De Nieuwe Herengracht werd als laatste deel van de Herengracht gegraven tussen de Amstel en de Schippersgracht. Sinds 1874 is deze gracht een stuk van de vaarverbinding tussen Amstel en Oosterdok, de reden waarom de bruggen over deze gracht beweegbare bruggen zijn. De bruggen worden veelvuldig gebruikt.
Nieuwe Herengracht 1 – arts Hijman Pop
Arts Hijman Pop ging op dit adres wonen in februari 1894. Hijman Pop (Amsterdam, 5 januari 1866 – Amsterdam, ) was gehuwd met Nannetta Beer (Amsterdam, – Amsterdam, ) en zij hadden twee kinderen, Siegfried Joseph (Amsterdam, 15 mei 1902 – Bergen-Belsen, ) en Louise Carolina (Amsterdam, 27 mei 1904). Louise Carolina werd later de echtgenote van Aäron Schwarz (Zutphen, 17 januari 1897 – 5 mei 1989) die na het overlijden van Samuel Schwarz in 1938 de enig directeur van Polak & Schwarz werd.
Nieuwe Herengracht 1 – Apotheek Rosenbaum
In dit hoekpand met de Amstel was vóór en in het begin van de Tweede Wereldoorlog apotheek Rosenbaum gevestigd. Meer informatie over het gezin Rosenbaum via deze link.
Nieuwe Herengracht 3 – Salomon Spijer
Salomon Spijer (Amsterdam, 20 september 1893 – Wassenaar, 14 december 1972) was arts in maag-, ingewand- en stofwisselingsziekten en adjunct-directeur van de Amsterdamse GGD. Hij was tot 1924 op dit adres gevestigd. Daarna vestigde hij zich op de Weteringschans 136. Salomon overleefde de oorlog en werd in 1946 ingeschreven op de Heemraadssingel 88 te Rotterdam. In Rotterdam werd hij directeur van de GG & GD en hij werd onderscheiden tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Ten tijde van zijn overlijden woonde Salomon op het Zanderijpad 6 in Wassenaar en de annonce voor zijn overlijden werd geplaatst door zijn huisgenoot F. J. Vernimmen.
Nieuwe Herengracht 5 – Maison Viennoise
Rond 1906 was hier deze modezaak gevestigd met Parijse damesmode.
Nieuwe Herengracht 5 – algemene en kantoor boekhandel, advertentiebureau
In 1913 was hier de algemene- en kantoorboekhandel en het advertentiebureau van Louis Polack, voorheen Gezinus Wolff gevestigd. In dat jaar droeg Wolff de zaak aan Polack over.
Nieuwe Herengracht 9 – Palestina Huis
Rond 1934 was hier het Palestina-Huis gevestigd waar men producten uit het Britse Mandaadgebied Palestina verkocht.
Nieuwe Herengracht 11 – H. Sternheim
In 1887 had kleermaker H. Sternheim zijn winkel in stoffen op dit adres gevestigd nadat hij zijn ‘kleedermakers-affaire’ in dat jaar van Utrecht naar dit adres verhuide. Naast de verkoop van Engelse en Franse stoffen maakte Sternheim ook herenkleding. In werkelijkheid heette hij Manus Sternheim (Utrecht, 1 september 1851) en was gehuwd met Leentje Hamburger (Utrecht, 4 april 1850). Manus en Leentje hadden zeker tien kinderen.
Nieuwe Herengracht 15 – M. Allegro
In 1933 woonde M. Allegro op dit adres. Hij was secretaris van de Centrale Organisatie voor de Religieuze en Morele Verheffing van de Joden in Nederland, een organisatie op op 12 juni 1912 bij Koninklijk Besluit was goedgekeurd.
Nieuwe Herengracht 19 – M. B. Oudkerk
M. B. Oudkerk was in 1938/1939 handelaar in textiel en handelde vanaf dit adres.
Nieuwe Herengracht 19 – gezin Coerant en gezin Lopes Cardozo
Het verhaal over het gezin Coerant en het gezin Lopes Cardozo.
Nieuwe Herengracht 21 – B. A. van Praag
Banketbakker en ijsmaker B. A. van Praag verplaatste zijn zaak van het Waterlooplein 53 in mei 1901 naar dit adres. In april 1941 leverde deze zaak nog koosjere waren.
Nieuwe Herengracht 23 – Joodsche Raad, afdeling Broodvoorziening
In de oorlog was hier de Broodvoorziening, een afdeling van de Joodsche Raad gevestigd. Ook werd de groente-distributie vanaf dit adres geregeld.
Nieuwe Herengracht 25 – J. D. M. du Mosch
In 1891 woonde hier familie Du Mosch. Joseph David du Mosch (Hoorn, 29 oktober 1837 – Amsterdam, 7 maart 1909) was penningmeester van de Amsterdamse vestiging van de Nederlandse afdeling van Alliance Israelité Universelle. Hij was gehuwd met Esther van Raap (Hoorn, 8 juni 1843 – Amsterdam, 10 april 1918).
Nieuwe Herengracht 27 – S. L. Pinto
S. L. Pinto woonde rond 1886 op dit adres. Simon Levi Pinto (Amsterdam, 17 februari 1824) was gehuwd met Rozette Isaac Mendes Cohen Schutz (Amsterdam, 25 december 1819). Zij kregen een zoon Louis (Amsterdam, 31 mei 1850 – Amsterdam, 9 oktober 1926).
Nieuwe Herengracht 27 – M. Polak
M. Polak verkocht vanaf dit adres in 1895 specerijen, cichorei, cacao en chocolade, maar ook koffie en thee en dat alles Onder Rabbinaal Toezicht.
Nieuwe Herengracht 28hs – Clasina Helena Monné
Operazangeres Clasina Helena Monné (Amsterdam, 30 augustus 1890 – september 1972), de vrouw van Sydney Cauveren, woonde hier tijdens de oorlog en zat in het verzet.
Nieuwe Herengracht 30 – S. Ricardo
In juli 1928 begon D. Ricardo hier zijn zaak voor Sjemen Oil Ltd. uit Haifa en verkocht onder andere olijfolie-toiletzeep.
Nieuwe Herengracht 31 – Huize Cats / familiepension Cats / Rusthuis Cats
In 1934 werd familiepension Cats van de Plantage Middenlaan 12 naar dit adres verhuisd. In 1938 produceerde Cats koosjer ijs, dat door de hele stad bezorgd werd.
Nieuwe Herengracht 31 – dansinstituut Cats
Dansinstituut H. L. Cats was in 1940 op dit adres gevestigd. In Het Joodsche Weekblad adverteerde mens voor danslessen. Herman Leo Cats (Amsterdam, 12 april 1915 – Mauthausen, 1 september 1941) was dansleraar en hij was gehuwd met Anna Veldman (Amsterdam, 13 juni 1912 – Sobibor, 4 juni 1943). Herman en Anna woonden rond de deportatie op de Weteringschans 110hs.
Nieuwe Herengracht 33 – oude mannenhuis Mishenet Sekeniem
Hier was het Portugees-Israëlitisch oude mannenhuis gevestigd. Tien mannen vonden daar onderdak.
In 1878 werd in een advertentie in het Nieuw Israëlietisch Weekblad Ribca de Torres – Senior Coronel bedankt namens haar werk als directrice.
