Joost Abraham Maurits Meerloo werd als Abraham (Bram) Maurits Meerloo geboren op 14 maart 1903 te Den Haag. Hij was een zoon van Bernard Meerloo (Kolhorn, 12 oktober 1866) en Anna Frederika Benjamins (Amsterdam, 26 augustus 1866). Bram was het jongste kind, hij had oudere zussen en een broer; Femia Dora (Den Haag, – Auschwitz, ), Sara Maria (Den Haag, – Auschwitz-Birkenau, ), Dorothea Josephina (Den Haag, 4 januari 1899 – vermoord in de Tweede Wereldoorlog, waar en wanneer niet bekend) en Simon Jacob (Den Haag, – Auschwitz, ). Bram groeide op in Den Haag.
Bram werd psychiater, een beroep dat hij veertig jaar zou uitoefenen. Hij studeerde medicijnen en Leiden en specialiseerde zich in de psychiatrie. Na zijn afstuderen werkte hij waarschijnlijk een periode in de psychiatrische inrichting Maasoord in Poortugaal bij Rotterdam, tot 1931 was dat zijn woonplaats. In 1934 vestigde hij zich op het Van Imhoffplein 3 in Den Haag, in 1936 op de Adelheidstraat 236 in Den Haag. Op 16 mei 1926 trouwde Bram in Den Haag met Elisabeth Johanna Kalf (Amsterdam, 17 december 1901), een huwelijk dat op 19 mei 1946 werd ontbonden.
Tijdens de bezetting werkte hij ook als huisarts en ging in het verzet.
In de meidagen van 1940 was hij als medicus werkzaam bij het Nederlandse leger. Hij hervatte op 25 mei 1940 zijn praktijk. Voor zijn verzetsnaam nam hij de voornaam Joost aan, die hij na de oorlog als voornaam bleef gebruiken. In 1942 wist hij Nederland te ontvluchten via Frankrijk, Spanje, Curaçao en Amerika en kwam uiteindelijk als Engelandvaarder in Engeland terecht. Hij werd er regeringscommissaris, ontmoette Wilhelmina en Churchill en was een van de personen die de voedseldroppings van 1945 voorbereidde. Na de bevrijding keerde hij terug naar Nederland. Maar Nederland was veranderd en veel van zijn vrienden en familie waren niet meer in leven.
Hij scheidde van Elisabeth, besloot Nederland te verlaten en vestigde zich in januari 1947 in New York. Daar trouwde Joost met Louisa Betty Duits (Dordrecht, 19 juli 1912) en werd onder meer Hoogleraar aan de New York School of Psychiatry. Hij had een succesvolle carrière in de Verenigde Staten en liet zich naturaliseren tot Amerikaans staatsburger. Hij publiceerde en schreef meer dan 36 boeken, waaronder The Rape of the Mind (1956), het belangrijk boek over hersenspoeling, Conversation and Communication (1952) en voor de Nederlandse situatie Total War and the Human Mind: A Psychologist’s Experience in Occupied Holland (1944), waarin hij met name de gebeurtenissen, maatschappelijke verhoudingen en leefomstandigheden tijdens de eerste bezettingsjaren analyseerde, misschien nog wel zijn meest relevante werk. Hij specialiseerde zich in menselijke communicatie.
In 1968 keerden Louisa en Joost terug naar Nederland waar ze januari 1947 in Amsterdam werden ingeschreven op Weerdestein 34. Ze bleven daar wonen tot het overlijden van Joost. Joost werd weer Nederlander en terug in Nederland zette hij zijn eigen ervaringen (tijdens de oorlog) op schrift in de vorm van autobiografische notities. Hij beschreef zowel de gebeurtenissen om hem heen als zijn innerlijke ervaringen.
Bezorgd
Joost maakte zich zorgen om ontwikkelingen in de maatschappij. In december 1969 verscheen een artikel in Het Parool waarin hij waarschuwde tegen de invloed van de televisie op de maatschappij. Het was kort na de moordpartijen rond Los Angeles die door Charles Manson werden gepleegd en Joost wees op de relatie met geestelijke wreedheid door indringende communicatiemiddelen zoals de televisie, die volgens hem een soort van brain-washing was. In die periode werkte hij bij de afdeling Psychiatrie van de Amsterdamse GG & GD, waar hij tot zijn pensionering zou blijven. De sfeer waarin de TV mensen bracht, met treiteren, zeuren en kleineren leidde volgens hem tot jaloezie en rancune en uiteindelijk tot excessen. Mensen moesten hier bewust van worden en weten dat geestelijke wreedheid het tegenovergestelde van verdraagzaamheid is.
Zijn waarschuwing kwam lang voordat social media opkwam.
Joost overleed op 19 november 1976 in Amsterdam.
Nalatenschap
In particulier bezit is er nog veel van Joost aanwezig. Een aantal relevante musea bleken niet geïnteresseerd, er zal worden getracht een en ander bij het Nationaal Archief onder te brengen. Joost Meerloo stelde in 1975 zijn oorlogservaringen op schrift in de vorm van ‘autobiografische notities’. De titel van zijn autobiografie is Een mond vol spijkers. Een psycholoog op oorlogspad. (1975)
bron:
Bernard Meerloo, Gemeentearchief Den Haag, 0354-01 Bevolkingsregister gemeente Den Haag, toegangsnummer 1176.
Joost Abraham Maurits Meerloo, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 1642.
Joost Meerloo, Medisch Contact, https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/egodocumenten (geraadpleegd 4 juni 2023).
Dorothea Meerloo, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130339278 (Dorothea J MEERLOO).
Abraham Maurits Meerloo, Gemeentearchief Den Haag, 0354-01 Bevolkingsregister gemeente Den Haag, inventarisnummer 1176.
Advertentie. “Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad”. ‘s-Gravenhage, 25-05-1940, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010019061:mpeg21:p004.
Familiebericht. “NRC Handelsblad”. Rotterdam, 24-11-1976. Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000025483:mpeg21:p010.
DR JOOST MEERLOO SIGNALEERT HET OPRUKKEN VAN DE ‘GEESTELIJKE WREEDHEID’ Sinds de tv is ’n besmettelijke nijdigheid over de mensen gekomen’. “Het Parool”. Amsterdam, 20-12-1969. Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010837683:mpeg21:p019.
DE VERLOREN DIMENSIE DE VERLOREN DIMENSIE Mystiek even reëel als sex door ANDRÉ DE KROMME. “De Telegraaf”. Amsterdam, 23-12-1971, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011197151:mpeg21:p005.
Joost Meerloo, wikipedia, https://nl.wikipedia.org/wiki/Joost_Meerloo (geraadpleegd 4 juni 2023).
email Jacques Noach 8 juli 2023
met dank aan S. Oxenaar.
illustratie:
Advertentie. “Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad”. ‘s-Gravenhage, 25-05-1940, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010019061:mpeg21:p004.
Familiebericht. “NRC Handelsblad”. Rotterdam, 24-11-1976. Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000025483:mpeg21:p010.
DR JOOST MEERLOO SIGNALEERT HET OPRUKKEN VAN DE ‘GEESTELIJKE WREEDHEID’ Sinds de tv is ’n besmettelijke nijdigheid over de mensen gekomen’. “Het Parool”. Amsterdam, 20-12-1969. Geraadpleegd op Delpher op 04-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010837683:mpeg21:p019.
gepubliceerd:
4 juni 2023
laatst bijgewerkt:
8 juli 2023