De Lazarussteeg was een steegje tegen de Mozes- en Aäronkerk (Heilige Antonius van Paduakerk) aan. Het was een klein straatje met niet meer dan tien tot twaalf huizen. Op de ene hoek, de hoek van het Waterlooplein met de steeg stond het politiebureau. Aan de andere kant woonde op de hoek de koster van de Mozes- en Aäronkerk. In het verlengde van de steeg lag de Markensteeg.
De Lazarussteeg was voor 1866 genoemd naar het leprozenhuis dat er in vroeger eeuwen stond. Op 14 augustus 1942 werd de steeg – Lazarus was te Joods – op instigatie van de bezetter hernoemd in de Leprozensteeg. De oude naam werd op 18 mei 1945 hersteld. In 1968 was de sloop van deze straat voltooid en op 7 maart van dat jaar verviel de naam. Wie zijn er te achterhalen als de laatste bewoners van deze steeg?
Lazarussteeg hoek Jodenbreestraat – Leprozenhuis
Op deze hoek, waar nu het Mr. Visserplein is, was het Leprozenhuis gevestigd. Dit verpleeghuis voor lepralijders bestond vanaf het begin van de vijftiende eeuw. Aan lepra lijdende Amsterdammers werden gedwongen hier te gaan wonen. Dit pand lag buiten de stad, en zij mochten niet de stad in om te gaan bedelen, behalve op maandagochtend.
Door de stadsuitbreiding in 1593 kwam het pand wel binnen de veste te liggen. Omdat verplaatsen van de inrichting te duur was werden muren om het pand gebouwd om het van de rest van de stad af te zonderen.
In 1609 bleek het aantal leprozen zo klein dat de muren weer afgebroken konden worden. In 1866 sloot het huis zijn deuren en werd afgebroken. Een jaar later werd hier het politiebureau gebouwd. De zeventiende-eeuwse Leprozenpoort, ingangspoort van het gebouw, werd opgeslagen en in de jaren zeventig van de voorgaande eeuw geplaatst bij de Sint Antoniesluis (huisnummers 21-24), gelijktijdig met de restauratie van Huis De Pinto.
Lazarussteeg 1 – familie Pekema
Ze waren niet Joods maar het gezin van meester Mitze Pekema woonde in dit huis. Mitze Pekema wordt genoemd in Kippesoep was ondenkbaar zonder safraan van Tamara Benima (Den Haag 1983). Mitze Pekema was onderwijzer.
Lazarussteeg 1a – Gezina Swens
De Rooms-katholieke Gezina Swens (Emmen, 23 maart 1847) woonde tot 1929 op dit adres. Ze overleed in dat jaar op 18 oktober. Daarna werd het perceel in gebruik genomen door het fonetisch laboratorium.
Lazarussteeg 2 – kasjeren
Het vaatwerk voor Pesach dient zeer koosjer te zijn. In sommige huishoudens was voor de Pesach een speciaal servies aanwezig. Maar het hebben van meerdere serviezen is voor een groot aantal mensen financieel niet mogelijk, vandaar dat het vaatwerk voor Pesach gekasjerd kon worden. Op Lazarussteeg 2 was bij de heer Speelman vanaf 1910 de mogelijkheid om dit te doen. Voor 1910 kon dit bij het gezin Schaap van de Uilenburgersteeg 2.
Lazarussteeg 4 – J. A. Abas
J. A. Abas en zuster Kops werden door Mozes van Gelder (Avereest, 1 juni 1882 – Auschwitz, 21 september 1942) en Sara van Gelder – van Duijm (Amsterdam, 17 augustus 1883 – Auschwitz, 21 september 1942) bedankt voor hun zorg tijdens de ziekte van mevrouw Van Gelder in 1910.
Lazarussteeg 6 – Philip Heigmans
Philip Heigmans en zoon waren sigarenfabrikanten en zij hadden rond 1884 drie zaken in Amsterdam, op de Weesperstraat 112, de Rapenburgerstraat 75 en sinds maart 1884 op de Lazarussteeg 6. Philip werd geboren in Amsterdam op 11 oktober 1834 en was gehuwd met Amalia Eliazar Reens (Amsterdam, 10 oktober 1828 – 15 december 1893) en zij hadden zes kinderen: Mozes (Amsterdam, 6 april 1859 – Amsterdam, 12 april 1929), Jetta (Amsterdam, 18 maart 1860), Eliazer (Amsterdam, 11 november 1864), Sara (Amsterdam, 10 maart 1869 – Auschwitz, 5 februari 1943), Anna (Amsterdam, 11 november 1870 – Amsterdam, 1 mei 1936) en Schoontje (Amsterdam, 10 oktober 1862 – Apeldoorn, 21 februari 1941). Vader Philip overleed te Haarlem op 10 mei 1913.