In 1943 werden de bewoners gedeporteerd. De bewoners in 1943 waren niet alleen oude mannen en in dit pand woonden:
Jacob Lopes Cardozo (27 april 1857 – 19 februari 1943), Samuel Sealtiel (26 mei 1857 – 28 februari 1943), Abraham de Costa de Fonçeca (29 juni 1859 – 19 februari 1943), Mozes Querido (13 juni 1863 – 11 februari 1944), Abraham Cohen de Paraira (18 oktober 1863 – 11 februari 1944), Salomon Nunes Nabarro (27 december 1865 – 14 mei 1943), David Lopes Dias (22 september 1867 – 19 februari 1943), Daniel de Leon (9 januari 1870 – 19 februari 1943), Fokje Mendes Monteiro – Blitz (7 juli 1870 – 1 maart 1945), Isaak Mendes Monteiro (1 december 1870 – 21 februari 1944), Louise Estelle Polak (11 november 1899 – 19 februari 1943), Elisabeth Presser – Vieijra (22 maart 1903 – 3 september 1943), Bernard Presser (15 juli 1907 – 14 september 1941), Abraham Frank (3 augustus 1913 – 4 juni 1943), Margaretha Frank – Walvis (9 december 1914 – 4 juni 1943), Jozef Abraham Presser (10 maart 1940 – 6 maart 1944) en Isidore Philip Presser (10 maart 1940 – 6 maart 1944).
Nieuwe Herengracht 35 – Eduard Voorzanger
Eduard Voorzanger woonde hier rond 1883 en was secretaris van het Genootschap De Liefdadigheid. Eliazar Levie Voorzanger (Amsterdam, 1839) was gehuwd met Mariane Hamburger (Amsterdam, 8 oktober 1834).
Nieuwe Herengracht 35 – boekenbazar
De Boekenbazar van M. E. Boekman was in 1915 op dit adres gevestigd. Waarschijnlijk was de zaak van koopman in boeken Mozes Boekman (Amsterdam, 23 mei 1854), gehuwd met Klara Hijman (Amsterdam, 28 augustus 1854).
Nieuwe Herengracht 35 – pension Cohen
In pension Cohen kon men rond 1922 ook streng koosjer dineren.
Nieuwe Herengracht 35 – onderduik gezin Lopes Cardozo
Tijdens de oorlog was hier het gezin van journalist Lodewijk Lopes Cardozo (Amsterdam, – Auschwitz, ) ondergedoken. Ze hadden vervalste persoonsbewijzen en werden, waarschijnlijk door verraad, gearresteerd. Twee van de drie kinderen; Matthieu (Amsterdam, – Duitsland, ) en Rita (Amsterdam, – Auschwitz, ) werden vermoord. Moeder Gretha Leijden van Amstel (Amsterdam, – Amsterdam, ) overleefde, evenals een van de kinderen. Gretha vestigde zich als kunstenares Greet van Amstel zich in 1971 op het ’s Gravenhekje.
Nieuwe Herengracht 35 – mezoezaOp nummer 35 was op de rechter deurstijl tot ca. 2015 nog te zien dat daar vroeger een Mezoeza heeft gezeten. Dit is een klein kokertje met een stukje perkament waarop een tekst uit de Thora staat. Tegenwoordig (2017) is de post strak geschilderd en zijn de sporen van dit verleden niet meer te zien.
Isidor Lobatto vierde op 2 mei 1885 zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig. Waarschijnlijk heette Isidor in werkelijkheid Israël Lobatto (Amsterdam, 19 mei 1872), zoon van Rehuel Lobatto (Amsterdam, 3 oktober 1841) en Judith d’Ancona (Amsterdam, 26 december 1841).
M. S. Rubens was rond 1900 betrokken bij de Pekidim en Armakalim der Israëlitische Gemeente in het Heilige Land.
D. P. Jacobs woonde rond 1886 op dit adres.
Hier woonde de adellijke familie Lopes Suasso. Zij verkregen hun titel vanwege de nauwe betrekkingen met het Spaanse hof. Ze behoorden in hun tijd met De Pinto, Pereira en Belmonte tot de meest welgestelde Joodse families van de stad. In de 19e eeuw was Jonkheer Augustus Lopes Suasso een van de belangrijkste kunstverzamelaars van Nederland. In 1890 heeft weduwe Suasso – De Bruyn de kunstverzameling aan de stad Amsterdam nagelaten. Uit deze collectie ontstond het Stedelijk Museum.
Hier woonde schrijver Isaäc da Costa (1798-1860). Hij was een van de belangrijkste personen van de negentiende eeuw.
Nieuwe Herengracht 45 – artsen Premsela
Na Da Costa woonden in dit huis Sem Premsela (1869-1936) en zijn zoon Meijer Jacob Premsela (1904-1971). Zij waren huisarts van beroep. Meijer Jacob Premsela werd als Meyer J. Perath bekend als schrijver. Hij volgende in 1931 zijn vader op als gestichtsgeneesheer van de Joodse Invalide. In 1939 maakte hij aliya (emigreerde naar het Britse Mandaatgebied Palestina) en werd arts in Jeruzalem. Verder was hij Mohel (besnijder), en ook voorzanger. Meijer Jacob was een leerling op de Hendrik Westerschool te Amsterdam.
Nieuwe Herengracht 47 – Mozes Curiël
Hier woonde Mozes Curiël (Hieronymus Nunes da Costa, 1620 – 1697). Zijn vader kwam uit Hamburg en was gezant (ambassadeur) van de koning van Portugal.
Later is hij in de adelstand verheven vanwege zijn inzet voor de Portugese onafhankelijkheid. Mozes was onder andere bevriend met stadhouder Willem III, die verschillende keren in dit huis gelogeerd heeft. Nunes da Costa was een van de financiers voor de Portugese Synagoge en heeft het hout van de Heilige Ark geschonken. In de oorlog werd dit pand gebruikt voor gevluchte Joden uit Midden-Europa. Na de oorlog werd dit pand afgebroken voor de aanleg van de metro en is in 1993 herbouwd.
Nieuwe Herengracht 47 – gebouw Golconda
Op dit adres was rond 1885 Gebouw Golconda gevestigd, een gebouw waar regelmatig recepties werden gehouden door Joodse Amsterdammers. Golconda refereert aan de plaats in Centraal-India waar zo’n 3000 jaar geleden de eerste diamanten werden gevonden. Een van de recepties die hier werden gehouden voor een Joodse Amsterdammer was die voor David Blitz (Amsterdam, – Auschwitz, ), die er op 17 december 1892 zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig) vierde. David was een zoon van Hanna van Collem (Amsterdam, – Amsterdam, ) en Hartog David Blitz (Amsterdam, – Amsterdam, ).
Nieuwe Herengracht 51 – Coiffure pour Dames Neustadt
Moritz Neustadt had op dit adres in 1906 een vrij grote kapperszaak met vier salons. Ook gezichtsmassage en manicure was er mogelijk. Moritz werd geboren in op 15 september 1867 in Zaromin en overleed in Den Haag op . Moritz was gehuwd met Judith Blits (Amsterdam, – Den Haag, ) en zij hadden twee zoons, Joseph (Amsterdam, – Auschwitz, ) en kapper Salomon (Amsterdam, – Auschwitz, ). Voor deze locatie was de zaak op het Waterlooplein 88 gevestigd.
