Als laatste tentoonstelling in het Nationaal Holocaust Museum in Ontwikkeling – het gebouw sluit in februari voor een grootscheepse verbouwing en renovatie – is gekozen voor de tentoonstelling over de familiegeschiedenis van Willy Lindwer.
Een schot in de roos qua programmering, dit familieverhaal is een Europees Joods verhaal en voert ons mee door de bekende en vooral minder bekende geschiedenis.
Willy Lindwer heeft een belangrijk oeuvre toegevoegd aan de Nederlandse geschiedschrijving. Met oog voor detail en al meer dan vijftig jaar zoekend naar het precieze verhaal, heeft Lindwer al ruim tachtig indrukwekkende films, documentaires en boeken laten verschijnen zoals De laatste 7 maanden van Anne Frank. Zijn werk vormt een essentiële toevoeging aan het discours over de periode van voor, tijdens en na de Shoah.
Sprekend over De laatste 7 maanden van Anne Frank, deze documentaire was voor mij persoonlijk in mijn vorige beroep als leraar van enorm belang om het gehele verhaal voor de leerlingen duidelijk te maken, ook wat er gebeurde na het verraad op 4 augustus 1944. Het materiaal dat door Lindwer wordt gemaakt is uniek en heeft een zeldzaam hoge educatieve waarde.
De nauwkeurigheid waarmee Lindwer de verhalen terugbrengt is uitermate bijzonder en hij weet de verhalen gedetailleerd en boeiend te brengen. Om het verhaal van de eigen familie te vertellen staat emotioneel dicht bij de onderzoeker. Door de huidige monumentale tentoonstelling en door het boek is dit verhaal er. Tentoonstelling en boek verhalen niet alleen over de familie, maar voeren de lezer en bezoeker ook mee in de gebruiken en de geschiedenis van de ‘Oostjoden’, de bijzondere Joodse gemeenschappen van het voormalige Galicië, nu gelegen in Polen en de Oekraïne.
Tentoonstelling Kogels, verraad en brieven. Kroniek van een Joodse familie.
De tentoonstelling, in het Nationaal Holocaust Museum van 28 oktober 2019 tot en met 2 februari 2020, laat in het Engels en het Nederlands de bezoeker zien hoe de wereld in de Sjtetl was, terwijl de tentoonstelling na 1945 in Amsterdam begint. Objecten vormen de ankerpunten om de verhalen, ook die van voor de Shoah, te vertellen. De objecten zijn vaak uit het persoonlijke bezit van Lindwer. Als filmmaker kreeg hij door de jaren heen indrukwekkende objecten die sterk verbonden zijn met, bijvoorbeeld, de Sjtetl Dylatin waar een groot deel van zijn voorouders vandaan kwam en een plaats waar de Joodse bevolking vermoord werd door ze dood te schieten. Dit was aan het begin van de Shoah, voordat de vernietigingskampen werden gebruikt. Zo reconstrueerde Lindwer de moord op zijn oma Ryfka aan de hand van sieraden en kogelhulzen die zijn gewonden op de moordplek. Lindwer vertelt op deze manier over de massamoord op de Oost-Europese Joden, vaak onderbelicht in de geschiedschrijving.
Een deel van de familie kwam naar Amsterdam en in de tentoonstelling is ook het belang en de bijdrage van de ‘Oost-Joden’ aan Joods Amsterdam zichtbaar. Daarmee gaat de tentoonstelling veel verder dan alleen een familieverhaal. Het is het verhaal van Joods Galicië, de sjtelts, antisemitisme, Pogroms, Joods Amsterdam, de Shoah en het leven na 1945. Deze indrukwekkende tentoonstelling is een bezoek meer dan waard.
Nationaal Holocaust Museum i.o.
Plantage Middenlaan 27,
1018 DB Amsterdam.
Geopend van 11 – 17 uur (controleer voor uw bezoek).
boek Wolf en Ryfka. Kroniek van een Joodse familie.
De tentoonstelling geeft een prachtig overzicht, het boek vertelt het verhaal ook en met meer details. Niet alleen wordt er dieper ingegaan op de situatie in Galicië, ook het Amsterdamse verhaal geeft veel details en leert de lezer veel over, soms vergeten, Joods Amsterdam. Verhalen over de firma Lejan (bestaat overigens nog steeds), de contacten die er waren tussen de familie in Amsterdam en achterblijvers in Delatyn, het boek vertelt het allemaal. Maar ook de achtergrondinformatie. Waarom woonden er zoveel Joden in Galicië, hoe was de bevolking er, hoe was Joods Amsterdam voor de oorlog, hoe werden de vluchtelingen ontvangen in Nederland en hoe veranderde dat na de Kristalnacht, het staat in het boek.
Boek en tentoonstelling zijn een bijzondere toevoeging aan de verhalen over Joods Amsterdam en Joods Europa. De tentoonstelling is een bezoek meer dan waard (uw kaartje is ook geldig in het Joods Historisch Museum en de Portugese Synagoge), het boek is goed geschreven en is een van die boeken die men in een keer uitleest.
Het boek Wolf en Ryfka. Kroniek van een Joodse familie is te koop bij de betere boekhandel en ook te bestellen via de boekenpagina (naar beneden scrollen).
Rob Snijders, 29 oktober 2019