Joodsamsterdam en Joodserfgoedrotterdam jaaroverzicht 2020

Gezond 2021, ruim een half miljoen bezoekers en een moeilijke tijd
Verleden jaar wenste ik u een gezond 2020 met het idee dat gezondheid toch het allerbelangrijkst is. Ik hoop dat iedere lezer de ellende die in het afgelopen jaar over de wereld kwam bespaard is gebleven. Nooit hadden we kunnen denken dat 2020 vanaf maart zo bepaald zou gaan worden door een virus en de angst die daarmee gepaard gaat.
Persoonlijk vond dit jaar mijn mooiste week in januari plaats. Dat was met mijn studiegroep Jewish Studies naar Praag. Net voor alles begon. Wat lijkt dit nu een andere tijd in een andere wereld, terwijl het toch nog geen jaar geleden is. Ik ben dit jaar afgestudeerd voor mijn master Geschiedenis aan de UvA en deed die tweede master Jewish Studies vanwege de ondersteunende vakken die ik wilde volgen.
Nu ben ik met de bijbehorende scriptie voor Jewish Studies bezig – toen Corona losbarstte bleek dit het enige te zijn dat nog moest worden afgerond en al mijn andere werk verdampte als sneeuw voor de zon. Als student gaf ik nog rondleidingen door Joods Amsterdam en Joods Rotterdam.
Mijn mooiste herinnering aan Praag is overigens het deelnemen aan de dienst op vrijdagavond in de Altneushul. Wat was dat bijzonder en wat was dat een rijkdom dat ik daar bij mocht zijn.

Jaaroverzicht 2020 in cijfers
In dit overzicht de artikelen die aan de websites www.joodsamsterdam.nl en www.joodserfgoedrotterdam.nl tijdens 2020 zijn toegevoegd. In 2019 waren dat 142 grote aanpassingen en/of nieuwe artikelen, in 2020 202 stuks.
Het bezoek aan de website werd verleden jaar nog gemeten voor beide sites samen, en dat waren toen 337.703 bezoekers.
Met ingang van dit jaar worden ze per site gemeten. Voor Rotterdam waren er 145.027 bezoekers, voor Amsterdam 368.184. Samen dus 513.211, een stijging van bijna 52%.

Met deze gegevens kan gesteld worden dat de websites zeer goed bezocht worden, en dat is zelfs bereikt zonder reclame of aandacht voor de sites in de pers. Het jaaroverzicht is overigens als pdf te downloaden.

De financiële achtergrond
Hoewel er vaak gedacht wordt dat de sites financieel ondersteund worden of bij een van de grotere organisaties horen is dat niet zo. Het is een particulier initiatief, een uitvloeisel van een educatief project.

Financieel gesproken bestonden de websites van de inkomsten die ik genereerde met rondleidingen door Joods Amsterdam en Joods Rotterdam. Deze rondleidingen waren niet de reden waarom ik ben gaan studeren, maar waren een bijbaan die ik leuk ben gaan vinden. De verhalen vertellen aan mensen in plaats van een beeldscherm is vaak een waardevolle ervaring. De dialoog met geïnteresseerden geeft nieuwe inzichten, nieuwe ideeën en nieuwe verhalen.
Het aantal rondleidingen daalde dit jaar van, in het seizoen, vier per week naar vijf in heel 2020.

Daarnaast besloot ik dit jaar om geen boeken meer te verkopen voor een grote webshop. Dit bedrijf verkocht ook antisemitische werkjes en hoewel na veel vijven en zessen dit nu (tijdelijk?) niet meer gedaan wordt, gaan mijn principes hierbij boven geld. Dus die provisie is weggevallen.

Een volgend punt waarmee de sites ondersteund worden is het verrichten van historisch onderzoek. Dit jaar werden er twee projecten op dat gebied afgrond. Verder is de huidige financiële situatie uiterst precair geworden.

De toekomst
In de toekomst moet dit veranderen, door de Corona-crisis is deze situatie niet houdbaar. Ik wil  geen advertenties plaatsen op de websites en voor de korte termijn is het essentieel dat ik de rondleidingen weer kan oppakken. Voor de langere termijn onderzoek ik op dit moment hoe op een vrijwillige manier dit werk ook door u, als lezer, ondersteund kan worden.
Het uitzoeken van historische verhalen blijft gratis voor personen die dit niet kunnen betalen. Die verhalen zijn immers van groot persoonlijk belang. Maar wanneer men het wel kan betalen – dit is een vak en geen hobby. Verder wil ik alle gidsen en andere commerciële gebruikers van de sites oproepen om financieel bij te dragen.

