De firma Lissaur handelde in textiel. Of eigenlijk de firma’s Lissaur, want er bleken meerdere firma’s te zijn. Rond 1930 waren ze van twee broers die elkaar in de rechtszaal tegenkwamen om een geschil te beslechten. Maar voordat dat punt belicht wordt, hoe zat het met die bedrijven?
De naam Lissaur komt op twee manieren voor. Als Lissaur en als Lissauer. Volgens het bevolkingsregister van Amsterdam was de spelling van deze familie zonder e, dus die houden we aan als het de persoon betreft en niet het bedrijf.
De hoofdrolspelers in het verhaal over de broedertwist zijn Emanuel Lissaur, geboren op 29 juni 1882, zoon van mohel Jesaija Elias Lissaur (Amsterdam, 20 juni 1852 – Amsterdam, 24 juni 1934) en Jeannette Kleerekooper (Amsterdam, 15 augustus 1852 – Amsterdam, 6 november 1918), en een broer die de zaak van zijn vader, Jesaia, voortzette (hoogstwaarschijnlijk Jacob, Amsterdam, 9 mei 1880 – Amsterdam, 24 november 1931).
Het geschil werd uit de doeken gedaan in de krant, en het artikel luidde:
“Onsmakelijke broedertwist. Wie vond het hoefijzer uit? Beter verdachte dan aanklager.
AMSTERDAM, 17 december (1930 red). Voor de Vierde Kamer der Rechtbank stond heden terecht de 48-jarige koopman Emanuel Lissauer, directeur van de N.V. Emanuel Lissauers Manufacturenhandel. Verdachte bracht ondergoederen in den handel onder het merk, bestaande uit een hoefijzer, waarbinnen de woorden ‘zuivere wol, prima kwaliteit, krimpvrij’ Verdachtes broer, directeur van de N.V. Jesaia Lissauer en Zonen’s groothandel in manufacturen, had tegen E. L. een aanklacht ingediend, omdat naar klager’s meening verdachte dit merk ten onrechte gebruikte. Want hij, klager, heeft dit merk het eerst gebruikt; het is op 6 mei van dit jaar bij het Bureau voor den Industrieelen Eigendom ten name van de N.V. Jesaia Lissauer ingeschreven. Verdachte werd verdedigd door pg. mr. J. E. W. Duijs.
Op de gebruikelijke vraag van den president, mr. Huysinga (J. W. Huysinga, red.), wat verdachte op de beschuldiging had te zeggen; antwoordde deze dat zij onwaar is. Reeds in het jaar 1926 is mijn vennootschap met het hoefijzer-merk begonnen, aldus verdachte. Als eerste getuige trad op M. Lissauer, directeur van de N.V. Jesaia Lissauer en Zonen’s Groothandel in Manufacturen, en broer van den verdachte. In 1927 heeft deze getuige het hoefijzer-merk uitgevonden. In 1928 ontdekte hij, dat artikelen tegen lagere prijzen dan de zijne door de vennootschap van zijn broer, onder hetzelfde merk in den handel werden gebracht. Daartegen- had- getuige bezwaar. Getuige heeft om inschrijving van het merk verzocht. Het bleek toen, dat een firma Frank in Oostenrijk een hoefijzer-merk voerde voor cichorei-artikelen. Getuige stelde zich met die firma in verbinding, die hem toestond het merk voor tricot-artikelen te gebruiken. Daarna is het merk ten name, van Jesaia Lissauer ingeschreven. Op een vraag van den officier van justitie, mr. Van Dullemen, verklaarde getuige, door de handeling van zijn broer schade te hebben geleden.
Een jaar vroeger
Verdachte merkte op, dat hij reeds een jaar vroeger had getracht het merk te doen inschrijven. Nadat nog een tweetal getuigen waren gehoord, was het woord aan den officier van justitie, die de beide ten laste gelegde feiten bewezen achtte. Als verzachtende omstandigheid wil de officier aanmerken, dat naar verdachtes meening, dit merk ten onrechte aan Jesaia Lissauer was verleend.’ Eisch: f 180 boete.
