Julia Bertha Culp werd op de Folkingestraat 59 in Groningen geboren op 6 oktober 1880. Ze was de dochter van Baruch Culp en Sara Cohen. Vader was contrabassist en verhuurde toneelkostuums. Hij bracht Julia en haar in 1884 geboren zusje Bertha (Betsy) al vroeg in contact met muziekinstrumenten, op zevenjarige leeftijd kreeg Julia een viool om op te studeren. Julia was eind 19e eeuw – eerste deel 20e eeuw een van de beroemdste zangeressen van Nederland.
Ze was een talentvol violiste en had op elfjarige leeftijd haar eerste optreden bij de Zangvereeniging Crescendo in Groningen. Zingen kon Julia ook, en haar eerste optreden als zangeres was toen ze dertien jaar was, op 30 december 1893 in de Grote Bovenzaal der Harmonie in Groningen, toen gevestigd in de Oude Kijk in ’t Jatstraat.
In de zomer van 1896 ging Julia naar Amsterdam en ging zang en piano studeren. In 1900 behaalde ze haar diploma. Haar zangcarrière begon direct daarna. Ze trad al in het seizoen 1900-1901 op in Haarlem, Rotterdam en Alkmaar. Haar carrière kreeg vooral een grote stimulans door de Duits-Amerikaanse orkestdirecteur Wilhelm Berger (1861-1911). Hij zorgde ervoor dat ze op 18 oktober 1901 in ‘Saal Bechstein’ in Berlijn kon optreden. Dit bleek het begin te zijn van een glanzende internationale zangcarrière die haar door heel Europa en Amerika zou brengen.
Ze trad op voor en met de groten der aarde.
Zo trad ze op met Edward Grieg, Richard Strauss, Camille Saint-Saëns, Willem Mengelberg en vele andere grootheden.
Ze trad op voor koningin Wilhelmina in 1902, voor de Duitse keizerin Augusta Victoria in 1903, voor president Woodrow Wilson in het Witte Huis in 1906 en in 1913 maakte ze haar debuut in Carnegie Hall in New York.
Privéleven
Op 29 juni 1905 trouwde Julia met Erich Merten in ging in Zehlendorff (Berlijn) wonen. Dit huwelijk liep stuk en rond 1918 leerde ze de Tsjechische industrieel Wilhelm Ginzkey kennen. Ze scheidde toen van Merten en trad op 23 juli 1919 in het huwelijk met Ginzkey. Julia was 28, Ginzkey was 52. Door het huwelijk werd ze Tsjechoslowaakse en het echtpaar Ginzkey ging in Wenen en later in Tsjechoslowakije wonen. De Joodse Julia liet zich katholiek dopen, en stopte, op het toppunt van haar roem, met zingen. Wilhelm wenste dat ze voortaan thuis zou blijven, zelf gaf ze aan dat het concertleven een last was. Dat zou kunnen kloppen, in een interview gaf ze ooit aan dat ze nauwelijks tevreden was en altijd vond dat het beter kon. Als ze een optreden had hoopte ze vaak dat de zaal zou afbranden voor het concert, zo onzeker was ze. Wat ze beheerste moest perfect zijn.
Julia trad na haar huwelijk nog sporadisch op en gaf zanglessen.
In 1934 overleed haar man, in 1933 haar vader en in 1936 haar moeder.
Op 13 maart 1938 lijfde Duitsland Oostenrijk in (de Anschluss) en Julia kwam op 8 juli 1939 terug naar Nederland met één koffer. Haar bezittingen moest ze achterlaten in Tsjechoslowakije, na de oorlog bleek het lastig om deze terug te krijgen.
Nederland
In Nederland ging ze wonen bij haar zus, Betsy Rijkens-Culp, pianiste, in de ‘Wolkenkrabber’ aan het Daniël Willinkplein (Victorieplein) in de Rivierenbuurt. In hetzelfde jaar kreeg ze haar Nederlandse nationaliteit terug en toen de 2e Wereldoorlog uitbrak waren Betsy en Julia vanwege hun Joodse afkomst in gevaar en doken onder. Julia verbleef eerst in Bussum en daarna in huis “Oud-Over” in Loenen aan de Vecht.
Beide zusters overleefden en keerden na de oorlog terug naar hun flat. Betsy overleed in 1958, Julia leidde toen een teruggetrokken bestaan tot haar dood op 90-jarige leeftijd op 13 oktober 1970. Ze werd, op haar verzoek, in stilte gecremeerd.
De bezittingen van Julia Culp
De ouderen herinneren zich Julia Culp nog wel, de beroemde zangeres. Vrijdag had zij weer de aandacht van de bladen. De kwestie is, dat Julia Culp met een Oostenrijks-Tsjechische staatsburger getrouwd was, die voor de oorlog overleed. Het echtpaar leefde toen in Tsjechoslowakije. Julia Culp, van Joodse afkomst, vluchtte naar Nederland terug, toen de Duitsers kwamen. Deze namen haar kostbare verzameling kunstvoorwerpen in beslag. Later werd zij door een neef van haar „overgenomen”. De neef was Duitser. De Tsjechische autoriteiten hebben de boedel in beslag genomen als vijandig vermogen. Toen Julia Culp, thans 70 jaar oud, haar aanspraken geldend maakte, werd de verzameling onmiddellijk geblokkeerd. De gewoonte van “tijdelijke uitlening van tapijten uit zodanig bezit”, die in Nederland opgang deed, is in Tsjechoslowakije onbekend. Er ontstond een ingewikkelde procedure. Tenslotte werd Julia Culp door de regering-Gottwaid uitgenodigd, haar eigendommen te komen identificeren. Zij deed dat in September vorig jaar. Enkele weken geleden arriveerden zes goederenwagons uit Praag met haar bezittingen. „Niemand begrijpt precies aan wat of wie het te danken is, dat dit alles zo verlopen is,” zegt Het Parool. “Een communistische regering, die zes wagons persoonlijk bezit teruggeeft! Niemand begrijpt hoe dat mogelijk was,” schrijft Het Vrije Volk. “Niemand”, dat heeft natuurlijk betrekking op de redactieleden van dit blad. Wij echter begrijpen het best. Het is de gewoonte van een normale regering, om te doen als de regering in Praag deed. Tussen haakjes: In Nederland zijn nog duizenden Joodse gezinnen die tot op heden vergeefs op teruggave van hun in Nederland gebleven bezittingen wachten.
bron:
wikipedia, lemma julia Culp (geraadpleegd 9 april 2015)
www.jhm.nl, lemma Julia Culp (geraadpleegd 9 april 2015)
Waarheid, de, De bezittingen van Julia Culp, 23 juni 1951
adres geboortehuis Julia http://www.streetservice.nl/straten/folkingestraat/historie/ (geraadpleegd 9 april 2015)
onderduikadres: http://www.401dutchdivas.nl/nl/baritons/329-bertus-sondaar.html (geraadpleegd 9 april 2015)
www.joods-leven.net, lemma Julia Culp, van Jodenbuurt tot Witte Huis (geraadpleegd 9 april 2015)
www.npogeschiedenis.nl, lemma zangeres Julia Culp, fragment OVT (geraadpleegd 9 april 2015)
illustratie:
“Familiebericht”. “De Telegraaf“. Amsterdam, 17-10-1970. Geraadpleegd op Delpher op 30-08-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011196709:mpeg21:a0672
video:
embedded van Youtube
laatst bijgewerkt:
23 september 2019