Josephina van Messel – Aardewerk moest na de oorlog haar eigen dood herroepen. Ze werd geregistreerd als vermoord in Auschwitz, maar ze bleek niet in de trein gezeten te hebben en de oorlog te hebben overleefd. Maar voor we daaraan komen, wie was Josephina?
Josephina werd in Amsterdam geboren op 25 augustus 1894 en was de dochter van Samuel Aardewerk (Amsterdam, 21 september 1868) en Betje Lopes Dias (Amsterdam, 17 februari 1869) in een gezin met zeven kinderen. Op 9 juli 1942 trouwde Josephina met koopman in oudheden Abraham van Messel (Leeuwarden, 19 september 1884) en het echtpaar woonde op de Waalstraat 51hs.
In september 1942 werd Josephina door de nazi’s uit haar huis op de Waalstraat gehaald. Haar man Abraham dook onder, Josephina werd naar Westerbork overgebracht. In Westerbork werd Josephina op de transportlijst van 25 september 1942 geplaatst, een transport dat naar Auschwitz gaat. Vlak voor het vertrek van het transport lukt het Josephina om in het Academisch Ziekenhuis van Groningen opgenomen te worden. Na de oorlog vertelt ze dat de pijnen gesimuleerd waren. Ze had een vermoeden van de ellende die haar in het oosten te wachten stond. Daarna wordt Josephina geholpen door het verzet. Ze moest dringend getuigen in een rechtszaak en hierdoor kan ze ontsnappen en onderduiken. Na de oorlog worden Josephina en Abraham herenigd en gaan ze op de Churchill-laan 142-I in Amsterdam wonen.
De transportlijst naar Auschwitz werd echter nooit aangepast en daar Josephina bij aankomst ouder was dan 45 jaar werd aangenomen dat zij vergast was op 28 september 1942. In 1950 werd Josephine door de commissie die dit behandelde dan ook dood verklaard. Op 27 juli 1950 stond de aankondiging van haar dood in de Staatscourant. In 1961 werd de fout ontdekt bij het bevolkingsregister. Josephina verklaart dat ze het op prijs zou stellen als de gemeente de fout zou corrigeren.
Op 3 juni 1981 overleed Josephina van Messel – Aardewerk te Amsterdam, 86 jaar oud. Pas in 2001 werd ze van de dodenlijst in Westerbork gehaald. In Yad Vasjem staat Josephina nog steeds geregistreerd als slachtoffer van de holocaust. Abraham overleed op 28 november 1955.
bron:
http://www.volkskrant.nl/kijkverder/2017/westerbork/ lemma Josephina moest haar eigen dood herroepen
illustratie:
deel archiefkaart Stadsarchief Amsterdam https://archief.amsterdam/indexen/archiefkaarten_1939-1994/zoek/query.nl.pl?i1=1&a1=aardewerk&x=1&z=b#A05907_0145_1967
laatst bijgewerkt:
28 september 2019