Is dit Joods-Amsterdamse humor, een steeg Montefiorepark noemen? Misschien wel. In ieder geval, heel bekend is de steeg niet en hij is ook niet op de plek waar men hem zou verwachten. Niet op Marken (gebied rond de Valkenburgerstraat), rond het Waterlooplein of in de buurt van de Rapenburgerstraat maar… in de Plantage.
Het Montefiorepark is een steeg bij de Plantage Muidergracht. Op kaarten wordt deze steeg – nu eigenlijk wel luxer dan men van een steeg zou verwachten, maar ja, we zijn op de Plantage – als Plantage Muidergracht aangeduid en de steeg wordt tegenwoordig wel gebruikt na een herdenking in de Hollandse Schouwburg om dat terrein te verlaten. Henri Polak noemt in Amsterdam, die groote stad (1936) de steeg en zegt erover: ‘Op verschillende plaatsen in de stad bestonden, of waren ontstaan, inpandige ruimten, die, merkwaardig genoeg, parken werden genoemd. Eenige daarvan waren bebouwd, zoo o.a. het Montefiore-Park, een slop aan de Plantage Muidergracht bij de Kerklaan.’
De steeg was echter wel een armoedige slop en in de etymologiebank is zelfs een taaluitdrukking opgenomen die naar deze slop verwijst. “Vermontevioleparken” betekent sjacheren door armoedzaaiers, en dat zegt wel iets over de geschiedenis van deze Amsterdamse steeg en haar bewoners.
Plantage Muidergracht 35-51
De huizen die op het Montefiorepark hebben gestaan hadden als adres de Plantage Muidergracht 35 – 51, hoewel er ook een advertentie werd gevonden uit 1894 waarin de straatnaam Montephiorepark werd gebruikt. Volgens www.joodsmonument.nl woonden 53 slachtoffers van de Holocaust op dit terrein. De huizen zijn tussen 1947 en 1986 gesloopt, het grootste deel in 1979. Een gedeelte van de adressen waren loodsen, zoals op nummer 38 en 38a – in gebruik bij Artis, en nummer 40 – in gebruik bij het Zoölogisch Museum van de Universiteit. Op nummer 35a was de drukinktfabriek van Falck-Roussel gevestigd.
Plantage Muidergracht 37 – Mogroby
De familie Mogroby heeft voor de oorlog op dit adres gewoond.
Plantage Muidergracht 47-1
Voor de Tweede Wereldoorlog woonde hier het echtpaar Chichou.
Synagoge Bedek Habajit
Op het Montefiorepark was een synagoge gevestigd in een bovenhuis van een van de panden.
In 1895 wordt er over de synagoge melding gemaakt in het Nieuw Israëlietisch Weekblad, wanneer de vrouwenvereniging Bigde Kodesj aan deze chewresjoel van de vereniging Bedek Habajith enkele geschenken geeft – waarschijnlijk een parochet (voorhang), een kidoesjbeker en een besomiembus. De vereniging krijgt meer geschenken; in 1898 kreeg men ter gelegenheid van het Kroningsfeest van Wilhelmina een nieuwe Torahkroon.
Bedek Habajith (Habajies) was een actieve vereniging en regelmatig wordt ze in de pers genoemd. De vereniging werd in 1888 opgericht. In 1895 wordt in het Nieuw Israëlietisch Weekblad melding gemaakt van het zevenjarig bestaan, in 1910 staat er een lang artikel in het Nieuw Israëlietisch Weekblad en bestaat de vereniging 22 jaar.
Het artikel gaat over een belangrijke gebeurtenis voor de vereniging. De sjoel op het Montefiorepark wordt ingeruild voor een eigen bedehuis. Op 16 juni 1910 wordt de nieuwe sjoel gewijd op de hoek Montefiorepark – Plantage Muidergracht in een pand uit 1878, nadat men eerst op de oude locatie het middaggebed gehouden heeft. In de nieuwe sjoel zijn de heren M. Birnbaum, M. van Creveld en S. Lissaner de ceremoniemeesters.
Men schrijft in een verslag in het Nieuw Israëlietisch Weekblad dat het pand weliswaar niet ruim is, maar wel fraai. De inwijding wordt opgeluisterd door het koor van de Nieuwe Synagoge. De sjoel heeft bestaan tot in de oorlog, het pand waarin de sjoel is gevestigd is er nog steeds. Er is nu (2013) een atelier in gevestigd.
bron:
etymologiebank.nl,
verschillende NIW’s met een groot artikel in het NIW van 17 juni 1910,
Henri Polak, Amsterdam, die groote stad (Amsterdam 1936) 8,
Stadsarchief Amsterdam, woningkaarten (sloopdatum woningkaart 37-1).
Montephiorepark, Weekblad der gezamenlijke diamantbewerkers vereenigingen; uitgegeven door het voorlopig hoofdcomité, 1894, no 1, 07-12-1894. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMIISG06:000002002:00001
illustraties:
foto synagoge © joodsamsterdam.nl, 2013
foto Montefiorepark Stadsarchief Amsterdam / Arsath Ro’is, J.M. Collectie Stadsarchief Amsterdam, collectie eigen fotodienst, 17 december 1975
Montephiorepark, Weekblad der gezamenlijke diamantbewerkers vereenigingen; uitgegeven door het voorlopig hoofdcomité, 1894, no 1, 07-12-1894. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMIISG06:000002002:00001
gepubliceerd:
6 mei 2016
laatst bijgewerkt:
20 september 2021