De sites hebben nu 2700 pagina’s. In verhouding zijn er veel pagina’s daarvan samengesteld door speurwerk in, onder andere, archieven. Daar ga ik mee verder maar ik hoop ook meer (familie)verhalen te horen die de ca. 4000 lezers van de sites en nieuwsbrief kennen en die een essentiële toevoeging zijn aan het Joodse erfgoed van Rotterdam en Amsterdam.

Verder ben ik er trots op dat Joods Groningen de look-and-feel van deze twee sites heeft overgenomen en dat er nog zo’n initiatief op stapel staat, waarvan ik hoop dat dit binnenkort gerealiseerd gaat worden.

Die exclusieve rondleidingen door Rotterdam en Amsterdam en de omgeving van deze steden staan op een aparte website. Dat heb ik gedaan om de commercie buiten de geschiedschrijving te houden. Voor beide steden zijn er vijf verschillende standaardrondleidingen en in verband met de viering van 76 jaar bevrijding worden de rondleidingen in zowel Amsterdam als Rotterdam uitgebreid met een rondleiding met het thema Tweede Wereldoorlog. Desgewenst maak ik rondleidingen op maat.

Overzicht 2020

Joodserfgoed Rotterdam

24 jan – op de Paetsstraat in Rotterdam zaten mogelijk onderduikers. De straat is toegevoegd en wie weet meer?
24 jan – Cleco was een bedrijf in Rotterdam voor de oorlog en het gezin van Arthur van Cleeff overleefde de onderduik.
25 jan – bij het wegbreken van gevelplaten op de Noordmolenstraat in Rotterdam werd er Joods erfgoed ontdekt. Het verhaal over ondernemer Israël Levi de Winter.
7 feb – Een titelblad van een boek leidde tot het verhaal over Seraphina Reinette Polak – Van Cleeff.
8 feb – een prachtige foto van de zaak van Jacob de Heer dook deze week op.
11 feb – bij het nazoeken van de informatie over Seraphina Polak dook informatie op over haar kinderen. Dat artikel, Adah, Edith en Judith Polak, herinneringen aan een onbezorgde kindertijd, mocht worden overgenomen.
17 feb – Leonardus Lorjé werd in Rotterdam geboren en begon een kantoorboekhandel in Groningen.
18 feb – In het Openluchtmuseum in Arnhem staat de chanoekia van de familie Schaufel uit Rotterdam.
22 feb – de Van der Takstraat is toegevoegd.
24 feb – Hendrika Mathilde Presser was jurist in Rotterdam.
8 maart – Henri Bernard van Leeuwen richtte de Jewish Colonization Society op.
8 maart – Leime Schnitzler was voorzanger in de synagoge aan de Boompjes
9 maart – Pension Linnewiel was rond 1915 op de Oostzeedijk gevestigd en had connecties met Amsterdam.
12 maart – Abraham Woudstra grossierde in manufacturen.
14 maart – Fie Hartog pleegde verzet vanuit de Joodse Raad afdeling Rotterdam.
18 maart – Ossip Zadkine maakte het beeld De Verwoeste Stad. Wat zijn de Joodse connecties?
24 maart – de Ramlehweg is toegevoegd.
24 maart – de Kaasmarkt is toegevoegd.
14 april – Frits Tugendhaft speelde een belangrijke rol in Joods Rotterdam.
15 april – Selma Wijnberg – Manassen was actief in het bestuur van de WIZO