Nieuwe Herengracht 59 – George de Lange
George de Lange woonde op dit adres in 1911 en hij was leer-redenaar op het Beth Hamidrasj op de Rapenburgerstraat. Hij werd in Amsterdam geboren op 1 juli 1876 en was gehuwd met Helene Simons (Gendringen, 5 april 1881), die op 8 juni 1938 overleed. Ten tijde van de oorlog was George de Lange rabbijn en woonde op de Plantage Franschelaan 25-1 (Henri Polaklaan). Op 22 augustus 1939 trouwde George met Hanna Duckes (Altona, – Sobibor, ). George werd vermoord in Sobibor op
Nieuwe Herengracht 61 – Koks- en Banketbakkersaffaire Herbschleb Van Tijn
Op 10 januari 1889 werd hier de banketzaak van Herbscleb Van Tijn geopend, een zaak die koosjere waar verkocht. Dit was een samenwerking tussen Herbschleb en Van Tijn.
Nieuwe Herengracht 61 – patisserie Hortus
Deze banketbakker was op dit adres gevestigd in 1906 en de zaak stond onder rabbinaal toezicht. De zaak werd gedreven door Josua Witmond (Monnickendam, 28 mei 1871 – Auschwitz, ). Hij was gehuwd met Fronica Hakkert (Waalwijk, – Sobibor, ).
Nieuwe Herengracht 61 – sigarenmagazijn Hortus
In november 1915 was hier het Sigarenmagazijn Hortus van L. W. Vleeskruijer gevestgid.
Nieuwe Herengracht 67 – David Wijnkoop
David Wijnkoop (1876-1941), communist, woonde hier van 1907 tot 1910.
Nieuwe Herengracht 67 – Gewi
Deze onderneming adverteerde op 11 december 1942 in Het Joodsche Weekblad. Het was daarom een Joodse onderneming, tot nu toe is niet achterhaald wie de ondernemers waren.
Nieuwe Herengracht 69 – Jos Messias
Hier is een van de winkels van Josua Messias gevestigd geweest, in klokken en horloges. Josua had -een goed lopende – reusachtige klok op een andere vestiging gemonteerd, op de Damstraat 38 (van 9 maart 1928 tot 31 mei 1933 was de winkel en reparatie-inrichting gevestigd op de Damstraat 38) en ook op dit adres. Het Algemeen Handelsblad zei over deze klok: ‘onzen stadsklokkenmaker Jos. Messias, die in zijn werkplaats vervaardigde een electrische torenklok, welker wijzerplaat een middellijn heeft van vier meter; de heele buurt om den “Hortus” heeft zich de oogen reeds uitgekeken naar dit reusachtige uurwerk, dat aan den gevel van den klokkenmaker op de Nieuwe Heerengracht is bevestigd.
Dit wijzerstel, dat ongeveer 20 kg weegt, wordt door een klein drijfwerkje, passend in een sigarenkistje, met een drijfkracht van 10 kg in gang gehouden. Door bijzondere samenstelling van het drijfwerkje kon men dit gewicht zoo gering maken. De benoodigde elektrische kracht wordt geleverd door een gewoon schelelementje, waarvan de stroom eens per minuut wordt gesloten, door een zich in de etalage bevindende normaalklok, welke ook van een eigen constructie is. Na de stroomsluiting, welke niet langer dan 1/20 seconde duren kan, wordt het drijfwerkje, dat zich achter de wijzers bevindt, uitgeschakeld. Daardoor zal zich de minuutwijzer, eenige millimeters achteruit plaatsen, om daarna 10 seconden noodig te hebben, om den grooten wijzer één millimeter te verplaatsen. Is dit geschied, dan valt een hefboompje neer, dat verdere verplaatsing geheel uitsluit.’
Nieuwe Herengracht 75 – M. T. van der Beugel
Meijer Tobias van der Beugel (Amsterdam, – Auschwitz, ) was een bekende Amsterdamse coiffeur (kapper) en hij was hier vanaf 1890 gevestigd, daarvoor zat hij op de Kloveniersburgwal. Ter gelegenheid van Joods Nieuwjaar wenste hij zijn clientèle een goed nieuwjaar. Meijer was gehuwd met Helena Sigaar (Amsterdam, – Amsterdam, ) en hij woonde ten tijde van de oorlog op de Plantage Prinsenlaan 13hs in Pension Engelsman.
Nieuwe Herengracht 75 – Sigarenmagazijn Fles & Co.
In 1904 was hier sigarenmagazijn Fles & Co. gevestigd.
Nieuwe Herengracht 81 – arts Maurits Hijmans
Maurits Hijmans (Gorinchem, 7 juli 1853 – Amsterdam, 29 december 1889) was arts en had in 1881 zijn praktijk hier gevestigd. Volgens een advertentie in Het Weekblad voor Israëlieten had hij elke dag spreekuur, maar niet op vrij- en zaterdag. Maurits was gehuwd met Rebecca Louisa Jacobs (Amsterdam, 5 november 1857 – Rotterdam, 10 december 1919).
Nieuwe Herengracht 83 – Israëlitische Begrafenisgenootschap Kirbath Achim
Dit begrafenisgenootschap had rond 1909 zijn kantoor op dit adres.
Nieuwe Herengracht 85 – Isaac Gosschalk
Geboortehuis (1838) van architect Isaac Gosschalk.
Nieuwe Herengracht 85 – Polak & Swaab
De kleermakers Polak & Swaab waren hier rond 1908 gevestigd.
Nieuwe Herengracht 93 – David de Castro
De beroemdste bewoner van dit pand was David Henriques de Castro (1826 – 1898). Hij kocht dit pand in 1859. Daarvoor was het een school, voor “de Israëlitische kinderen uit de gegoede stand“. Die school werd opgeheven omdat in 1857 de Schoolwet werd ingevoerd en de subsidie van het rijk verviel. Castro is bekend geworden door zijn bibliotheek én door zijn onderzoek op de Portugese begraafplaats Ets Haim in Ouderkerk. Op de eerste verdieping staat er nog steeds een Davidsster in het plafond, een herinnering aan deze bewoner.
Nieuwe Herengracht 93 – Maison Frijda
Tussen 1901 en 1925 was hier Maison Frijda gevestigd.
Nieuwe Herengracht 93 – Jos. E. Asscher
Vanaf 1912 tot 1940 was hier (tevens) de meubelmaker Joseph Asscher gevestigd.
Nieuwe Herengracht 95 – en achter – Gebouw AdamasAchter het pand op de Nieuwe Herengracht 95 staat het vergaderlokaal van de Centraal Diamant Handelsbond, oorspronkelijk uit 1886 en in 1892 verbouwd door architect E. M. Rood. Vanaf het begin kon de zaak ook gebruikt worden voor godsdienstoefeningen. Het gebouw heet nu “De Nieuwe Heer”. De bekende architect E. M. Rood, verantwoordelijk voor veel Joods erfgoed in Amsterdam, hield in 1890 in Kamer 6 zijn kantoor. Hij woonde in die tijd op de Oude Hoogstraat 6.
In ‘Gebouw Adamas’ was een grote conversatiezaal en twaalf monsterkamers waar handelaren zich met hun cliënten konden afzonderen. Op de bovenverdieping waren kantoren.
De naam van het gebouw refereert aan de naam voor diamant in de Griekse tijd, Adamas betekent ‘ontembaar gesteente’.
Vanaf 1909 was hier de piano- en orgelhandel van Polak & Biet gevestigd en werd het gebouw niet meer Adamas genoemd, maar Patrimonium.
Uitgever A. van Creveld woonde hier in 1918.