Pg. mr. Duijs betoogde, dat de zaak niet zoo eenvoudig is als de officier van justitie haar stelt. Wij hebben hier te doen met een onsmakelijk ruzietje tusschen twee broers, dat de eene broer, de aanklager door middel van een strafproces, tegen den anderen wil uitvechten. Er zijn omstandigheden, aldus verdediger, waaronder men beter verdachte kan zijn dan aanklager. Zulk een geval hebben wij hier. Deze zaak behoort voor den civielen rechter te worden uitgevochten. Het is onbehoorlijk van den aanklager om hiermee naar den officier van justitie te loopen.”
De bedrijven
Emanuel Lissauer’s Manufacturenhandel werd voor het eerst genoemd in juli 1925, toen er een bericht verscheen over de oprichting van deze Naamloze Vennootschap. In 1929 verscheen er een bericht over de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering. Die vond ten kantore van de NV plaats, en dat was op de Sint Anthoniesbreestraat 17. De zaak van vader, Jesaia, was aanmerkelijk ouder en werd geopend op zaterdagavond 26 november 1881 en was gevestigd op de Nieuwmarkt 9. 
Heel voorspoedig ging het Jesaia na een aantal jaren niet, want in 1895 werd een faillissement aangevraagd, in februari 1896 volgt er een totale uitverkoop van de zaak. Hoewel in dezelfde advertentie de woning te huur werd aangeboden, bleef de familie echter wel op Nieuwmarkt 9 wonen en jaar na jaar verscheen in het Nieuw Israëlietisch Weekblad in september de wens voor Rosj Hasjana vanaf dit adres. In 1906 werd er een uitstapje naar en andere woning gemaakt en wel op de Geldersekade 81. In 1916 verhuisde het gezin van Jesaia naar de Geldersekade 55-1, in 1920 naar de Sarphatistraat 99 om een jaar later weer terug te keren naar de Geldersekade 55. Er volgen nog een aantal verhuizingen en in 1930 woonden vader en moeder in op de Sarphatistraat 111 bij zoon Jacob. In 1929 woonden vader en moeder overigens een tijd in Beth Shalom op de Plantage Middenlaan 48.
Doorstart
Op 1 januari 1907 begon Jesaia een nieuw bedrijf. Het is nu Jesaia Lissauer en Zonen en handelde in dezelfde zaken waar Jesaia tot 1896 in handelde. Nu werkten zijn zonen, Maurits, Jacob en Emanuel, mee. Deze zaak bleef draaien tot 31 december 1916. Op die datum werd de vennootschap ontbonden maar de broers mochten ook over de naam van het bedrijf beschikken. In maart 1921 verscheen er in het Algemeen Handelsblad een advertentie van de Firma Jesaia Lissauer en Zonen waarin er om een reiziger (vertegenwoordiger) gevraagd werd. Er was een tweede doorstart. Een paar jaar later, in juli 1925, verscheen voor de eerste keer de naam Emanuel Lissauer’s Manufacturenhandel in de krant. Het is duidelijk dat Emanuel toen voor zichzelf begon met een soortgelijk bedrijf. Vijf jaar later kwamen de broers elkaar tegen in de rechtszaal. Niet lang daarna vierde de firma Jesaia Lissauer het 50-jarig jubileum in het pand aan de Geldersekade 81, dat overigens kort daarvoor door brand was verwoest. De onderbrekingen van het bedrijf waren bij dit jubileum terzijde geschoven.
De problemen tussen de broers eindigden snel daarna, toen Jacob op de jonge leeftijd van 51 jaar in november 1931 overleed. Emanuel overleefde de oorlog niet en werd in mei 1943 in Sobibor vermoord.