17 april – Anna Henriëtte Catz was een autoriteit op het gebied van de volksdans én feministe.
19 april – Sophie Haas was een bekend sopraan.
20 april – Ouddorp is toegevoegd aan de site.
21 april – Rika Davids was net zoals haar broer Louis en haar zus Heintje een revue-artiest.
27 april – André Morel was huisarts in Stavenisse en Rotterdam.
27 april – de Schiedamsesingel is toegevoegd.
1 mei – De Groene Hilledijk is toegevoegd met daar een bijzonder verhaal. Maurits Posner schreef in 1938 een open brief aan Minister President Colijn.
10 mei – Regina Philip schreef het verhaal over Andries Philip, ondernemer in Rotterdam.
12 mei – Dameshoedenzaak Marlene was op de Hoogstraat gevestigd.
16 mei – Wisbrun & Lifmann was een elegante modezaak op de Hoogstraat.
16 mei – de Scheveningsestraat is toegevoegd
2 mei – de toespraak van Chris Hoogendoorn bij het Kindermonument over de familie Mozes is toegevoegd aan de site.
1 mei – het verhaal over Mauritz Zoest gaat over een werkkamp, onderduik en verraad.
1 juni – Het verhaal over de kledinghanger van het bedrijf E. & B. Naarden.
1 juni – het verhaal over Juwelier Delmonte van de Hoogstraat.
7 juni – de Boezemkade is toegevoegd.
11 juni – het verhaal van het gezin van Jules en Frieda Vleeschhouwer heeft nu een eigen pagina gekregen.
21 juni – Leo Schulster had een kledingzaak op de Hoogstraat.
23 juni – Samuel van Dantzig was bankier met een bank op de Zuidblaak.
26 juni – de Sleutelsteeg is toegevoegd.
13 juli – de leerlooierij van Philip Roos was op de Goudsestraat gevestigd.
15 juli – Vader en zoons Coppenhagen werden in Rotterdam gearresteerd door de beruchte Groep X. Zij kwamen uit Amsterdam.
18 juli – Al jaren was het niet bekend wie de vrouw was op de foto van de onderduikers bij het politiebureau Nassaukade.  Het kon deze maand worden achterhaald.
19 juli – de Rechter Rottekade is toegevoegd, met daarbij ook het verhaal van de wijding van een nieuwe Thorarol.
22 juli – Machiel Polano was van groot belang voor de geneeskunde en het doofstommenonderijs in Rotterdam.
23 juli – een bijzondere foto is de aanleiding om het verhaal over Levie Roodenburg en Rozette Blom te reconstrueren.
24 juli – Pino & Hellendall was een onderneming die aan de Nieuwehaven was gevestigd.
25 juli – de Westerstraat is toegevoegd.
2 aug – de Joodse begraafplaats van Dordrecht is toegevoegd aan de site.
5 aug – Mendel Rokach was voorzanger in Rotterdam.
8 aug – In Rotterdam was de Israëlitische Kostelooze Godsdienstschool op het Zijl gevestigd, in het centrum van de stad.
8 aug – de Aelbrechtskade is toegevoegd
11 aug – Anton Blazer was een belangrijk musicus uit Rotterdam.
17 aug – het artikel over Amandus Wolfsbergen is aangevuld met nieuwe informatie en heeft een nieuwe url gekregen.
23 aug – Harpe Davids was een zangkoor in Rotterdam.
23 aug – de Zonnebloemsteeg is toegevoegd.
23 aug – de Wolfshoek is toegevoegd.
