Moss (Moses) Leonardus Herman Wolff (Den Haag, 30 januari 1907) was een Haags violist, zangleraar en componist. Moss werd geboren in het gezin van Herman Wolff (Den Haag, 16 april 1870 – Den Haag, 27 mei 1934) en Rosette Zeldenrust (Den Haag, 27 juli 1873 – Den Haag, 20 oktober 1956). Moss had een oudere zus Bertha Sara Frederica (Den Haag, 22 augustus 1905 – Amsterdam, 31 maart 1928) en een jongere broer Leonardus Joseph Benjamin (Den Haag, 8 september 1911 – Amsterdam, 22 januari 1972). Moss trouwde op 2 augustus 1937 in Den Haag met Jenny Hirsch (Tiel, 25 oktober 1905 – Den Haag, 17 september 2001) waarmee hij een dochter Elsje Louise Berthe (Den Haag, 18 augustus 1939 – 1999) kreeg. In 1940 woonde Moss met zijn gezin op de Weissenbruchstraat 227 in Den Haag.
Moss Wolff is een van de componisten die in de vergetelheid is geraakt. Dat is jammer, want hij was een productief musicus met een uitgebreid repertoire. Al voor de oorlog was Moss actief en tijdens de oorlog werd op 2 februari 1942 werk van Moss uitgevoerd op een bijzondere locatie, in de Joodsche Schouwburg. De Joodsche Schouwburg werd slechts een korte periode zo genoemd en is meer bekend als de Hollandsche Schouwburg; in de korte tijd dat de bezetter bepaalde dat er voorstellingen gegeven werden voor Joods publiek door Joodse artiesten werd deze de Joodsche Schouwburg. Al snel tijd kreeg dit gebouw een andere bestemming, het voorportaal voor Westerbork.
Het werk van Wolff Moss dat op de betreffende voorstelling werd uitgevoerd was de Joodsche Suite in miniatuur. De uitvoering werd verricht door het Nieuw Joodsch Kamerorkest, een orkest dat was samengesteld door de ontslagen Joodse orkestleden van andere orkesten, zoals het Concertgebouworkest.
| WERKEN VAN MOSS WOLFF De bekende Haagsche componist-dirigent Moiss Wolff, heeft onlangs een nieuwe compositie voltooid, „Ein Messianisches Volkslied” geheeten, voor tenorsolo, 3-stemmig vrouwenkoor en orkest. De tekst is een door Ludwig Strauss uit het Jiddisch in het Duitsch vertaald gedicht. De nieuwe compositie, die allerwegen geroemd wordt om haar origineel karakter en grondige vakkennis, zal op 8 April te Utrecht voor het eerst worden opgevoerd door het Dameskoor van Mevr. Karin Kwant-Törngren, die het alleenrecht van eerste uitvoering in Nederland opvroeg en van den componist verkreeg. De tenorpartij zal gezongen worden door den heer Albert in der Mauer, terwijl het Utrechtse Stedelijk Orkest daarbij zijn medewerking zal verleenen. Bovendien deden de heeren van Goudoever en Schuricht toezegging, dat zij de „Suite in Miniatuur” van Moss Wolff voor klein symfonie-orkest, die reeds in Den Haag door het Ned. Kamerorkest met groot succes gespeeld is, ook op hun programma zouden zetten. Voorts verschenen de eigen uitgaven van den componist in druk: „The Lords Prayer”, voor alt, orgel en obligaat-hobo; „Wo du hingehest” voor hooge sopraan, met piano of orkest. |
Maar al voor de oorlog was Moss actief. In 1930 zette hij zich in voor de I. O. W. H., de Israëlitische Oud Wezen Den Haag. Op 23 november 1930 werd er een liefdadigheidsavond georganiseerd in Pulchri, Moss droeg er een aantal vioolsolo’s voor. In 1933 zette Moss zich in voor de Joodsche Vrouwenraad (overigens met Esther Philipse), en op 14 juli van dat jaar bij de Jaartijddag (Yohrzeit) voor Theodor Herzl in gebouw Excelsior op de Zeestraat 57-59 in Scheveningen (een bioscoop), op 17 december 1933 hij de Haagse afdeling van de Zionistenbond en zo trad Moss regelmatig op bij liefdadigheidsbijeenkomsten. Ook bij gewone concerten komt zijn naam vaak voor. Moss speelde niet alleen de viool en componeerde, hij was rond 1931 ook de dirigent van de mannenzangvereniging ‘Gouda’s Liedertafel‘. Dit koor ontstond op 7 januari 1923 ontstaan uit een fusie van het Gouds mannenkoor DOK (Door Oefening Kunst) en een koor van sigarenmakers en bestaat nog steeds. In 1931 was dit koor onder leiding van Moss het enige koor dat een prijs haalde. Moss zette zich in voor het muziekonderwijs op scholen en op uitnodiging van Kees Boeke, van ‘De Werkplaats’ in Bilthoven schreef hij enkele nummers voor zijn schoolorkest.
Moss ging met zijn gezin in onderduik en componeerde ook in deze periode, waaronder ‘Ik sla de trom’ (op tekst van Greshoff, in 1950 werd dit onder leiding van de componist in Gouda uitgevoerd), ‘Complainte’ en ‘De Goede Gaven’. Begin juni 1945 verschijnt er een kleine annonce waarin werd aangekondigd dat hij, na een afwezigheid van drie jaar, zijn muzieklessen zou hervatten.
