Mozes Oesterman (Amsterdam, – Auschwitz, is als architect in de vergetelheid geraakt. Onterecht, want door de afsluiting van de Weesperstraat in de zomer van 2023 weten we dat zo’n 1500 auto’s dagelijks een van zijn toonaangevende werken passeren. Wie was Mozes Oesterman, een van de architecten van de uitbreiding van de Joodsche Invalide?
Mozes werd geboren als zoon van koopman Marcus Philip Oesterman (Amsterdam, – Wormen, Apeldoorn, ) en Sophia de Vries (Amsterdam, – Sobibor, ) en bracht een belangrijk deel van zijn jeugd door aan de Zwanenburgwal 31. Op de kaart bij het stadsarchief staat bij zijn beroep dat hij technisch tekenaar was, maar hij werkte zich op tot architect.
In maart 1919 was er sprake van de oprichting van een Joodsche Verenigingscentrale waar Marcus bij betrokken was als architect. Op 11 maart 1919 lichtte hij in de Diamantbeurs de plannen toe.
Oesterman verscheen in de pers op 25 januari 1923 in het Algemeen Handelsblad bij de aanbesteding van het herstel en onderhoud van het schoolgebouw aan de Rapenburgerstraat 128 waarvan hij de architect was. In 1924 volgde er de bouw van een pakhuis op Waterlooplein 38-48. Ook daar bleek dat Oesterman werkzaam was bij de N. V. Wed. J. Ahrend & Zn. op de Singel 22 in Amsterdam.
Op 25 september 1924 werd de synagoge ‘Hulpe Israël’ op de Gerard Doustraat heringewijd en daar werd onder de genodigden Oesterman genoemd als architect. Oesterman leidde de herstelwerkzaamheden die toen zijn uitgevoerd, zoals het versterken van de bodemafsluiting, het voegen van de gevels, het schilderen, het aanleggen van een toilet bij de vrouwengalerij, het verruimen en verbouwen van de Heilige Arke, het aanleggen van een parketvloer en het vernieuwen van het koperwerk.
In 1928 werd Patisserie Furth op de Sarphatistraat 42 onder lelding van Mozes Oesterman verbouwd. Op 18 juni 1929 werd het Centraal Israëlietisch Wees- en Doorgangshuis aan de Roodenburgerstraat in Leiden geopend. Het gebouw was ontworpen door de Leidse architect B. Buurman en Mozes Oesterman. Dit was een van de grotere projecten. Een jaar later was Oesterman de architect van een magazijn-atelier aan de Nieuwe Jonkerstraat en de Ridderstraat in Amsterdam. In 1934 volgde het meest prestigieuze projecten, de uitbreiding van de Joodse Invalide, waar Mozes samen met Jan Frederik Staal de architect van was. Het gebouw ‘Concordia’ werd ervoor gesloopt, de prominente glaspartijen van de Joodse Invalide kwamen er op die locatie voor terug. In hetzelfde jaar ontwierp Oesterman veertien woningen in het westelijk blokje van het Zaanhof bij de Spaarndammerbuurt. Oesterman woonde zelf van 1921 op Zaanhof 45hs (huidige telling Zaanhof 97-98) tot juli 1925, toen ging hij terug naar de Zwanenburgwal 31. Hij woonde voor dat hij het blokje woningen zou ontwerpen op het Zaanhof.
Op 1 mei 1940 verhuisde Mozes naar de Nicolaas Maesstraat 93-boven bij zijn zuster Grietje Oesterman en zwager Meijer Druijf ging wonen. Deze aankondiging van de verhuizing was het laatste dat van Mozes te vinden is in de pers. Op 25 september 1942 werd Mozes geregistreerd in Westerbork, waarna hij op 28 september 1942 gedeporteerd werd naar Auschwitz. Daar werd hij na aankomst vermoord.
bron:
Mozes Oesterman, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 601.
Onteigening, Advertentie. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 16-12-1930, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010661538:mpeg21:p004.
Aanbesteding, Advertentie. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 25-01-1923, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010656447:mpeg21:p008.
De plechtige herinwijding van de Synagoge in de Gerard Doustraat.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 03-10-1924, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872508:mpeg21:p001.
HULPE ISRAELS.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 28-05-1925, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871872:mpeg21:p011.
PATISSERIE FURTH Onder Rabbinaal Toezicht.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 23-11-1928, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858061:mpeg21:p005.
HET NIEUWE CENTRAAL ISRAELIETISCH WEES- EN DOORGANGSHUIS, “Nieuwsblad van het Noorden”. Groningen, 31-05-1929, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010674961:mpeg21:p009.
Magazijn-atelier, Advertentie. “De Telegraaf”. Amsterdam, 16-12-1932, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110571424:mpeg21:p019.
Joodsche Invalide, STADSNIEUWS.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 14-09-1934, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581081:mpeg21:p00002.
AAN DEN VOORAVOND VAN DE SLOOPING VAN CONCORDIA.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 21-09-1934, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581082:mpeg21:p00005.
Maesstraat, Advertentie. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 01-05-1940. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000087872:mpeg21:p008.
Verenigingscentrale. De Zionistische stem. 16 maart 1919. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005829012:00001.
Zaanhof, https://amsterdamopdekaart.nl/1850-1940/Zaanhof/83-96 (geraadpleegd 3 augustus 2023).
M. Oesterman, Stadsarchief Amsterdam, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 1079.
Zaanhof 45hs, Stadsarchief Amsterdam, Woningkaarten, archiefnummer 5445, inventarisnummer 409.
met dank aan R. Klip, email 3 augustus 2023.
met dank aan Mirjam Bolle, email 19 september 2023.
illustratie:
Advertentie. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 25-01-1923, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010656447:mpeg21:p008.
HET NIEUWE CENTRAAL ISRAELIETISCH WEES- EN DOORGANGSHUIS. “Nieuwsblad van het Noorden”. Groningen, 31-05-1929, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010674961:mpeg21:p009.
AAN DEN VOORAVOND VAN DE SLOOPING VAN CONCORDIA.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 21-09-1934, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581082:mpeg21:p00005.
gepubliceerd:
3 augustus 2023
laatst bijgewerkt:
19 september 2023