De Maarten Janszoon Kosterstraat is een klein straatje achter de oostzijde van het Frederiksplein. Op deze plaats lag vroeger het Amstelgrachtje. In 1866 werd deze gracht gedempt en de naam werd in 1872 gewijzigd in de Maarten Jansz Kosterstraat.
Het Amstelgrachtje was oorspronkelijk een deel van de Lijnbaansgracht, en werd ook wel Baangracht genoemd.
Maarten Jansz Kosterstraat 9 – school
Op het Amstelgrachtje 9 / M. J. Kosterstraat was een school gevestigd. Het was een van de gemeentelijke Tusschenscholen, en wel Stads-Tusschenschool C. Deze school verhuisde rond 1866 naar de nieuw gebouwde school aan de Weteringschans / Reguliersgracht; de later bekende Reguliersschool. Voor 1866 zaten er, in dit relatief kleine gebouw, 300 tot 350 kinderen. De school kon volgens overlevering tot stikkens toe benauwd zijn.
Maarten Jansz Kosterstraat 15 – H. de Jong
H. de Jong werkte voor de diamantfabriek Van Groeningen in de Quellijnstraat en zij zochten in september 1910 achtkantslijpers. Buiten openingstijden van de fabriek kon men zich hier melden.
Maarten Jansz Kosterstraat 15 – Arnold van Emden
Hier was een tijd de onderneming van Arnold van Emden gevestigd. Arnold werd in Tilburg geboren op 17 oktober 1879 en fabriceerde medische apparatuur. Zo maakte hij draadwerken om botbreuken te ondersteunen. Zijn bekendste uitvinding is echter het draadmetalen droogrek dat aan de deur gehangen kan worden. Hij vond dit eind jaren dertig uit en de firma Tomado bracht het op de markt.
Arnold werd op 19 februari 1943 in Auschwitz vermoord. Zijn vrouw, Truida Hakker (’s Grevelduin-Capelle, – Rotterdam, ) en twee van zijn drie kinderen; Louis Lena (Rotterdam, – Auschwitz, ) en Hijman (Rotterdam, – Auschwitz, ) overleefden de oorlog ook niet. In totaal kregen Arnold en Truida vier kinderen. Zoon Maurits werd geboren in 1908 en overleed op vijfjarige leeftijd. Dochter Alida Susanne (Rotterdam, 4 oktober 1907 – Rotterdam, 12 december 1982) overleefde de oorlog. Truida overleed in het Israëlitische Oudeliedengesticht op de Claes de Vrieselaan 70 in Rotterdam.
Maarten Jansz Kosterstraat 17 – Van Biema
In 1903 vroeg de familie Van Biema een ‘zindelijk meisje’ die flink kon werken en enige kennis had van koken. De advertentie werd geplaatst door de weduwe van Hartog van Biema, Sophia Lehren.
Maarten Jansz Kosterstraat 18-20 – Turngebouw “De Hoop”
S. C. de Hoop was masseur en in 1902 gevestigd op de Amstel 165. Hij gaf heilgymnastiek onder medisch toezicht van de arts Dr. S. B. Druif. In 1906 gaf S. C. de Hoop zijn lessen in Turngebouw “De Hoop” op de Maarten Janszoon Kosterstraat 18-20. Hij had zijn eigen gebouw geopend.
Samuel Carel de Hoop werd in Leiden geboren op 26 september 1871 als zoon van Joseph de Hoop en Maria van Hesse. Hij trouwde met Hendrika de Jong (Amsterdam, 22 juli 1873) en zij kregen twee dochters; Josephine (Amsterdam, 29 december 1898) en Lucie (Amsterdam, 25 november 1901). Het gezin woonde op dit adres tot 1906, toen verhuisden ze naar de Weteringschans 68.
Dit turngebouw had de belangstelling van Joods Amsterdam. Op 2 februari 1906 staat het volgende verslag in het Nieuw Israëlietisch Weekblad:
‘Deze week hadden we het genoegen kennis te maken, met het interieur van turngebouw “De Hoop” aan de M. J. Kosterstraat 18-20. De gebouwen, waaraan een derde binnenkort toegevoegd wordt, zijn naar de eischen des tijds ingericht. Gelijkvloers bevindt zich een buitengewoon groot gymnastieklokaal met fraaie en nieuwste toestellen; de 1e en 2e verdieping zijn bestemd voor heilgymnastiek en massage, terwijl ook een afdeling voor geneeskrachtige baden aanwezig is. De 3e verdieping wordt sociëteit waar een billard zal komen, opdat de heeren na de oefeningen zich wat kunnen ontspannen. De nodige wacht- en kleedkamers zijn evenmin vergeten. Het geheel is electrisch verlicht, centraal verwarmd en van stofvrije vloeren voorzien. Alles wijst erop, dat hier geen geld is gespaard, om het geheel zoo sierlijk mogelijk te doen zijn.
De directie is in vertrouwde handen en wel in die van de heeren S. C. en W. F. J. de Hoop. Eerstgenoemde, een bekwaam gymnastiek-onderwijzer, die als zoodanig zijn sporen reeds heeft verdiend, geeft de lessen. Ook wordt o.m. onderwezen in schermen en boksen. Lichaamsoefening is voor den mensch een behoefte, zoo zeggen onze medici, en wie op dergelijk onderwijs gesteld is, gegeven door een ervaren leeraar, stellen zich in verbinding met de directie van het nieuwe Turngebouw.
