Judith Felmans schreef op 13 juni 1913 geschiedenis bij de verkiezingen. Er was nog geen kiesrecht voor vrouwen, maar Judith stond op de kieslijst en toog naar het stemlokaal om te gaan stemmen. Ze werd geweigerd. Door haar begeleider, jurist Mr. Adolf Perel, werd onderzocht of de verkiezingen ongeldig verklaard konden worden.
Judith (Amsterdam, – Sobibor, ) was een dochter van koopman/winkelier Isaac Felmans (1840) en Marianne Drukpers (1828). Ze groeide op op adressen als de Moddermolensteeg 1 en de Rapenburgerstraat 63-3.
Judith trouwde op 22 juni 1911 met Mordechai Morpurgo (Amsterdam, – Sobibor, ). Het was een typisch Joodse echtpaar in Amsterdam, in de jaren twintig woonden ze op de Sint Antoniesbreestraat 70. Mordechai had een marktvergunning en verkocht gordijnen op de Nieuwmarkt. Tijdens de oorlog woonden Mordechai en Judith op de Zwanenburgwal 34.
Tijdens de verkiezingen voor de Provinciale Staten van juni 1913 ontving Judith een oproep om te gaan stemmen. Dat was bijzonder want het passief en actief kiesrecht voor vrouwen werd pas in 1917 ingevoerd. Judith gooide de oproep niet weg, maar toog met jurist Adolf Perel (1878 – 1920), een vooraanstaand strafpleiter en een man die zich voor al jaren voor gelijkberechtiging inzette, naar het stemlokaal op het Hortusplantsoen. De toegang werd Judith geweigerd, Perel dreigde de verkiezingen ongeldig te laten verklaren.
Dat gebeurde niet, maar de zaak haalde wel uitgebreid de pers en werd de doodgewone Joods-Amsterdamse Judith Felmans een van de namen in de lijst van vrouwen die voor het kiesrecht vochten, door haar recht op te eisen. Een prachtige foto waarop Judith te zien is bij het verkiezingslokaal is hier te zien (echter de naam Filmans moet Felmans zijn).
Tubantia schreef over de zaak: ”t Was gisteren voor de kiezers van district IV, maar vooral voor de leden van het stembureau in het Hortusplantsoen een gewichtige dag. De laatste toch genoten de eer, de eerste vrouwelijke kiezer op het stembureau te mogen ontvangen. Het was mej. Judith Morpurgo-Telmans, wie de post de vorige week plotseling verraste met een officiële uitnodiging om haar kiezersplicht voor de Provinciale Staten te vervullen. Zoals te verwachten was, heeft mej. Morpurgo aan de uitnodiging gevolg gegeven en werd vergezeld door mr. Adolf Perel per auto „van huis” gehaald om te stemmen. De voorzitter van het stembureau weigerde echter haar tot de stembus toe te laten, zich op de Grondwet beroepende; en of nu al mr. Perel beweerde, dat hij niets met de grondwet te maken had en mej. Morpurgo op de kiezerslijst voorkwam, ’t hielp niets, de vrouwelijke kiezer mocht niet kiezen. Mr. Perel verzocht daarop den voorzitter te constateren dat juffrouw Morpurgo wel op de kiezerslijst voorkomt en ook aanwezig is geweest alsook de weigering in het procesverbaal der stemming op te nemen. De voorzitter verklaarde dit „met genoegen te zullen doen”. Het incident was hiermede afgelopen en de vrouwelijke kiezer tufte naar haar woning terug’.
Voor zover bekend hebben Judith en Mordechai geen kinderen gekregen.
bron:
Stadsarchief Amsterdam, Judith Felmans, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 159
Stadsarchief Amsterdam, Mordechai Morpurgo, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 572
Nieuwsblad van het Noorden, 13 juni 1913, De vrouwelijke kiezer
Stadsarchief Amsterdam, Judith Felmans, Bevolkingsregister 1864-1874, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1036
Stadsarchief Amsterdam, Judith Felmans, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2083
Stadsarchief Amsterdam, Judith Felmans, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 159
“Laatste Berichten.”. “Tubantia”. Enschede, 1913/06/14 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 18-03-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSAEN01:000043855:mpeg21:p002
illustratie:
Nieuwsblad van het Noorden, 13 juni 1913, De vrouwelijke kiezer
gepubliceerd:
18 maart 2021
laatst bijgewerkt:
19 maart 2021