Jeannette en Jesaia hadden een groot gezin met de volgende kinderen:
Mozes Samuel (Amsterdam, 21 mei 1875 – Amsterdam, 18 oktober 1894), Maurits (Amsterdam, 10 februari 1877 – Amsterdam, 20 april 1937), Isaac (Amsterdam, 26 september 1878 – Amsterdam, 19 februari 1900), koopman Jacob (Amsterdam, 9 mei 1880 – Amsterdam, 24 november 1931), Emanuel (Amsterdam, 29 juni 1882 – Sobibor, ), kantoorbediende Meijer (Amsterdam, 18 augustus 1886), Milka (Amsterdam, 24 februari 1888 – Auschwitz, ), Abraham (Amsterdam, april 1889 – Amsterdam, 31 augustus 1891), koopman Elchanan (Amsterdam, 7 december 1891) en Eva (Amsterdam, 20 december 1893).
Jesaija Lissauer legde in 1922 de eerste steen voor de synagoge in Zandvoort.
bron:
“Naamlooze Vennootschappen.”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 03-07-1925. Geraadpleegd op Delpher op 14-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010660054:mpeg21:a0088.
“Onsmakelijke :broedertwist. Wie vond het hoefijzer uit ?. Beter verdachte dan aanklager.”. “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij”. Amsterdam, 18-12-1930. Geraadpleegd op Delpher op 14-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011113710:mpeg21:a0078
“Advertentie”. “De Telegraaf”. Amsterdam, 16-04-1929. Geraadpleegd op Delpher op 14-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110566253:mpeg21:a0123.
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-11-1881. Geraadpleegd op Delpher op 14-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860839:mpeg21:a0015.
“BORSTELMAKERS (failliet).”. “Het nieuws van den dag : kleine courant”. Amsterdam, 07-01-1895. Geraadpleegd op Delpher op 14-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010092043:mpeg21:a0172.
“Advertentie uitverkoop”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-02-1896. Geraadpleegd op Delpher op 14-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858471:mpeg21:a0016.
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Jesaia Lissaur.
Stamboom Lissaur op Genealogie Van Raam via https://www.genealogieonline.nl/genealogie-van-raam/I141467.php (geraadpleegd 14 september 2018).
www.joodsmonument.nl, lemmata familie Lissaur (geraadpleegd 14 september 2018).
“Advertentie Gelderschekade 81”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 19-09-1906. Geraadpleegd op Delpher op 14-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871856:mpeg21:a0051.
“ADVERTENTIËN. MINISTERIE VAN BINNENLANDSCHE ZAKEN. TECHNISCHE HOOGESCHOOL TE DELFT.”. “Nederlandsche staatscourant”. s-Gravenhage, 25-02-1907. Geraadpleegd op Delpher op 14-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB08:000170129:mpeg21:a0012
“Advertentie einde vennootschap”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 24-01-1917. Geraadpleegd op Delpher op 14-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010653865:mpeg21:a0045.
“Naamlooze Vennootschappen (Emanuel Lissauer).”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 03-07-1925. Geraadpleegd op Delpher op 15-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010660054:mpeg21:a0088.
“50-Jarig bestaan der Fa. N.V. Jesaia Lissauer – Een 78-jarige „opschepster””. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-01-1931. Geraadpleegd op Delpher op 15-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858651:mpeg21:a0037.
Eerste steen, database Joods Biografisch woordenboek, http://www.jodeninnederland.nl/id/P-2427.
illustratie:
“Advertentie uitverkoop”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-02-1896. Geraadpleegd op Delpher op 14-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858471:mpeg21:a0016.
“Advertentie einde vennootschap”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 24-01-1917. Geraadpleegd op Delpher op 14-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010653865:mpeg21:a0045.
“50-Jarig bestaan der Fa. N.V. Jesaia Lissauer – Een 78-jarige „opschepster””. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-01-1931. Geraadpleegd op Delpher op 15-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858651:mpeg21:a0037.
gepubliceerd:
26 september 2019
laatst bijgewerkt:
31 oktober 2022