23 aug – de Mosterdsteeg is toegevoegd.
23 aug – het verhaal over Firma Friede Knurr is toegevoegd.
26 aug – Elkan Schönberg was dertig jaar lang oppervoorzanger in Rotterdam.
30 aug – Ondanks het feit dat de Rotterdamsche Broodfabriek Hofdijk mede koosjer brood produceerde, waren de ondernemers niet-Joods. Van een ondernemer ging de zoon in het verzet. Het verhaal over Guus Peters.
6 sep – David Slager was godsdienstleraar in Middelharnis.
7 sep – Op Baan 60 was de Chocoladefabriek Ringers gevestigd, een producent van koosjere chocolade vanaf de jaren twintig.
9 sep – Branko Fürst was een muziekleraar in Rotterdam.
9 sep – de Nauwe Kerkstraat is toegevoegd
9 sep – de Nobelstraat is toegevoegd.
12 sep – Dr Leonard Davids was van groot belang voor de Nederlandse gezondheidszorg, maar ook voor Joods Rotterdam.
26 sep – Pinkus Narwa kwam uit Rusland en werd kleermaker in Rotterdam
26 sep – de 2e Lombardstraat is toegevoegd.
28 sep – de Vrouw Jannestraat is toegevoegd.
29 sep – Rond de dood van Pieter Moog zijn een aantal onduidelijkheden. Het verhaal via de link.
1 okt – de Lange Torenstraat is toegevoegd.
2 okt – de 1000ste pagina is toegevoegd aan de website, en wel een pagina over de Nolensstraat.
4 okt – mr. Jakob Slijper was van groot belang voor Joods Rotterdam voor, tijdens en na de oorlog.
8 okt – een Joodse zeeman zoekt een Joods meisje uit Rotterdam die hij in 1957 ontmoette.
20 okt – Het Noordereiland is als doorverwijspagina opgenomen voor de daar betreffende straten.
20 okt – Katendrecht is als doorverwijspagina opgenomen door de daar betreffende straten.
25 okt – het Burgemeester Hoffmanplein is opgenomen.
1 nov – Een bijzondere groepsfoto voor een wagenverhuurderij op de Helmersstraat is toegevoegd.
8 nov – de 2e Middellandstraat is toegevoegd.
10 nov – Louis de Sterke & Co was aan het begin van de vorige eeuw een manufacturenhandel / confectiebedrijf in Rotterdam.
23 nov – de Almondestraat is toegevoegd.
1 dec – de Lijnbaanstraat is toegevoegd.
11 dec – de Brielselaan is toegevoegd.
12 dec – de Kruisstraat is aangevuld met gegevens uit andere periodieken
15 dec – de Grote Pauwensteeg is toegevoegd.
23 dec – Een foto van vijf dames gemaakt in juni 1915 bij Fotografie Strauss dook deze maand op. Wie herkent iemand?
24 dec – de Crooswijkseweg en de Nieuwe Crooswijseweg zijn toegevoegd.
24 dec – de onlangs onthulde Abraham Tuschinkistraat, Samuel Soesmanstraat en Karl Weisbardstraat zijn toegevoegd.
26 dec – Edmond Salomon Chait was een telg uit een Lets-Joodse familie en hij werd een sleutelfiguur in een van de meest succesvolle verzetsgroepen in de oorlog.
27 dec – Op 26 december overleed in Moskou Georg Behar, een half-Joodse jongen uit Rotterdam.
28 dec – Hartog Joseph Valk was accountant bij de Gemeente Rotterdam en werkte tijdens de oorlog bij de Joodse Raad. Ook zat hij 17 dagen opgesloten wegens ‘Rassenschande’.
Joods Amsterdam