Kort voor 1700 werd dit huis met het opvallende wapen gerealiseerd voor Jacob Henriquez de Granada, een Sefardische Jood en koopman. Hij had de twee kavels waar het huis op stond gekocht van wijnkoopman en speculant Jan Deutz. De kavels liepen door tot aan de Rapenburgerstraat en op de Herengracht liet De Granada zijn stadspaleis bouwen, op de Rapenburgerstraat het bijbehorende koetshuis. In 1752 kocht Isaac de Pinto dit huis.
Nieuwe Herengracht 103 – Joseph Athias In 1685 lieten de Joodse drukker Joseph Athias en zijn vrouw dit woonhuis bouwen. Zij waren een van de drukkers die hebben bijgedragen aan de roem van Amsterdam als stad van de boekdrukkunst. Joodse boeken (nevenstaande illustratie) werden uitgegeven in het Hebreeuws, Spaans, Portugees en het Jiddisj. En deze drukkers mochten ook Engelse bijbels drukken. Ondanks zijn roem ging het deze drukker zakelijk niet goed en hij moest zelfs onderduiken vanwege zijn schulden. (Op een veilingsite vond ik in 2007 een door Athias gedrukte bijbel voor de prijs van $ 5.500). Uiteindelijk kwam in 1734 het pand in handen van de zakenman Aron de Joseph de Pinto, een neef van David de Pinto in de Sint Anthoniebreestraat.
Hij verbouwde het pand in 1751. Zijn kinderen verkochten in 1787 het huis aan financier en tabaksplanter Benjamin Cohen. Cohen was de man die in 1785 de door de patriotten verdreven stadhouder Willem V en zijn vrouw Wilhelmina onderdak verschafte in zijn Amersfoortse woning. Vanaf 1790 woonde Jonas Daniël Meijer, de eerste Joodse advocaat die werd toegelaten tot de balie, in dit pand met zijn moeder, Marianne Cohen. In 1813 werd het pand verkocht aan diamanthandelaar Elkan Jacob Levie de Vries.
Nieuwe Herengracht 103 – Huize Stranders
Van 1902 tot 1921 was er een deftig Joods restaurant in het pand gevestigd en feestgebouw Huize Stranders. Daarna is het pand door verbouwingen minder mooi geworden. Een tuinhuis dat bij dit pand hoorde werd afgebroken en weer opgebouwd in Ukkel (België). Meer over Huize Stranders via deze link, en een artikel over het huis uit 1929.
Nieuwe Herengracht 103 – Jonas Daniël Meijer
Jonas Daniël Meijer (1780-1834) was de eerste Joodse advocaat in de Bataafse Republiek die werd toegelaten tot de balie en hij woonde op dit adres.
Nieuwe Herengracht 109 – Hagomil Gadasim La’äniïm
A. Spinossa Catella was penningmeester van deze vereniging en woonde op dit adres in 1900.
Nieuwe Herengracht 109a – arts L. D. Schaap
In 1918 woonde hier arts L. D. Schaap.
Nieuwe Herengracht 111 – arts E. J. De Vries
E. J. de Vries was arts en woonde in 1896 op dit adres. een jaar eerder, in 1895, was de praktijk op Nieuwe Herengracht 109 gevestigd. De Vries was een arts in huid- en vrouwenziekten.
Nieuwe Herengracht 111 – Lippman, Rosenthal & Co.
Hier was de bankiersfirma Lippman Rosenthal & Co gevestigd. Baron George Rosenthal woonde hier bij het kantoor en Leo Lippman woonde op 119. Deze bank stond erg goed bekend, totdat de Duitsers in de oorlog een ander doel hadden voor deze bank (zie Sarphatistraat).
In 1880 gaf George Rosenthal de uitgebreide boekenverzameling van zijn vader aan de stad Amsterdam. Deze verzameling staat nu bekend onder de naam Bibliotheca Rosenthaliana en is onderdeel van de Universiteitsbibliotheek van de UvA. De vrouw van Rosenthal, Sophie Rosenthal-May (1838 – 1921) deed erg veel voor de armen en meer over haar is te vinden bij Sophie Rosenthal May bewaarschool en Nieuwe Keizersgracht waar ze het zusterhuis van het Nederlands-Israëlitisch Ziekenhuis financierde.
Nieuwe Herengracht 113 – weduwe Gompertz
Voor de weduwe Gompertz werd in 1887 een gezelschapsjuffrouw gezocht. Waarschijnlijk was dit Marianne Gompertz (Amsterdam, 6 augustus 1822).
Nieuwe Herengracht 113 – Maatschappij ‘Wilhelmina’
H. Benjamins was directeur van Maatschappij Wilhelmina die hier in 1899 gevestigd was. De maatschappij richtte zich op het exploiteren en administreren van vaste goederen, alsmede verhuren, repareren en verbouwen van deze. Hermanus Benjamins werd in Amsterdam geboren op 24 september 1844 (overleden Amsterdam, 1 juli 1920) en was gehuwd met Sara Romijn (Amsterdam, 4 februari 1847 – Amsterdam, 27 juni 1924). Ze hadden zeker acht kinderen.
Nieuwe Herengracht 115 – firma Van Minden
De firma A. L. van Minden handelde in effecten en assurantiën en was hier rond 1921 gevestigd. Abraham Levie van Minden werd in Amsterdam geboren op 21 december 1857 en was gehuwd met Judith Drukker (Amsterdam, 3 augustus 1856 – Amsterdam, 9 oktober 1930).
Nieuwe Herengracht 117 – Barend Speijer
Barend Speijer (Amsterdam, 21 april 1878) vierde op 2 mei 1891 zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Barend was een zoon van Joseph Speijer (Amsterdam, 20 oktober 1856) en Sophia Ert (Maastricht, 8 juni 1855).
Nieuwe Herengracht 117 – Jacques Soester
Jacques Soester adverteerde vanaf dit adres in 1905 met ‘complete meubeleerinrichting, moderne behangerij en stoffeerderij.
Nieuwe Herengracht 117 – Plantage Bioscope en Bioscoop Hollandia
Op dit adres was van 1912 tot 1915 de Plantage Bioscope gevestigd en van 1915 tot 1960 Theater/bioscoop Hollandia.
Nieuwe Herengracht 119 – lederwarenfabriek S. S. Neuhaus
Siegbert Samuel Neuhaus werd geboren in Frankfurt op 10 mei 1907 als zoon van David Neuhaus en Klara Neuhaus. Al voor de oorlog vluchtte Siegbert naar Amsterdam maar werd weer opgepakt en kwam in Westerbork terecht. Vanuit Westerbork werd Siegbert op 4 mei 1944 gedeporteerd naar Bergen-Belsen en overleefde de oorlog. Na de oorlog vestigde hij zich opnieuw in Amsterdam waar hij een lederwarenfabriek begon. In juli 1954 komt deze fabriek voor het eerst in de krant, er werd personeel gezocht. De laatste advertentie dateert van 1969.
Op 31 mei 1951 werd Siegbert Samuel Neuhaus genaturaliseerd tot Nederlander. Volgens die opgave is hij dan al fabrikant van lederwaren. Het pand is na 1987 afgebroken.
Nieuwe Herengracht 121 – M. Bromet
M. Bromet was tailleur (kleermaker) en hij adverteerde vanaf dit adres in september 1910.
Nieuwe Herengracht 121-2 – gezin Van Hessen
Het gezin Van Hessen woonde hier in de eerste helft van de twintigste eeuw. Frieda was operazangers, haar broer Eduard violist.
