p007.
gepubliceerd:
30 augustus 2023
laatst bijgewerkt:
1 februari 2024