4 jan – Vlooienburg is toegevoegd aan de website.
5 jan – het eerste verhaal in verband met 75 jaar na de bevrijding is het verhaal over verzet en doorvertellen; het verhaal over Selma Velleman.
6 jan – de Duitse acteur Alfons Fink maakte furore in Nederland en overleefde de oorlog in de onderduik.
7 jan – Siegfried Brandt, zijn vrouw en dochter waren vluchtelingen uit Duitsland.
8 jan – Het verhaal over Samuel Hoepelman is toegevoegd.
9 jan – Elka de Levie was de enige van de vijf Joodse turnsters van de Olympische Spelen van 1928 die de oorlog overleefde.
13 jan – Jacques Baruch was arts, politicus en zat in het verzet tijdens de oorlog. Hij werd geboren in de Stormsteeg.
24 jan – het verhaal over Dameshoedenfabriek Verduin is uitgebreid met een interview met Ernst en zijn dochter Yoka.
13 feb – de Oudezijds Achterburgwal is toegevoegd.
20 feb – Saul B. Groen was een van de weinige verkopers van bladmuziek. Zijn verhaal is verre van compleet, wie weet meer?
22 feb – Israël Wijnschenk was een begaafd turner die in 1928 voor Nederland uitkwam tijdens de Olympische Spelen.
26 feb – Op IJssalon Koco was in 1939 al een antisemitische aanslag.
27 feb – IJssalon Koco op de Van Woustraat heeft een eigen pagina op de site, met uitgebreidere informatie.
27 feb – Op 27 augustus 1927 maakte de Gooise Stoomtram een dodenrit.
2 maart – de Ruysdaelstraat is toegevoegd.
6 maart – Magazijn van IJzerwaren De Vries was gevestigd op de Geldersekade 92.
6 maart – de Zuider Amstellaan is toegevoegd.
6 maart – het gezin Parfumeur woonde op de Zuider Amstellaan.
8 maart – de Albrecht Dürerstraat is toegevoegd.
10 maart – oproep voor informatie over Amsterdam-West.
13 maart – de Hofmeyrstraat is toegevoegd.
14 maart – de Vondelstraat is toegevoegd.
15 maart – Richard Nathan Goetz was een beroemd couturier en werd vanaf ca 1937 van groot belang voor Hirsch & Cie.
17 maart – de Plantage Doklaan is aangevuld met nieuwe informatie.
19 maart – Rosa Boekdrukker – Hirsch was een van de personen achter de Februaristaking.
20 maart – het Meerhuizenplein is toegevoegd.
1 april – de Linnaeuskade is toegevoegd
2 april – het verhaal van drie foto’s van Marcel en Rita is nu voor een deel achterhaald.
3 april – de Bataviastraat is toegevoegd.
4 april – de Stilsteeg is toegevoegd.
4 april – de Govert Flinckstraat is toegevoegd.
7 april – de Gabriël Metsustraat is toegevoegd.
11 april – Max Nebig en Gerrit Blom waren de enige overlevenden van de eerste razzia’s.
12 april – Sal Snijder was 2e violist van het Concertgebouworkest.
12 april – de Van Eeghenlaan is toegevoegd.
13 april – het verhaal over Hartog Werkendam is toegevoegd.
17 april – Jules Loszynski was de ijsverkoper tijdens een kinderfeest in het Lloydhotel in 1939.
24 april – Huize Cats was een belangrijk gebouw voor feesten en partijen en Amsterdam.
25 april – De Plantage Westermanlaan is uitgebreid.
3 mei – De Zocherstraat is toegevoegd
6 mei – Het verhaal van Kurt Zielenziger, een Duits-Joodse vluchteling en zijn gezin
13 mei – Paaschbroodbakkerij D. Coëlho & Co. was op de Jodenhouttuinen gevestigd.
13 mei – Bep Symons werd in 1929 Miss Amsterdam.
18 mei – een aangrijpende foto van een razzia op de Geldersekade mochten we plaatsen met het verhaal van Sara Polak, over haar voorouders.
21 mei – Veronica en Eduard Englander voerden rond 1940 een rusthuis, maar er is meer over hen te vertellen…
23 mei – de Linnaeusparkweg is toegevoegd.
28 mei – we ontvingen een oude foto en dat leidde tot het verhaal over Meijer van Rhijn.
29 mei – Twee foto’s van de President Steynschool uit de Transvaalbuurt werden toegezonden.
1 juni – Het verhaal over Martha Rudelsheim van Radio Goudal en haar dochter Celine de Vries.
5 juni – De Verkaufsbücher geven een schokkend beeld van de onteigeningen van Joods bezit en de verrijking door bezetter en collaborateurs. Voor Monnickendam is dit nader uitgewerkt.
6 juni – Een verhaal over de Joden van Monnickendam.
6 juni – Het Albert Wittenbergplein is toegevoegd.
8 juni – de conferencier Jacques Presser is toegevoegd.
10 juni – de Nederlandse Thermochemische Fabrieken werden in Amsterdam opgericht.
16 juni – deze maand overleed Betty Oudkerk, een van de redders die in de crèche aan de Plantage Middenlaan werkten.