Nieuwe Herengracht 123 – rabbijn I. J. Palache
Dit pand was het sterfhuis van rabbijn I. J. Palache (Amsterdam, 30 januari 1858 – Amsterdam, 2 december 1926). Isaac van Juda Palache was opperrabbijn van de Portugese gemeente in Amsterdam van 1900 – 1926 en hij was voorzitter van het bestuur van de Joodsche Bijzondere School van Kennis en Godsvrucht. Isaac was gehuwd met Judith Spinoza Catella Jussurun (Amsterdam, 28 maart 1857).
Nieuwe Herengracht 127 – Herman Elte
Van augustus 1874 tot 1888 was hier de school van Herman Elte gevestigd, die in 1888 verhuisde naar de Nieuwe Keizersgracht 54.
Nieuwe Herengracht 131 – Bernard Samuel Ries
Bernard Samuel Ries (Amsterdam, 17 juni 1805) was rond 1877 bestuurslid van het Amsterdamse Comité van Alliance Israëlite Universelle. Rond 1884 was bij voorzitter van het Nederlandsch-Israëlietisch Jongenshuis Megadle Jethomiem. Hij was de naamgever van de Bernard Samuel Riesstichting, een stichting met de volgende doelstelling: De vereniging tracht haar doel ’te bereiken door jaarlijksch aan een of meer hunner [jongens uit het weeshuis Megadlé Jethomim] die zich door ijver en goed gedrag onderscheiden hebben en daartoe door Regenten van gemeld gesticht aangewezen worden, een blijk van aanmoediging uit te reiken’ bestaande uit ‘een diploma en eene door het Bestuur te bepalen som gelds. De mededeling van de den begiftigde toegedachte onderscheiding geschiedt in eene plechtige vergadering van leden, te houden op of omsteeeks den 17en Aug. van ieder jaar, en waartoe ook de Donateurs toegang hebben. De som gelds wordt door bestuurders rentegevend uitgezet en met de gekweekte rente en het diploma aan den begiftigde uitgereikt bij gelegenheid van zijn ontslag uit het weeshuis.’ De stichting was werkzaam vanaf 1885.
Nieuwe Herengracht 131 – Max Sekir
MaxSekir was bontwerker en verhuisde van de Kerkstraat 441 naar dit adres in het voorjaar van 1906. Max Sekir (Toropetz, ) was gehuwd met Aaltje Delden (Amsterdam, 28 maart 1873). Zij hadden een zoon Eliazer Sekir (Amsterdam, 8 maart 1910). Eliazer Sekir werd arts en kwam om bij het bombardement van 14 mei 1940 op Rotterdam. Eliazer was toen aan het werk in het Coolsingelziekenhuis.
Nieuwe Herengracht 131 – Jos. A. Cats – Koster
Jos. Cats – Koster was kok en patissier onder rabbinaal toezicht en was op dit adres gevestigd in 1921.
Nieuwe Herengracht 133 – S. Sohlberg
S. Sohlberg was rond 1901 directeur van de Nederlands-Israëlitische Godsdienstige scholen.
Nieuwe Herengracht 135 – S. M. Goudsmit
S. M. Goudsmit was rond 1891 voorzitter van de vereniging ‘Hulp aan Minvermogende Wezen’. Samuel Goudsmit (Amsterdam, 6 juli 1847) was een zoon van Mozes Isaac Goudsmit (Amsterdam, 26 september 1804).
Nieuwe Herengracht 137-139 – Suikerwerkfabriek Gebroeders Landau
Na hun vestiging op de Nieuwe Kerkstraat 110 werd rond 1937 deze fabriek op dit adres gevestigd. Abraham en Philip Landau woonden op de Plantage Franschelaan 30.
Nieuwe Herengracht 139 – E. N. Tas, arts
Arts E. N. Tas was hier gevestigd rond 1921. Waarschijnlijk was dit Elias Tas (Harderwijk, 1 december 1870 – Sobibor, ). Hij was tot 1915 gehuwd met Rebecca Hen (Amsterdam, 17 mei 1875) en scheidde van haar. In 1917 trouwde Elias met Anna Felleman (Amsterdam, – Sobibor, ).
Nieuwe Herengracht 141 – Rudolf Jacobs
Rudolf Jacobs verkocht in 1912 vanaf dit adres lederwaren en bijouterieën. Hij was gespecialiseerd in damestassen.
Nieuwe Herengracht 145 – A. Polak
A. Polak was de secretaris van de Vereniging tot Bevordering der Belangen van het Jodendom en deze instelling maakte in juli 1907 bekend dat er op de Prinsengracht 239, in het gebouw van de Openbare Lagere School letter G per augustus van dat jaar een school voor godsdienstonderwijs zou worden geopend. Men kon de kinderen daarheen sturen voor (aanvullend) Joods onderwijs tegen een geringe vergoeding of desnoods kosteloos. Dit was een van de scholen in het westelijk deel van de stad. Het betreffende gebouw bestaat nog
Nieuwe Herengracht 147 – Gedenk den Armen
De penningmeester van het genootschap ‘Gedenk den Armen’ woonde hier en roep in 1895 op tot een inzameling voor de Joodse armen van de stad.
Nieuwe Herengracht 147 – J. Vaz Dias
Op dit adres woonde rond 1922 J. Vaz Dias. Hij was penningmeester van een commissie die geld inzamelde voor een gedenksteen op het graf van opperrabbijn A. S. Rodrigues Pereira. Jacob Vaz Dias werd in Amsterdam geboren op 15 december 1878 en was in 1908 gehuwd met Ronetta Elzas (Winterswijk, 23 december 1882 – Amsterdam, 19 december 1953). Dochter Fré Vaz Dias (Amsterdam, 19 april 1900 – 17 december 1976) was rond 1927 betrokken bij de Joodse Jeugdvereniging Hatsair.
Nieuwe Herengracht 149 – Inrichting voor Onderwijs
S. I. Norden had in 1901 hier zijn inrichting voor onderwijs. Norden had ook een school op de Nieuwe Keizersgracht.
Nieuwe Herengracht 149 – H. E. Oudkerk
H. E. Oudkerk woonde op dit adres in 1904 en hij bood voor slechte schrijvers een cursus schoonschrijven aan.
Nieuwe Herengracht 149 – 151 – makelaar Andries de Lange
Makelaar Andries de Lange had hier zijn kantoor rond 1921.
Nieuwe Herengracht 157 – Samuel Snatager
In 1934 woonde Samuel Snatager op dit adres en hij was agent van de N.V. Paasbroodfabriek (matzes) Hollandia. Samuel (Amsterdam, 21 februari 1880 – Sobibor, ) was gehuwd met Geertruida Gans (Amsterdam, 26 december 1893 – Sobibor, ). Ten tijde van de oorlog had het gezin Snatager op dit adres een pension.
Nieuwe Herengracht 159 – Jacques Metz
Hier woonde diamantklover en ondernemer Jacques Samuel Metz (Amsterdam, 4 november 1846 – Heidelberg, 15 juni 1901). Jacques woonde met zijn vrouw Abigael Citroen (Amsterdam, 23 november 1846 – Baarn, 20 februari 1921) op de Nieuwe Herengracht 159. Zij kregen acht kinderen; Henriëtte (Amsterdam, 5 september 1873 – 7 januari 1924), Bernard (Amsterdam, 14 januari 1875), Siegfried (Amsterdam, 4 november 1876 – Amsterdam, 29 januari 1877), Martin (Amsterdam, 6 januari 1878), Jeanne (Amsterdam, 23 juli 1879 – Amsterdam, 29 mei 1880), Rachel (Amsterdam, 20 oktober 1880), Louis (Amsterdam, 16 april 1882) en Daniel (Amsterdam, 12 mei 1883). Via de tuin van Nieuwe Herengracht 159 kon Jacques zijn fabriek op de Rapenburgerstraat bereiken. Pand is gesloopt ten behoeve van de doorbraak, de Anne Frankstraat.