Lazarussteeg 6hs – pakhuis
De begane grond van dit pand werd gebruikt als pakhuis en was in gebruik bij A. Salomon, Jodenbreestraat 49-1. Dit pand werd in februari 1948 gesloopt.
Lazarussteeg 6 – 1hoog
Tot eind mei 1935 woonde Isaac Polak er, tot juli 1933 Abraham van Rooijen, tot 1927 Benjamin Blaaser (1903) en verder Salomon Schrijver (1901), Hartog van der Kar (1890) etc.
Abraham van Rooijen werd op 23 september 1907 geboren als zoon van Arnold van Rooijen en Sara Fles. Hij trouwde op 10 september 1930 met Judic Waterman (Amsterdam, – Sobibor, ) en zij kregen vijf kinderen; Arnold (Utrecht, – Sobibor, ), Jacob (Amsterdam, – Sobibor, ), Mozes Hartog (Amsterdam, – Sobibor, ), Maurits (Amsterdam, – Sobibor, ) en Bertha (Amsterdam, – Sobibor, ). Abraham werd op 11 juni 1943 in Sobibor vermoord.
Lazarussteeg 6 – 2hoog
Een verdieping hoger woonde Jacob Hartog Orpes (22 december 1845-1931), daarvoor Isidore Boas (Amsterdam, 4 februari 1892), Nathan Stodel (1909), Levie Italiaander (1866) etc. Op dit adres woonde ook Meijer Orpes (Amsterdam, 12 december 1841 – 28 februari 1916), waarschijnlijk een broer van Jacob Hartog Orpes.
Lazarussteeg 8 – restaurant Wallach
In 1875 was op dit adres het restaurant van G. M. Wallach gevestigd. Aan de advertentie te beoordelen zorgde G. M. Wallach ook voor catering. De enige G. M. Wallach die in de bronnen te vinden is, is Grietje Machiel Wallach. Zij werd geboren op 29 december 1832 te Amsterdam.
Lazarussteeg 8 – onbewoonbaar
Dit pand werd in februari 1931 onbewoonbaar verklaard en gesloopt in februari 1948. De begane grond, een pakhuis, was in gebruik bij L. de Vos van de Jodenbreestraat 44.
Lazarussteeg 10 – groentewinkel
Levie Stodel (Amsterdam, 4 augustus 1876 – Auschwitz, 13 november 1942) had op dit adres een groentewinkel. Op 17 maart 1926 verhuisde het gezin naar de Transvaalstraat 102. Het pand werd onbewoonbaar verklaard en was, zoals zoveel panden in deze steeg, in slechte staat. De zaak was de familie kwijt, vader is nog jaren lang met een groentekar langs de deuren gegaan. Levie huwde op 23 juni 1910 met Jansje Sweijd (Amsterdam, 5 december 1877 – Sobibor, 5 maart 1943) en zij kregen op 15 november 1911 hun zoon Nathan. Nathan overleed op 19 februari 1999.
Lazarussteeg 12-huis – Salomon Dingsdag
Op dit adres woonde diamantbewerker Salomon Dingsdag (Amsterdam, 24 juli 1889 – Auschwitz, 22 mei 1944) tot hij in 1926 verhuisde naar de Batavierstraat 44-3. Salomon trouwde op 24 juni 1908 met Saartje Bos (Amsterdam, 2 september 1889 – Amsterdam, 17 juni 1964) en zij kregen negen kinderen. Saartje en vijf van kinderen overleefden de oorlog; Mina, Jetty, Gerrit, Nico (Nathan) en Jopie.
