Maria Nunez werd in 1575 geboren in Lissabon als dochter van Gaspar Lopes Homem (specerijenhandelaar) en Maior Rodrigues. Maria trouwde in 1598 met de koopman (en neef) Manuel Lopes Homem.
De familie van Maria was Joods, maar onder de druk van het Spanje en Portugal aan het einde van de 15e eeuw, waar de felle katholieke koning Philips II regeerde (zowel in Spanje als Portugal als in Nederland), bekeerd tot het katholicisme (conversos). Dat was de keus die ze hadden – zich bekeren of vertrekken. De conversos hadden niet het vertrouwen van de overheid, ze werden scherp in de gaten gehouden of ze wel echt het katholieke geloof beleden.
Maria krijgt van haar moeder op haar twaalfde te horen dat ze eigenlijk Joods was maar dat ze dat niet mag zijn. Maria verdiept zich echter steeds meer in het Jodendom.
In de kelder van haar huis organiseert Maria ter ere van Poerim een feest en ontmoet daar haar grote liefde Manuel.
De liefde wordt onmogelijk als blijkt dat haar vader haar wil uithuwelijken aan de zoon van een katholieke familie om hiermee de Joodse afkomst uit te wissen.
Deze familie wordt uitgenodigd en het is de bedoeling om op het balkon naar een “Auto da fe” (daden van geloof) te komen kijken, de plechtige en feestelijke optocht en verbranding van moslims en Joden.
Manuel en Maria plannen om te vluchten met een Hollands schip. Maar Maria ziet een bekende naar de brandstapel gevoerd worden en kan zich niet beheersen. Maria dreigt gearresteerd te worden en Manuel wil haar verdedigen, maar wordt zelf gearresteerd. Maria springt in de Taag en ontkomt.
Hollandse zeelieden pikken haar op en willen haar naar Holland brengen. Het schip wordt echter op de reis naar Holland gekaapt door Engelse kapers. De bevelhebber van de kapers, een Engelse hertog, wordt verliefd op Maria. Ze wordt door hem voorgesteld aan Koningin Elisabeth I.
Maria kan in Engeland blijven en daar in weelde leven, maar ze ontdekt dat in Engeland het antisemitisme welig tiert en zij haar geloof daar niet mag belijden. Ze wil naar Holland. En ze hoopt dat Manuel nog leeft en ook naar Holland zal komen.
Ze komt in Amsterdam aan maar ontdekt al snel dat de godsdienstvrijheid niet optimaal is. Het wantrouwen tegen katholieken, en zeker tegen Spaans- en Portugees-sprekenden is groot. Ook Maria wordt gearresteerd omdat men haar verdenkt van katholiek-zijn. Een mede-vluchteling van Maria, een moslim met de naam Jesus, weet de autoriteiten ervan te overtuigen dat Maria geen katholiek is. En dan…dan komt een schip uit Emden aan waarop Manuel zit. Ze trouwen in 1598.
Feit of fictie?
Het verhaal is prachtig maar of alles klopt is niet helemaal te achterhalen. Feit is dat de Portugese Maria naar Amsterdam is geëmigreerd. Ze is in Amsterdam getrouwd met haar neef Manuel. De Nederlandse gezant in Londen, Noel de Caron, meldt dat er in 1597 een schip was opgebracht met vier Portugese kooplieden en een meisje. De romantische verwikkelingen in Engeland zijn echter nergens te vinden. Ook is het niet te vinden of Maria zich bij de Portugees-Joodse gemeente aansloot. Wel staat vast dat ze hier trouwde én de goede berichten over de godsdienstvrijheid in Nederland zorgden ervoor dat honderden haar voorbeeld volgden.
Manuel ging in 1612, tijdens het 12-jarig bestand, naar het katholieke Sevilla, en waarschijnlijk ging Maria mee.
Maria’s moeder, Maior Rodrigues, kwam ook naar Amsterdam, bekeerde zich tot het Jodendom en nam de naam Sara Abendana aan. Ze werd lid van de Portugese gemeente en is begraven in Ouderkerk in 1624. Maria’s vader reisde eerst naar Brazilië en bleef katholiek. Hij is in 1612 in de Nieuwe Kerk begraven. Het verhaal is ooit in de geromantiseerde versie opgetekend door Daniël Levi de Barrios en daardoor een belangrijk deel van de ontstaansgeschiedenis van de Sefarische gemeente in Amsterdam geworden.
Musical
Het verhaal over Maria is door Frans Lavell verwerkt tot een musical. Hij is tevens de artistiek leider van een productie die op 16 februari 2013 een voorpremière had en op 21 februari de wereldpremière beleefde in de synagoge van de liberaal Joodse gemeente op de Zuidelijke Wandelweg.
laatst bijgewerkt:
23 september 2019