Nieuwe Herengracht 161 – Nicolaas Nathan Roeg
Commissionair en diamanthandelaar in Amsterdam Nico Nathan Roeg (Amsterdam, 20 december 1859) woonde op dit adres met zijn vrouw Johanna Judels (Amsterdam, 6 oktober 1864). Nico verhuisde met zijn kinderen naar Londen. Hij is de grootvader van de Britse filmmaker Nicolas Roeg (Londen, 15 augustus 1928 – Londen, 23 november 2018), die onder andere de thriller “Don’t look now” maakte.
Nieuwe Herengracht 165 – bestellingen paasbrood
Bestellingen voor paasbrood (matzes) van de fabriek van H. Witstijn konden in 1883 worden afgegeven op dit adres én op dec Nieuwe Houttuin 70.
Nieuwe Herengracht 169-1 – gezin Kleinkramer
Ten tijde van de oorlog woonden hier steenhouwer Joseph Kleinkramer (Den Helder, – Auschwitz, ) en zijn vrouw Sophia Italiaander (Amsterdam, – Auschwitz, ). Meer over dit gezin op de pagina over de Plantage Doklaan.
Nieuwe Herengracht 173 – Harry Elte
Dit was het geboortehuis van de architect Harry Elte.
Nieuwe Herengracht 173 – I. de Lieme jr.
I. de Lieme was vertegenwoordiger van de N.V. Zuid-Hollandse Brood- en Beschuitfabriek ORT uit Den Haag. Het bedrijf leverde beschuit, ontbijtkoek, honing-ontbijtkoek, gemberkluiten en sucadekluiten. Izaak de Lieme werd op 28 februari 1891 in Rotterdam geboren en vermoord in Auschwitz op
Nieuwe Herengracht 175 – M. de la Fuente
M. de la Fuente had in 1893 een dames- en kinderhoedenzaak op dit adres. In 1897 was hij gevestigd op Nieuwe Herengracht 59 en in de advertentie die toen werd geplaatst bood De la Fuente dames- en kinderhoeden tegen sterk gereduceerde prijzen aan wegens ziekte.
Nieuwe Herengracht 175 – David Jacobson
David Jacobson was coiffeur (kapper) en had zijn zaak in 1910 op dit adres. David Jacobson (Den Haag, 2 september 1882 – Sobibor, ) was gehuwd met Simcha Chumaciero (Amsterdam, 24 juli – Sobibor,
Nieuwe Herengracht 183 – Judith Mullem
In mei 1914 vestigde tandarts Judith Mullem (Amsterdam, – Sobibor, ) zich op dit adres. Judith trouwde op 27 mei 1933 met Levie Snijders (Amsterdam, – Sobibor, ). De praktijk was toen gevestigd op de Plantage Kerklaan 25 en het echtpaar woonde ten tijde van de oorlog op de Plantage Middenlaan 26hs.
Nieuwe Herengracht 193 – M. J. de Vries & Co.
Meijer Jacob de Vries (Den Haag, 3 augustus 1849) had hier een fabriek waar kostuums gestoomd konden worden in 1882. Het was niet alleen een stomerij, maar ook een wasserij en kostuums kon men er ook laten vermaken. Mozes was gehuwd met Alida Kan (Meppel, 4 februari 1854).
Nieuwe Herengracht 193 – J. la Balance
In 1891 adverteerde J. la Balance vanaf dit adres. Hij was agent voor de Nederlandse Plantenboter-maatschappij. Jonas la Balance werd geboren in Hoorn op 25 oktober 1854, overleed in 1918, en was volgens het stadsarchief diamantsnijder. Hij was gehuwd met Betje Cohen (Amsterdam, 10 oktober 1861 – 1935) en zij hadden twee dochters; Flora (Amsterdam, 3 juli 1883 – Auschwitz, ) en Aaltje (Amsterdam, 27 maart 1885 – Auschwitz, ).
Nieuwe Herengracht 201 – bloemist Stempel
B. Stempel was bloemist en hier gevestigd in 1911. Barend Stempel (Amsterdam, 14 december 1877 – Auschwitz, ) en gehuwd met Mietje Lisser (Amsterdam, 26 december 1872 – Auschwitz, ) en zij hadden zes kinderen. Ten tijde van de oorlog woonden zij op de Transvaalstraat 19hs.
Nieuwe Herengracht 203 – tandarts Cohen
In 1893 was hier tandarts L. A. Cohen gevestigd.
Nieuwe Herengracht 205 – advertentiebureau Ed. H. Diefenthal
Dit advertentiebureau was hier in 1910 gevestigd. Eduard Henri Diefenthal werd in Den Haag geboren op 12 april 1880 en was gehuwd met Rachel Polk (Amsterdam, 24 oktober 1879). Zij hadden een zoon, kleermaker Henri Eduard Diefenthal (Amsterdam, – Auschwitz, ).
Nieuwe Herengracht 207 – Abraham Stokvis
Abraham Stokvis (Amsterdam, 2 februari 1871) werd op 9 februari 1884 Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Abraham zou later commissionair in effecten worden.
Nieuwe Herengracht 211 – De Transvaalse Boer
Tabak- en sigarenmagazijn ‘De Transvaalse Boer’ werd hier geopend op 12 mei 1900. De uitbater noemde zich Dorus de Casseres. Zijn echte naam was Daniël de Casseres (Amsterdam, 5 maart 1875 – Auschwitz, ) en hij was gehuwd met Veronica Levie (Amsterdam, 11 juli 1872 – Sobibor, ). Daniël en Veronica hadden zeker vier dochters en een zoon. Op 22 juni 1910 vierden Daniël en Veronica op dit adres hun 25-jarig huwelijk. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog had Daniël een sigarenwinkel tegenover de ingang van Artis.
Nieuwe Herengracht 215 – banketbakker J. N. Cohen
Banketbakker J. N. Cohen had op het Waterlooplein 46 al een zaak en kondigde in 1893 aan dat hij op dit adres zijn tweede banketbakkerij zou gaan openen. Op 28 juli 1893 was het zover en werd de zaak geopend.
Nieuwe Herengracht 351 – R. I. Ricardo
R. I. Ricardo was diamantverkoper en woonde op dit adres in 1873. De nummering is veranderd. Waarschijnlijk is dit het huidige nummer 72 en was Ricardo Raphaël Israël Ricardo (Amsterdam, 16 maart 1846).
Walter Suskindbrug
Walter Suskind kwam uit Duitsland en leefde van 1906 tot 1945. Hij werkte in de oorlog bij de crèche tegenover de Hollandse Schouwburg. Samen met Felix Halverstad en Bert de Vries smokkelde hij kinderen van Joden die gedeporteerd werden. Toen het grootste deel van de Joodse bevolking uit Amsterdam was weggevoerd moesten ook Walter Suskind en zijn gezin naar Westerbork. Uiteindelijk moest hij met zijn gezin met het transport van 3 september 1944 ‘naar het oosten’. Dit was het laatste transport, waar ook Anne Frank in zat. Walter Suskind is in Midden-Europa omgekomen.
bron:
Nieuw Israëlitisch Weekblad, 19 juni 1896, De Vries, nummer 109.
ibidem, 4 juli 1924, Spijer, nummer 3.
met dank aan Mr S B Stranders.
