Het Loofhuttenfeest, of Soekot, was door het bouwen van een loofhut, of soeka, een zichtbaar Joods feest. In het vooroorlogse Amsterdam, waar 10% van de inwoners Joods was, was het onderdeel van het straatbeeld – ook omdat de soeka op straat gebouwd kon worden. Er zullen er vele in de stad hebben gestaan.
Door de moord op 75% van de Amsterdamse Joden is de uiting van dit feest meer en meer naar een privésfeer gedrongen. Niet meer op straat, maar in de achtertuin of balkon. Welke soeka’s zijn vereeuwigd en terug te vinden in de archieven? – een overzicht.
De afbeeldingen zijn te vergroten door ze aan te klikken.
Met Soekot wordt herdacht dat het Joodse volk veertig jaar door de woestijn rondtrok en in tenten en hutten woonde. Ter ere hiervan bouwt men een tijdelijk onderdak met een dak van bladeren (of open), nu in de eigen tuin of op het balkon. Het feest duurt zeven dagen en een Amsterdamse witz die hierover gaat is over een christen die klaagt over de Soeka van de buurman die op straat staat. De autoriteit laat hem na de klacht weten dat alles is opgelost en de soeka over acht dagen afgebroken moet zijn….
Hier een historisch overzicht. Maar de vraag die nu opdoemt is of er nog moderne soeka’s in Amsterdam zijn. Ook deze foto’s zijn welkom (met beschrijving).
Synagoge Gerard Doustraat
Deze prachtige synagoge, die evenals de Portugese vrijwel ongeschonden uit de oorlog kwam, heeft in een ruimte een dak dat voor soekot open kan.
Henri Polaklaan 13 – N. Boekdrukker
De heer N. Boekdrukker had in 1927 een soeka in zijn tuin staan. De naam van de straat was in 1927 de Plantage Franschelaan.
Henri Polaklaan 18 – soeka
In een advertentie uit 1934 waarin dit huurhuis op de bovenverdieping van Plantage Franschelaan 18 werd aangeboden was er sprake van een ingebouwde soeka.
Hoogstraat – Davidson
De heer Davidson had in zijn bloemenzaak in 1912 een geheel uit bloemen bestaande soeka geplaatst.
Jodenbreestraat 2 – loofhut
Op de tekening die werd gemaakt rond 1900 is op Jodenbreestraat 2 een loofhut zichtbaar (tekening links).
Op Oosteinde 8-10 was rond 1933 het koosjere restaurant Huize Gluck gevestigd. Malvine Glück woonde sinds 1922 in Nederland en werd geboren in Pressburg (Bratislava) op 6 november 1886. Door dit restaurant werd geadverteerd met een ruimte soeka in de tuin (zie verder Oosteinde).
Mr. Visserplein 3 – Portugese Synagoge
De Soeka, loofhut of Cabana werd ontworpen door de kunstenaar Eli Content, is al een aantal jaren een deel van de synagoge en is te vinden achter de synagoge. In 2023 werd deze ruimte regelmatig gebruikt voor de opslag van allerlei bouwmateriaal en afval voor de restauratie van de Snoge. Het is te hopen dat deze loofhut behouden blijft.
Mr. Visserplein 3 – Portugese Synagoge
Maar de moderne soeka van Eli Content is niet de eerste die binnen de muren van het complex van de Portugese Synagoge heeft gestaan. De foto rechts is tussen 1900 en 1935.
Nieuwe Keizersgracht 20 – tuinhuis
Op 28 augustus 2011 werd in het gerestaureerde tuinhuis achter de Nieuwe Keizersgracht 20 een mezoeza aangeslagen. Er zijn sterke vermoedens dat dit tuinhuis in het verleden werd gebruikt als soeka.
Nieuwe Keizersgracht 33-2 – Salomon Mendes Coutinho
Op dit adres had de bode (sjammes) van de Portugese Synagoge tijdens de bezetting een schuil-synagoge. Op dit adres werd op 8 oktober 1944 soekot gevierd. Salomon Mendes Coutinho (Amsterdam, 7 oktober 1908 – Amsterdam, 14 oktober 1976) verwierf bekendheid met de diensten die hij in zijn huis organiseerde tijdens de bezetting. Een afbeelding van de schuilsynagoge tijdens soekot 1944 staat hier.
Plantage Muidergracht 31 – L. Davids
Het gezin L. Davids had in 1927 hier op de Plantage Muidergracht een soeka.
Ruyschstraat 23 – loofhut
Op 27 juni 1979 kon fotograaf Martin Alberts in de achtertuin van dit pand een loofhut fotograferen. De foto is te zien via deze link.
Nieuwe Uilenburgerstraat – synagoge
In 2022 was er op het terrein van de Uilenburgersynagoge een soeka gebouwd.
Zwanenburgwal – loofhut
De overbekende foto van de loofhut op de Zwanenburgwal staat rechtsboven op deze pagina. De datering zal iets voor 1900 zijn.
Vereniging Betsalel
In Vrije Geluiden, orgaan van de Vrijzinnigen Protestantse Radio Omroep van 21 oktober 1927, staat een afbeelding van een radio in de soeka van de Vereniging Betsalel. De radio was al bijzonder, in 1919 was de eerste uitzending in Nederland. Van links naar rechts zijn te zien H. de Rood (met snor), D. van Praag, rabbijn Dr. M. de Hond, B. Blog en J. Barend (achter de bloemen).
bron:
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank.
Nieuwe Keizersgracht 20, https://www.amsterdamsebinnenstad.nl/binnenstad/248/tuinhuis-nwe-keizersgracht.html (geraadpleegd 25 september 2023).
Davidson, De Joodsche prins. 10 oktober 1912. Geraadpleegd op Delpher op 25-09-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005795009:00001.
Betsalel, Vrije geluiden. 21 oktober 1927. Geraadpleegd op Delpher op 25-09-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMNIBG01:005264015:00001.
illustratie:
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Jonas Daniël Meijerplein 5-9. Binnenplaats, loofhut. OSIM00003000990.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Loofhut op de Zwanenburgwal. OSIM00001005436.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Loofhuttenfeest. Loofhut bij de Heer N. Boekdrukker aan de Henri Polaklaan 13. OSIM00006005340.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Loofhuttenfeest. Loofhut bij de Heer L. Davids aan de Plantage Muidergracht 31. OSIM00006005339.
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Jodenbreestraat 2-8 met het Rembrandthuis, Jodenbreestraat 4-6. Voor de deur van het hoekpand op nr. 2 een loofhut. Op de voorgrond aan weerszijden van de straat enkele kraampjes. Op de achtergrond de brug over de Zwanenburgwal naar de Sint Antoniesbreestraat, met v.r.n.l. 96, 98, 100, zijkant van hoekhuis 102. Op achtergrond de Zuiderkerkstoren. Techniek: potlood. 010097001598.
Davidson, De Joodsche prins. 10 oktober 1912. Geraadpleegd op Delpher op 25-09-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005795009:00001.
Betsalel, Vrije geluiden. 21 oktober 1927. Geraadpleegd op Delpher op 25-09-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMNIBG01:005264015:00001.
gepubliceerd:
24 september 2023
laatst bijgewerkt:
25 september 2023