21 juni – De Van Woustraat is aangevuld met nieuwe gegevens. Wist u dat de eerste Amsterdamse Automatiek ORT hier gevestigd was?
29 juni – tandarts Aäron Loterijman woonde op de Keizersgracht, ging in onderduik en werd vlak voor het einde van de oorlog vermoord.
1 juli – de ouders van Curt Löwenstein moesten vluchten uit Duitsland en Curt werd tijdens zijn onderduik actief in het verzet.
1 juli – Mijn Erfenis is een boek van Philip Staal.
7 juli – De Joodsche Wachter was het weekblad van de Nederlandse Zionistenbond.
8 juli – De Joodsche Jeugdkrant Betsalel was een periodiek tussen 1928 en 1935.
10 juli – Het Nieuw Israëlietisch Weekblad is toegevoegd.
15 juli – Vader en zoons Coppenhagen werden in Rotterdam gearresteerd door de beruchte Groep X. Zij kwamen uit Amsterdam.
22 juli – Gerrit Poppegaai had op de Albert Cuypstraat 149 zijn sigarenfabriek Ebol.  Wie weet er iets over?
23 juli – Op Rapenburg 71 was Matrassenfabriek Peco gevestigd.
23 juli – Op de Warmoesstraat was lingeriefabriek SIDVA gevestigd.
26 juli – het Markenplein is toegevoegd.
1 aug – de vereniging Bachoerei Mewakshij Jausher was de Joodse vereniging voor de Nieuwmarktbuurt.
2 aug – Enkele jaren na de oorlog werd in Amsterdam het PAI-huis opgericht. Er is al wat informatie, maar mocht u het artikel kunnen aanvullen?
3 aug – Het verhaal van Marga Grunberg is een bijzonder verhaal over Joods verzet in de oorlog.
6 aug – De Westerstraat is toegevoegd
6 aug – Over Alfons Fink verscheen al eerder een artikel, nu is er ook een boek over hem verschenen. Infomatie via de pagina.
8 aug – Louis Contran was een bekende humorist in het vooroorlogse Nederland.
15 aug – de Keizersstraat is toegevoegd
15 aug – de Korte Keizersstraat is toegevoegd.
16 aug – de Sperwerlaan is toegevoegd
27 aug – de Cliostraat is toegevoegd
3 sep – de Herculesstraat is toegevoegd.
3 sep – Louis Salomons was een fagottist in Amsterdam.
5 sep – Op 5 september werden er voor Roosje de Groot en Mozes Ferro Stolpersteinen gelegd in Blaricum.
14 sep – De Emmalaan is toegevoegd
15 sep – Op de Emmalaan was het Joods Jongensweeshuis gevestigd.
23 sep – Vandaag werd de eerste steen van het Holocaust Namenmonument gelegd voor Jacqueline van Maarsen. De eerste steen was die voor Dina Frankenhuis. Wie was zij?
2 okt – Tot eind februari is in het Joods Historisch Museum de prachtige tentoonstelling: Waterlooplein – de buurt binnenstebuiten te zien.
8 okt – een Joodse zeeman zoekt een Joods meisje uit Rotterdam die hij in 1957 ontmoette.
9 okt – Johanna Heijmann was een vluchteling uit Duitsland. Aan de hand van de archiefkaarten is te reconstrueren wat er gebeurde vanaf 1938.
10 okt – de Leidsegracht is toegevoegd.
13 okt – een oproep betreffende het werk van schilder en tekenaar Hendrika van Gelder.
13 okt – de Zomerdijkstraat is toegevoegd
13 okt – de biografie van Hendrika van Gelder is toegevoegd.
12 nov – de Sarphatistraat is uitgebreid met informatie uit het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland.
14 nov – de Bilderdijkstraat is toegevoegd.
14 nov – de Okeghemstraat is toegevoegd.
15 nov – de Javastraat is toegevoegd.
17 nov – Elia Gaïm Vedder was de laatste hoofdsjochet van Amsterdam.
19 nov – de Uilenburgersteeg is toegevoegd.
20 nov –  de Stadionweg is toegevoegd.
21 nov – Lea H. Halpern was een keramiste die voor de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam werkte.
26 nov – Er werd een overzicht gevonden van de Amsterdamse moheliem in 1932.
26 nov – de Spinozastraat is toegevoegd.
27 nov – de Huddekade is toegevoegd. En wat heeft deze straat te maken met de Snoge?
29 nov – Abraham Salomon Levisson was opperrabbijn in Friesland, kreeg zijn opleiding deels in Amsterdam en woonde vlak voor zijn deportatie met zijn gezin in Amsterdam.
5 dec – het Afrikanerplein is toegevoegd.
5 dec – het Transvaalplein is toegevoegd.
8 dec – Alida Bonn was gemeenteraadslid voor de SDAP van 1923 – 1940 en haar man Jacob van Blitz was actief voor Poale Zion.
18 dec – Beth Menoucha was een rusthuis aan de Plantage Middenlaan.
19 dec – in de eerste decennia van de vorige eeuw werd er nog een Pesachmarkt georganiseerd op de Jodenbreestraat.
20 dec – de Jan van Eijckstraat is toegevoegd
22 dec – Aby Jethomim was een van de oudste sociale instellingen in Nederland
23 dec – de Onbekende Gracht is toegevoegd.