Klaartje Elsas – Brilleslijper ligt begraven op de Joodse begraafplaats in Malmö, Zweden. Ze overleed daar op 21 mei 1945, vlak na de oorlog. Wat is haar verhaal?
De bevrijding van de concentratiekampen betekende niet dat vanaf dat moment er geen gevangenen meer omkwamen. De ontberingen waren zo zwaar geweest, dat de gezondheid en de conditie van velen zo slecht was dat zij nog maar een heel klein zetje nodig hadden om alsnog te overlijden. Zelfs gevangenen die naar andere landen werden overgebracht vanuit de kampen om daar aan te sterken, Zweden nam zeer veel mensen op, hebben het niet allemaal gered.
Klaartje Brilleslijper werd in Amsterdam geboren op 26 juli 1895. Ze was de dochter van Jacob Brilleslijper (Amsterdam, 16 september 1865 – Amsterdam, 18 december 1925) en Sientje van der Sluis (Rotterdam, 5 juni 1866 – Amsterdam, ). Het gezin van Sientje en Jacob woonde op verschillende achtereenvolgende adressen rond het Waterlooplein en Klaartje groeide in dit deel van de stad op. Ze woonden onder meer op de Lange Houtstraat, de Jodenhouttuinen en de Jodenbreestraat. In januari 1928 verhuisde het gezin het verst uit de buurt, naar de Lepelstraat 55 en in 1934 gingen ze daarnaast wonen, op 53. Tegen die tijd was Klaartje al over de 30 en woonde ze waarschijnlijk niet meer bij haar ouders.
Ze was inmiddels al lang getrouwd. Dat was op 3 februari 1915 en ze trouwde met Isaac Elsas (Amsterdam, 6 december 1894 – Oranienburg, ). Ze kregen drie kinderen, Marianna (Amsterdam, – Sobibor, ), Sientje (Amsterdam, – Auschwitz, ) en Jacob (Amsterdam, – Bergen-Belsen, ).
Vanaf 1936 tot 1941 woonde Isaac en Klaartje wel in de buurt van de ouders van Klaartje, op de Lepelstraat 73-2. Isaac was diamantklover, en dit zou wel eens de reden kunnen zijn geweest dat het gezin van Klaartje en Isaac pas ver in de oorlog werden gedeporteerd. De bezetter hield een aantal diamantwerkers buiten de grote deportaties om ze te laten werken binnen de diamantindustrie, maar nu ten bate van het Derde Rijk.
Op 27 juli 1943 werden ze ingeschreven op de Ben Viljoenstraat 8-1 en op 19 februari 1944 op het Weesperplein 1. In de maanden daarna werden ze gedeporteerd, op de persoonskaart van Isaac is de datum van 1 augustus 1944 geregistreerd als de datum dat hij in Duitsland was. Klaartje kwam in Neuengamme of een van de buitenkampen terecht, het concentratiekamp in de buurt van Hamburg. Het was een kamp waar de gevangenen vooral door uitputting om het leven kwamen. Een groep Nederlands-Joodse vrouwen werd eind april 1945 overgedragen aan het Deense Rode Kruis, werden per trein overgebracht naar Kopenhagen en met het veer naar Malmö, waar ze op 4 mei 1945 aankwamen. De uitputting werd Klaartje alsnog teveel en op 21 mei 1945 overleed ze in Malmö waar ze op de Joodse begraafplaats begraven werd.
bron:
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Klaartje Brilleslijper
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Jacob Brilleslijper
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Isaac Elsas
“Familiebericht”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-12-1925. Geraadpleegd op Delpher op 06-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871895:mpeg21:a0092
www.joodsmonument.nl, lemmata Klaartje Brilleslijper (geraadpleegd 6 september 2018)
Judith Schuyf, Nederlanders in Neuengamme (Zaltbommel 2005), p 223, 371
illustratie:
“Familiebericht”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-12-1925. Geraadpleegd op Delpher op 06-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871895:mpeg21:a0092
laatst bijgewerkt:
26 september 2019