“Advertentie Neuhaus”. “De waarheid“. Amsterdam, 31-07-1954. Geraadpleegd op Delpher op 23-07-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010370081:mpeg21:a0152.
“Advertentie Neuhaus”. “De Telegraaf“. Amsterdam, 25-09-1969. Geraadpleegd op Delpher op 23-07-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011197877:mpeg21:a0081.
Ontwerp van Wet 2251, naturalisatie van Borbala Antok en 20 anderen, 30 juli 1951.
Herengracht 95 – achter, www.amsterdamsebinnenstad.nl, lemma inpandig Joods erfgoed (geraadpleegd 8 augustus 2017).
“Advertentie Cats”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 15-08-1940. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010861284:mpeg21:a0014.
www.joodsmonument.nl, lemma Herman Leo Cats (geraadpleegd 20 september 2017).
“Advertentie Ribca de Torres”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-02-1878. Geraadpleegd op Delpher op 16-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871947:mpeg21:a0014.
“Advertentie M J de Vries & Co”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-09-1882. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860878:mpeg21:a0012.
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart en persoonskaart Salomon Spijer.
“Advertentie Sternheim”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-04-1887. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872166:mpeg21:a0019.
“Advertentie La Balance”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-02-1891. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010861019:mpeg21:a0020.
Stadsarchief Amsterdam, bevolkingsregister 1873 – 1893, La Balance.
www.joodsmonument.nl, lemmata La Balance (geraadpleegd 22 februari 2019).
Stadsarchief Amsterdam, bevolkingsregister 1873 – 1893, Sternheim.
Stadsarchief Amsterdam, bevolkingsregister 1873 – 1893, De Mosch.
“Advertentie De Mosch”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-08-1891. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010861044:mpeg21:a0016.
“Advertentie Cohen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-07-1893. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858076:mpeg21:a0015.
“Advertentie tandarts Cohen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-07-1893. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858077:mpeg21:a0007.
“Advertentie De la Fuente”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-12-1893. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858099:mpeg21:a0013.
“Advertentie Pop”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 02-02-1894. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858105:mpeg21:a0014.
“Advertentie Gedenk den Armen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-02-1895. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858339:mpeg21:a0017.
“Advertentie M. Polak”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-02-1895. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858339:mpeg21:a0017.
“Advertentie M T van der Beugel”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-09-1895. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858449:mpeg21:a0030.
www.wikipedia.nl, lemma Nieuwe Herengracht.
“Advertentie De Vries, 109”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 06-12-1895. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858460:mpeg21:a0008.
“Advertentie De la Fuente”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-11-1897. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873289:mpeg21:a0010.
“Advertentie Maatschappij Wilhelmina”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-11-1897. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010873289:mpeg21:a0010.
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaarten 1893 – 1939, Benjamins.
www.maxvandam.info, lemmata gezin Benjamins (geraadpleegd 22 februari 2019).
“Advertentie Hagomil”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-01-1900. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874228:mpeg21:a0009.
“Advertentie De Transvaalse Boer”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 11-05-1900. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874254:mpeg21:a0036.
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Daniel de Casseres.
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin De Casseres (geraadpleegd 22 februari 2019).
“Advertentie B A van Praag”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-04-1901. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874304:mpeg21:a0006.
“Advertentie Norden”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-09-1901. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874110:mpeg21:a0015.
“Advertentie Fles & Co”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-03-1904. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871692:mpeg21:a0011.
“Advertentie H E Oudkerk”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-12-1904. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871661:mpeg21:a0029.
“Advertentie Jacques Soester”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 04-08-1905. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871797:mpeg21:a0038.
“Advertentie patisserie Hortus”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-04-1906. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871833:mpeg21:a0026.
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaarten 1893 – 1939, Josua Witmond.
www.joodsmonument.nl, lemmata Josua Witmond.
“Advertentie Neustadt / Coiffeure pour Dames”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-09-1906. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871855:mpeg21:a0003.
“Advertentie A Polak – school Prisxengracht 239”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-09-1906. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871855:mpeg21:a0003.
“Advertentie Polak & Swaab”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-09-1908. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872657:mpeg21:a0003.
“Advertentie Polak & Biet”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 06-10-1909. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872752:mpeg21:a0028.
“Advertentie Diefenthal”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-01-1910. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859496:mpeg21:a0023.
Amsterdam, gezinskaarten 1893 – 1939, Diefenthal.
www.joodsmonument.nl, lemmata Diefenthal.
“Advertentie Bromet”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-09-1910. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872699:mpeg21:a0035.
“Advertentie George de Lange”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 13-01-1911. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872714:mpeg21:a0023.
Amsterdam, gezinskaarten 1893 – 1939, George de Lange.
Amsterdam, archiefkaarten, George de Lange.
“Advertentie bloemist Stempel”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-09-1911. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859347:mpeg21:a0040.
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Barend Stempel.
www.joodsmonument.nl, lemmata Stempel (geraadpleegd 22 februari 2019).
“Advertentie Rudolf Jacobs”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 28-06-1912. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860212:mpeg21:a0008.
“Advertentie Plantage Bioscope”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-11-1912. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860231:mpeg21:a0033.
“Advertentie Polack en Wolff”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-06-1913. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860263:mpeg21:a0016.
“Advertentie Judith Mullem”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-05-1914. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860311:mpeg21:a0017.
www.joodsmonument.nl, lemma Judith Mullem (geraadpleegd 24 februari 2019)
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Judith Mullem.
“Advertentie Boekman”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-02-1915. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859552:mpeg21:a0025.
stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Mozes Boekman.
“Advertentie sigarenmagazijn Hortus”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 26-11-1915. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859592:mpeg21:a0013.
“Zeventigste verjaardag van den heer H. Elte.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-02-1916. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859605:mpeg21:a0044.
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Hijman Pop.
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Pop (geraadpleegd 24 februari 2019).
“Advertentie L D Schaap”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-07-1918. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859687:mpeg21:a0039.
“Advertentie uitgever Van Creveld”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-07-1918. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859687:mpeg21:a0039.
“Advertentie Andries de Lange, makelaar”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-02-1921. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860144:mpeg21:a0016.
“Advertentie Jos A Cats Koster”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 01-04-1921. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860149:mpeg21:a0026.
“Advertentie A L van Minden”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 01-04-1921. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860149:mpeg21:a0026.
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart A L van Minden.
“Advertentie E N Tas”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 02-12-1921. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874029:mpeg21:a0007.
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Elias Tas.
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Elias Tas.
“GEDENKSTEEN OPPERRABBIJN PEREIRA.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-11-1922. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874079:mpeg21:a0122.
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart J Vaz Dias.
www,joodsmonument.nl, lemma Ronetta Elzas.
“Advertentie pension Cohen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-01-1923. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874086:mpeg21:a0057.
“Advertentie I. de Lieme”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-09-1924. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872505:mpeg21:a0012.
“TER VERSTERKING van den band tusschen de Nederlandsche Joden en ter behartiging hunner belangen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 28-07-1933. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874855:mpeg21:a0040.
“Advertentie Samuel Snatager”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 02-02-1934. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874833:mpeg21:a0071.
www.joodsmonument.nl, lemmata Snatager (geraadpleegd 24 februari 2019).