De ijverige ondernemers zij voorts geluk gewenscht, met hun schoone, practische onderneming.’
Maarten Jansz Kosterstraat 18-20 – Papierwarenfabriek Jero
In september 1932 ging Jankiel Schyje Jerosolimski (Wlotzlawsk, 20 december 1888 – Zaandam, 24 december 1939) hier wonen. Hij was de eigenaar van papierwarenfabriek Jero, een bedrijf dat onder andere sigarettenhulzen produceerde. Jankiel was gehuwd met Andrea Mietje Kingsbergen (Amsterdam, 16 juni 1891 – 11 maart 1937). Daarna trouwde Jankiel op 29 oktober 1937 met Grete Czopp (Rotterdam, – Auschwitz, ). Jankiel had met Grete een dochter Rozalia (1938) die de oorlog overleefde.
Maarten Jansz Kosterstraat 20 – gezusters Bleeker
In 1878 woonden hier de Gezusters Bleeker. Zij verkochten robes, costumes, mantels, peignoirs, negligés, dames- en kinderhoeden, kinderjurkjes e.d. Een en ander was aangekocht in Parijs waar de gezusters dan net geweest waren.
Maarten Jansz Kosterstraat 22 – Georg Scheidel
Op nummer 22 was in de oorlog Georg Scheidel ondergedoken. Hij was een gevluchte Duitse Jood en gaf op dit adres trommelles. Natuurlijk mocht hij geen herrie maken dus zijn studenten leerden op een tafeltje trommelen. Een van zijn studenten was Joop Korzelius, een van de beste all-round slagwerkers van Europa.
Maarten Jansz Kosterstraat – Joseph Jessurun de Mesquita
Joseph Jessurun de Mesquita was een Nederlands fotograaf. Hij leefde van 7 september 1865 tot 1 april 1890 en groeide op in deze straat. Zijn moeder overleed toen Joseph acht jaar oud was. Hij ging naar het Stedelijk Gymnasium, maar maakte dat niet af. Hij liet zich in 1888 op de Burmanstraat, waar hij op kamers ging, inschrijven als fotograaf. Joseph schreef de Gids voor den Amateur Photograaf. Op 1 april 1890 pleegde hij zelfmoord door het innemen van cyaankali. Hij werd gevonden door de schilder Isaäc Israels.
De Klop op de deur
In het boek De klop op de deur van Ina Boudier-Bakker wordt het Amstelgrachtje genoemd (pag 197): “Laat op den middag kwam dan Annette met haar jongetje, Francientje halen. En zij zaten weer als vroeger, ieder aan een kant van het raam. Keken uit over het Frederiksplein.
“Wat dit alles veranderd is,” zei Fransje. “Weet je noch te herinneren het oude Amstelgrachtje met den Steenen molen? Zoo gaat al het mooie water weg uit de stad. En in de Kalverstraat kan je niet loopen tot aan de Osjessluis – daar komt asphalt.”
Carré
Voordat Oscar Carré zijn circustheater liet bouwen aan de Amstel trok hij met zijn circus rond door Europa. Nederland werd daarbij ook aangedaan en in 1868 werd in een gebouw aan het Amstelgrachtje, tegenover het Paleis voor Volksvlijt, voorstellingen gegeven. Het was een houten tent die voor 6 tot 8 dagen werd opgericht en plaats bood aan 1800 mensen.
bron:
ons amsterdam,
wikipedia,
archief amsterdam,
jaarboek 90 Amstelodamum (1998),
Algemeen Handelsblad 3 april 1937, NIW 9 feb 1906.
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 14 juni 1878, gezusters Beeler, nummer 20.
Jeroslimski, Stadsarchief Amsterdam, Gezinskaarten, archiefnummer 5422, inventarisnummer 682
Jero, “Naamlijst voor den interlocalen telefoondienst 1948 : juni.1948, dl.1: A-G”. [PTT, 1948. Geraadpleegd op Delpher op 28-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMMVC01:000000039:00001
Jero “Advertentie”. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 1939/05/30 00:00:00, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 28-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010989726:mpeg21:p009.
Grete Czopp, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 168.
Andrea Mietje Kingsbergen, Familiebericht. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 13-03-1937, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 17-09-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010538471:mpeg21:p008.
Van Biema, De Joodsche courant. Geraadpleegd op Delpher op 17-09-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005787025:00001.
H. de Jong, De Joodsche courant. Geraadpleegd op Delpher op 17-09-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005787025:00001.
illustraties:
Amstel gezien naar het Frederiksplein en het Paleis voor Volksvlijt Rechts het Amstelgrachtje, gedempt in 1867, tegenwoordig de Maarten Jansz Kosterstraat. foto ca 1865. Jager, A. (uitgever). Collectie Stadsarchief Amsterdam: kabinetfoto’s 010005000497
foto’s © joodsamsterdam.nl
gepubliceerd:
6 mei 2016
Laatst aangepast:
7 juli 2023