Meijer Abraham (Max) Kijzer (Amsterdam, – Midden-Europa, ) werd geboren als zoon van diamantslijper en sigarenfabrikant Abraham Kijzer (Philadelphia, USA, – Amsterdam, ) en Hester Polak (Leiden, – Sobibor, ). Max had een broer Jacob (Jaap, Amsterdam, 9 mei 1888 – Rotterdam, 30 september 1955). Zijn ouders huwden in Amsterdam op 30 juni 1887.
Volgens de archiefkaart uit Amsterdam was Max journalist. Dat zorgde waarschijnlijk een tijd voor zijn reguliere inkomen want hij was verder dichter, romanschrijver en criticus. Hij verdiende ook zijn brood met allerlei baantjes – reiziger, sigarenfabrikant en privéleraar Duits. Hij leefde voor de literatuur en organiseerde literaire salons, waar hij het hoogste woord voerde. In Rotterdam ontmoette hij op de illegale bijeenkomsten Anna Blaman, Wout van Heusden, Alfred Kossmann en Freek van Leeuwen.
Max schreef twee gedichtenbundels en drie romans. Met name zijn romans Naar het licht (1936) en De verborgen dissonant (1937), maar ook Honderd kwatrijnen (1936) kenmerken zich door de vrijmoedige wijze waarop Kijzer over liefde en seks schreef. Een recensent vond daarin aanleiding hem uit te roepen tot de ‘goorste auteur’ van de Nederlanden. Door een andere recensent werd hij juist getypeerd als een ‘teer, goed, eerbiedig mensch’.
Hij was een op-en-top Amsterdammer maar moest in 1939 de wijk nemen naar Rotterdam. Problemen in de relationele sfeer waren daarvan de oorzaak. Hij ging wonen bij zijn broer Jaap en dienst vrouw Esther Velt (Amsterdam, 25 juli 1899) op de ’s Gravendijkwal 17.
Tijdens de oorlog kwam Max in werkkamp Hummelo terecht. Joodse dwangarbeiders kwamen daar in augustus 1942 aan. Korte tijd later, in de nacht van 2 op 3 oktober 1942, werden de werkkampen ontruimd en de dwangarbeiders werden overgebracht naar Westerbork. Daar werden ze doorgaans herenigd met hun gezin. Max niet, hij was ongehuwd. Op 23 oktober 1942 ging Max op transport. Max werd geselecteerd voor werk en heeft onder erbarmelijke omstandigheden nog meer dan een jaar geleefd. Op of rond 31 maart 1944 is Max door de ontberingen omgekomen.
Op 3 september 2023 werd er voor Max Kijzer voor ’s Gravendijkwal 17 te Rotterdam, het laatste adres van Max, een Stolperstein geplaatst.
bron:
Meijer Abraham Kijzer, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 480.
Abraham Kijzer, Stadsarchief Amsterdam, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 186.
Stolperstein op de ’s Gravendijkwal voor Max Kijzer: ‘de goorste auteur van de Nederlanden’ en een ’teer, goed en eerbiedig mensch’ in De Havenloods, 14 augustus 2023.
Kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130326330 (Meyer A KYZER).
gepubliceerd:
2 september 2023
laatst bijgewerkt:
2 september 2023