Hij verschijnt weer veelvuldig in de kranten en de Valeriustiptiek van Moss Wolff wordt uitgevoerd door het Radio – Philharmonisch Orkest met het Omroepkoor op de radio tijdens het nationale programma naar aanleiding van de geboorte van Prinses Marijke (Christina) in 1947.
In juni 1948 jureerde Moss tijdens een zangconcours en Moss bleef betrokken bij bijeenkomsten van, bijvoorbeeld, de Zionisten.
In oktober 1952 was hij een van de ‘Haagse kunstenaars en intellectuelen’ die hun adhesie betuigden tegen de gratieverlening voor oorlogsmisdadiger Willy Lages. Lages was ter dood veroordeeld en op 23 september 1952 werd per Koninklijk Besluit deze straf omgezet tot levenslange gevangenisstraf. Vanwege een hartaandoening mocht Lages in 1966 terugkeren naar West-Duitsland, in de veronderstelling dat hij snel zou overlijden. Hij overleed in 1971, aan een hersentumor.
Aan het einde van de jaren zestig wordt het rustiger rond Moss. Werk van hem wordt nog wel uitgevoerd, maar zelf is hij er minder bij betrokken. Moss Wolff overleed op 10 juni 2001 op 94-jarige leeftijd in zijn geboortestad Den Haag.
bron:
Het Joodsche weekblad, uitvoering 1942. Geraadpleegd op Delpher op 19-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:020994042:00001
“Familiebericht”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1940/03/22 00:00:00, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 23-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874616:mpeg21:p007
“ZANGCONCOURSFILM. Ofschoon de zangers hun uiterste best deden (boven: het Meppeler Mannenkoor) en de jury (midden: Ln. r. Jac Bonset, Otto de Vaal en Moss Wolff) een zware taak had, was er tussendoor tijd en gelegenheid voor een genoegelijk praatje (beneden: links weth. Roelfsema en rechts de heer Borst uit Delfzijl, voorzitter van de Bond van Koren in de Provincie Groningen.”. “Nieuwsblad van het Noorden”. Groningen, 1948/06/07 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 23-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010887315:mpeg21:p001
“WELDADIGHEIDBAVOND I.0.W.H.”. “Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad”. ‘s-Gravenhage, 1930/11/24 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 23-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010013222:mpeg21:p002
“CONCERT DIERENTUIN (Gouda’s liedertafel)”. “Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad”. ‘s-Gravenhage, 1931/08/31 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 23-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010013691:mpeg21:p002
“STADSNIEUWS (Joodsche Vrouwenraad).”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1933/06/16 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 23-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581016:mpeg21:p00003
“NEDERLANDSCHE ZIONISTENBOND”. “Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad”. ‘s-Gravenhage, 1933/12/14 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 23-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010015108:mpeg21:p002
“KUNST (werken van Moss Wolff)”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1935/02/07 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 23-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000581102:mpeg21:p00010
“EERSTE UITVOERING VAN „MESSIANISCHES VOLKSLIED”.”. “De tribune : soc. dem. weekblad”. Amsterdam, 1935/10/14 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 24-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010482058:mpeg21:p003
“Muziekonderwijs op scholen”. “De tribune : soc. dem. weekblad”. Amsterdam, 1937/02/03 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 24-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010481853:mpeg21:p003
“Joodsche Kunst IN AMSTERDAM Nieuw Joodsch Kamer-Orkest”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 1942/03/20 00:00:00, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 24-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318310:mpeg21:p004
“Advertentie hervatten lessen”. “Trouw : speciale uitgave voor ‘s-Gravenhage en omstreken”. ‘s-Gravenhage, 1945/06/02 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 24-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010442476:mpeg21:p003
“Nieuws uit de Kunstwereld (componeren tijdens de bezetting)”. “Het parool”. ‘s-Gravenhage, 1945/08/04 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 24-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMNIOD05:000147283:mpeg21:p002
“Nationaal programma t.g.v. de blijde gebeurtenis”. “Nieuwsblad van het Zuiden : dagblad met ochtend- en avond-editie”. Tilburg, 1947/02/18 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 24-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010771230:mpeg21:p003
“Protesteert tegen gratie Lages Oproep van Haagse kunstenaars en intellectuelen”. “De waarheid”. Amsterdam, 1952/10/01 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 24-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010368933:mpeg21:p002
met dank aan Rene Bennekers
illustratie:
Het Joodsche weekblad, uitvoering 1942. Geraadpleegd op Delpher op 19-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA16:020994042:00001
“ZANGCONCOURSFILM. Ofschoon de zangers hun uiterste best deden (boven: het Meppeler Mannenkoor) en de jury (midden: Ln. r. Jac Bonset, Otto de Vaal en Moss Wolff) een zware taak had, was er tussendoor tijd en gelegenheid voor een genoeglijk praatje (beneden: links weth. Roelfsema en rechts de heer Borst uit Delfzijl, voorzitter van de Bond van Koren in de Provincie Groningen.”. “Nieuwsblad van het Noorden”. Groningen, 1948/06/07 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 23-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010887315:mpeg21:p001
“Advertentie hervatten lessen”. “Trouw : speciale uitgave voor ‘s-Gravenhage en omstreken”. ‘s-Gravenhage, 1945/06/02 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 24-01-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010442476:mpeg21:p003
gepubliceerd:
18 januari 2021
laatst bijgewerkt:
22 april 2021