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Samuel Snatager.
“FAMILIE-PENSION CATS.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-06-1934. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874523:mpeg21:a0157.
“Advertentie Cats ijs”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 10-06-1938. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874627:mpeg21:a0037.
“Advertentie Van Praag”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 17-04-1941. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318151:mpeg21:a0029.
(Binnenstad 261, november/december 2013).
“Algemeen Handelsblad”, klok Jos Messias. Amsterdam, 1913/03/28 00:00:00, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 10-01-2021
aanvulling Jos Messias met dank aan B. Snoek (per email d.d. 10 januari 2021).
“Familiebericht Salomon Spijer”. “Algemeen Dagblad”. Rotterdam, 1972/12/15 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 25-05-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBPERS01:002880013:mpeg21:p00006.
E. M. Rood, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 21, 1890, no 36, 12-09-1890. Geraadpleegd op Delpher op 22-07-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005405088:00001.
Isaac Palache, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2050.
Adamas, Daniël M. Metz, Diamantgracht, het Joodse hart van een typische Amsterdamse industrie (Zutphen 2022) 84.
Adamas, Daniël M. Metz, Diamantgracht, het Joodse hart van een typisch Amsterdamse industrie (Zutphen 2022) 20.
Golconda, Daniël M. Metz, Diamantgracht, het Joodse hart van een typisch Amsterdamse industrie (Zutphen 2022) 20.
Landau, Advertentie. “Het volk”. Amsterdam, 08-07-1937, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB15:000889013:mpeg21:p00012.
Gewi, Het Joodsche weekblad. 11 december 1942. Geraadpleegd op Delpher op 20-05-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:020995035:00001.
B. S. Ries, Israelietische nieuwsbode. 5 oktober 1877. Geraadpleegd op Delpher op 02-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005537015:00001.
Hijmans, Weekblad voor Israëlieten. 29 september 1882. Geraadpleegd op Delpher op 02-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005600066:00001.
Maurits Hijman, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1747.
Witstijn, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 23 februari 1883. Geraadpleegd op Delpher op 03-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005399006:00001.
Eduard Voorzanger, Israelietische nieuwsbode. 14 september 1883. Geraadpleegd op Delpher op 03-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005540012:00001.
Abraham Stokvis, Israelietische nieuwsbode. 8 februari 1884. Geraadpleegd op Delpher op 03-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005540033:00001.
Ries, Israelietische nieuwsbode. 2 mei 1884. Geraadpleegd op Delpher op 03-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005540045:00001.
Bernard Samuel Ries, https://resources.huygens.knaw.nl/armenzorg/gids/vereniging/104603608 (geraadpleegd 3 juli 2024)
Bernard Samuel Ries, Weekblad voor Israëlieten. 2 mei 1884. Geraadpleegd op Delpher op 03-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005601045:00001.
Bernard Samuel Ries, Stadsarchief Amsterdam. Bevolkingsregister 1853-1863, archiefnummer 5000, inventarisnummer 299.
Rehuel Lobatto, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1748.
Isidor Lobatto, Nieuwsblad voor Israëlieten. 1 mei 1885. Geraadpleegd op Delpher op 03-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005601097:00001.
S. L. Pinto, Israelietische nieuwsbode.16 juli 1886. Geraadpleegd op Delpher op 03-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005541056:00001.
D. P. Jacobs, Israelietische nieuwsbode.16 juli 1886. Geraadpleegd op Delpher op 03-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005541056:00001.
Sternheim, Israelietische nieuwsbode. 8 april 1887. Geraadpleegd op Delpher op 03-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005541094:00001.
Gompertz, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 2 september 1887. Geraadpleegd op Delpher op 03-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005403034:00001.
Herbschleb van Tijn, Israelietische nieuwsbode. 18 januari 1889. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005542083:00001.
Van der Beugel, Israelietische nieuwsbode. 25 april 1890. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005543045:00001.
Goudsmit, Israëliet. 16 januari 1891. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005575003:00001.
Barend Speijer, Stadsarchief Amsterdam, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 22.
Barend Speijer, Israelietische nieuwsbode. 22 april 1894. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005543097:00001.
David Blitz, Israelietische nieuwsbode. 16 december 1892. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005544079:00001.
Rubens, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 21 december 1900. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005411052:00001.
Sohlberg, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 13 september 1901. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005412037:00001.
Max Sekir, De joodsche wachter. 2 maart 1906. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005432005:00001.
Max Sekir, Stadsarchief Amsterdam. Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 1345.
Kirbath Achim, De joodsche wachter. 2 april 1909. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005433007:00001.
Fre Vaz Dias, De joodsche wachter. 9 september 1927. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005441036:00001.
Ricardo, Tikvath-Israel = De hoop van Israël. 1928-08/ Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005614014:00001.
Palestina Huis, De joodsche wachter. 26 januari 1934. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005445004:00001.
Nicolaas Nathan Rieg, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1747.
Nico Roeg met dank aan Johan Gerritse, email 4 juli 2024.
Meijer Jacob de Vries, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1747.
Samuel Goudsmit, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1747.
Simon Pinto, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1747.
Eliazar Levie Voorzanger, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1747.
Illustratie:
foto Huize Stranders © joodsamsterdam.nl.
foto bord Nieuwe Herengracht 47, 3 december 2016 © joodsamsterdam.
beeldbank Stadsarchief Amsterdam, collectie bureau Monumentenzorg, uitsnede BMAB00025000087_007.
“Advertentie Cats”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 15-08-1940. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010861284:mpeg21:a0014.
“Advertentie Sternheim”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-04-1887. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872166:mpeg21:a0019.
“Advertentie Cohen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-07-1893. Geraadpleegd op Delpher op 22-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858076:mpeg21:a0015.
“Advertentie Polak & Swaab”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-09-1908. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872657:mpeg21:a0003.
“Advertentie bloemist Stempel”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-09-1911. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859347:mpeg21:a0040.
“Advertentie Plantage Bioscope”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 08-11-1912. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860231:mpeg21:a0033.
“Advertentie Judith Mullem”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 22-05-1914. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860311:mpeg21:a0017.
“Advertentie Huize Cats”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1936/07/31 00:00:00, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 24-04-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871356:mpeg21:p008.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Nieuwe Herengracht 203 – 217. Rechts: Rapenburgerplein en Rapenburgerschutsluis. ca. 1890. OSIM00003002216.
mezoezah © joodsamsterdam, 8 december 2020.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Nieuwe Herengracht 61-71. Rechts: Muiderstraat, uitsnede. 1923, OSIM00002000351.
E. M. Rood, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 21, 1890, no 36, 12-09-1890. Geraadpleegd op Delpher op 22-07-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005405088:00001.
Landau, Advertentie. “Het volk”. Amsterdam, 08-07-1937, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 24-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB15:000889013:mpeg21:p00012.
Gewi, Het Joodsche weekblad. 11 december 1942. Geraadpleegd op Delpher op 20-05-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:020995035:00001.
Gompertz, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 2 september 1887. Geraadpleegd op Delpher op 03-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005403034:00001.
Herbschleb van Tijn, Israelietische nieuwsbode. 18 januari 1889. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005542083:00001.
Polak, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 19 maart 1897. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005408064:00001.
Max Sekir, De joodsche wachter. 2 maart 1906. Geraadpleegd op Delpher op 04-07-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005432005:00001.
gepubliceerd:
5 mei 2016
Laatst aangepast:
3 oktober 2024