Nico emigreerde naar Australië, Gerrit werd marktkoopman op de Albert Cuyp, Jopie had later een meubelstoffeerderij in de Commelinstraat in Amsterdam, Mina trouwde met Nico van der Haas en hadden een beddenwinkel op de Ceintuurbaan, naast de winkel ‘Radio Vos’ van Hans Vos, een bekend figuur in deze straat. Jetty trouwde met Henk Driessen en kreeg vier kinderen.
Na het vertrek van het gezin werd dit adres, op de hoek met het Waterlooplein, als garage gebruikt.
Lazarussteeg 12 –1hoog
Hier woonde Hijman Levie Stodel (Amsterdam, 23 september 1873), gehuwd met Grietje Bruinvels (Amsterdam, 2 juli 1869 – Amsterdam, 24 mei 1942) en zij hadden drie kinderen.
bron:
stadsarchief Amsterdam, woningkaart Lazarusstraat 1,
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 1huis,
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 4,
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 4 huis,
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 6 1hoog,
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 6 2hoog
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 6 huis,
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 8 1 hoog
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 8 3 hoog,
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 8huis,
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 10 1 hoog,
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 10 huis,
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 12 1 hoog,
ibidem, woningkaart Lazarussteeg 12 huis
ibidem, gezinskaart Gezina Swens
ibidem, persoonskaart Abraham van Rooijen
ibidem, persoonskaart Levie Stodel
www.joodsmonument.nl, lemma Levie Stodel (geraadpleegd 15 juni 2017)
ibidem, lemma Hijman Levie Stodel
Frits Slicht, een groentewinkel in de Lazarussteeg op http://buurtwinkels.amsterdammuseum.nl/4476/nl/een-groentewinkel-in-de-lazarussteeg (geraadpleegd 15 juni 2017)
“De Markensteeg, die evenals haar verlengde, de Lazarussteeg, ruim een driedubbele breedte zal krijgen.”. “Zaans volksblad : sociaal-democratisch dagblad“. Amsterdam, 27-04-1938. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010942757:mpeg21:a0153
“Advertentie Wallach”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 02-07-1875. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872951:mpeg21:a0011
“Advertentie Heigmans”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 07-03-1884. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871482:mpeg21:a0012
“Advertentie Abas”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 29-07-1910. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872794:mpeg21:a0026
“Advertentie kasjeren”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 11-04-1913. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860253:mpeg21:a0041
“Advertentie Meijer Orpes”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 19-05-1916. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859617:mpeg21:a0016
www.joodsmonument.nl, lemmata Heigmans (geraapleegd 16 juni 2017)
www.dutchjewry.org, lemma Mozes Heigmans (geraadpleegd 16 juni 2017)
www.joodsmonument.nl, lemma Sara van Gelder – van Duijm
Tamarah Benima, Kippesoep was ondenkbaar zonder saffraan, Joods leven in Nederland voor 1940 (Den Haag 1983) 93.
aanvulling Dingsdag met dank aan Wilma Driessen (email 19 juli 2022).
illustratie:
Uitsnede kaart Kompas van Amsterdam op http://www.amsterdamhistorie.nl/kaarten/kaarten.html?imagenaam=amsterdam1940 (geraadpleegd 15 juni 2017).
poort Leprozenhuis via http://beeldbank.cultureelerfgoed.nl/alle-afbeeldingen/?mode=gallery&view=horizontal&q=20018754 (15 juni 2017)
Lazarussteeg 12 via http://beeldbank.amsterdam.nl/beeldbank/weergave/record/layout/widget/tmpl/widget?id=010122021044
“De Markensteeg, die evenals haar verlengde, de Lazarussteeg, ruim een driedubbele breedte zal krijgen.”. “Zaans volksblad : sociaal-democratisch dagblad“. Amsterdam, 27-04-1938. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010942757:mpeg21:a0153
“Advertentie Wallach”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 02-07-1875. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872951:mpeg21:a0011
“Advertentie Heigmans”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 07-03-1884. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871482:mpeg21:a0012
“Advertentie Abas”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 29-07-1910. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010872794:mpeg21:a0026
“Advertentie kasjeren”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 11-04-1913. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860253:mpeg21:a0041
“Advertentie Meijer Orpes”. “Nieuw Israelietisch weekblad“. Amsterdam, 19-05-1916. Geraadpleegd op Delpher op 16-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859617:mpeg21:a0016
gepubliceerd:
13 juni 2017
laatst bijgewerkt:
19 juli 2022