Eén van de bekendste Joodse artiestenduo’s van voor de Tweede Wereldoorlog was zonder twijfel Johnny en Jones. Een verhaal over De Bijenkorf, de VARA en over Bergen-Belsen.
In 1934 traden in De Bijenkorf “The Bijko Rhythm Stompers” op, een groep bestaande uit Bob Beek, Max Kannewasser, Max Meents en Nol van Wesel. Dit is de eerste keer dat de samenwerking tussen Max (Salomon Meijer) Kannewasser (24 september 1916/Jones) en Nol (Arnold Simeon) van Wesel (23 augustus 1918/Johnny) achterhaald kan worden.
In 1936 gingen Johnny en Jones als zangduo optreden. Ze werden ontdekt bij een optreden in in café-restaurant “Van Klaveren”, bij het ‘Cabaret der Onbekenden’ op de hoek Frederiksplein – Weteringschans.
Kort daarna stopten ze met hun baan bij De Bijenkorf en stapten het artiestenvak in. Ze werden al snel de eerste tiener-idolen in ons land.
| Max Kannewasser woonde in februari 1941 op de Lekstraat 130-2. Nol van Wesel woonde op de Volkerakstraat 30-1. |
Johnny en Jones hadden als voorbeeld het Amerikaanse duo Sim and Slam. Zij hadden voornamelijk jazz op hun repertoire staan en een van hun meest succesvolle nummers was de Flat Foot Floogie, dat oorspronkelijk onder de naam Flat Foot Floozy uitkwam. Floozy, slang voor sletje, kwam niet door de Amerikaanse censuur en daarom werd die naam veranderd. Johnny en Jones gebruikten dit nummer in Nederland en het werd ook hier een groot succes. Ze traden ook op voor Joodse bijeenkomsten, zoals in maart 1937 voor het Poerimfeest in ‘De Joodsche Invalide‘, in september 1937 bij de Joodse jeugdvereniging S. K. A. L. (sport, kunst, amusement, liefdadigheid) in Den Haag en op 12 juni 1938 bij het examen-feest in Het Apeldoornsche Bosch.
Johnny en Jones werkten ook mee aan revues. Op 1 december 1937 werd in het Leidscheplein-theater (Leidseplein 12; huidige Chicago) in Amsterdam de revue ‘Extra Tijding’ voor het eerst opgevoerd. Johnny en Jones waren twee van de optredende artiesten. Op 16 augustus 1938 ging het ‘Kurhaus-Cabaret’ in première in het Kurhaus in Scheveningen. Dat cabaret was samengesteld door Louis Davids. Verschillende radio-krachten verleenden hun medewerking en Louis Davids (Rotterdam, 19 december 1883), die op 1 juli 1939 zou overlijden, kon toen vanwege gezondheidsredenen niet bij de première zijn.
Op 27 november 1938 werd er in het Grand Theatre aan de Pompenburgsingel in Rotterdam een bijzonder programma gegeven ten bate van de Joodse vluchtelingen. De algemeen leider van de avond was Leo Fuld, tal van (Joodse) artiesten, zoals Sylvain Poons, Esther Philipse, Jo Walvis, Louis Bannet en Johnny en Jones traden belangeloos op. Zelf hun reiskosten namen ze voor hun eigen rekening. Met de collecte bracht de avond ƒ 1500,- (koopkracht 2023 € 18200,-) op voor het Joodsche Vluchtelingen Comité.
Buitenland
Op 6 februari 1939 traden Johnny en Jones op voor de B. B. C. in Londen in het programma ‘Mondaynight at seven’. Op 12 februari 1939 traden ze voor Radio Brussel I. N. R. Vlaams op.
Televisie
In 1929 werden in Nederland de eerste televisiebeelden vertoond in het Kurhaus in Scheveningen. De ontwikkelingen rond dit nieuwe medium gingen in de eerste jaren traag en kwamen jaren na de Tweede Wereldoorlog in een stroomversnelling. Tijdens de Jaarbeurs in Utrecht in 1938 was het echter zover dat dit nieuwe medium getoond werd. In het Groninger Dagblad van 3 maart 1928 verscheen het volgende bericht: ‘Verscheidene Nederlandsche artiesten zullen op de komende Jaarbeurs te Utrecht in de gelegenheid worden gesteld, hun televisie-talenten te toonen, gedurende de vijf-minuten-programma’s, welke Philips daar organiseert. Het publiek zal dan kunnen beoordelen of onze kunstenaars “televisie-geniek” zijn. Naar de “Tel.” verneemt, zullen aan deze televisie-uitzendingen, behalve Mariëtte Serlé, ook deelnemen: Fientje de la Mar, Corry Vonk, Wim Kan, Tholen en Van Lier, Han Beuker en het duo Johnny en Jones.’
VARA
Johnny en Jones waren vanaf 1938 met zekere regelmaat via de VARA-radio te beluisteren. Ze traden toen op als intermezzo bij “The Ramblers”. Bij het platenlabel Decca namen ze platen op, wat begon in november 1938 met het nummer “Mijnheer Dinges weet niet wat Swing is”. Dit nummer werd een groot succes.
Oorlog
In de eerste periode van de oorlog konden Johnny en Jones nog zonder veel problemen optreden. Er waren veel optredens, zoals in Flora in september 1940 en in februari 1941 in Amersfoort op met “The Ramblers”. Eind 1941 werd optreden door Joodse artiesten voor niet-Joods publiek verboden. In oktober 1941 traden Johnny en Jones nog op in Arnhem voor Anova’s Sterrenparade; in december 1941 was er een optreden in Dordrecht van Johnny, Jack en Pedro – drie jongens en een gitaar – die optraden in de stijl van Johnny en Jones, hetgeen ook in het bericht in de Dordrechtsche courant werd benoemd. Johnny en Jones verdienden hun geld met optredens en vanaf eind 1941 verschenen er advertenties in Het Joodsche Weekblad waar ze zich aanboden. Ze schijnen nog in het Tip Top Theater in de Jodenbreestraat, de Joodsche Invalide op het Weesperplein en in de Hollandsche Schouwburg toen dat nog een schouwburg was, te hebben opgetreden. In juli 1942 verscheen de laatste advertentie in Het Joodsche Weekblad. Johnny en Jones boden gitaarles aan en microfoon-zangles.
Westerbork
Op 9 oktober 1943 moesten Johnny en Jones met hun echtgenoten naar Kamp Westerbork. Ze werden daar te werk gesteld bij het verwerken van onderdelen van neergestorte vliegtuigen, waaronder plexiglas (bron: Leo Cohen, medegevangene in Westerbork). Johnny en Jones vonden in het kamp een plek bij de (uit uitstekende artiesten bestaande) revue. Aangezien er alleen Duitstalige opgevoerd mochten worden, moesten Johnny en Jones Duits leren. Dus eerst moest die taal goed beheerst worden, waardoor ze alleen in maart 1944 tijdens een kamprevue hebben opgetreden.
Lied, hetgeen Johnny & Jones in de strafbarakken zongen:
Het is hier alles even fijn in Westerborg
De korte tijd dat het nog duurt mij ook een zorg
Het is hier alles even fijn, wat cabaret, een beetje gein
Een optimist, dat moet je zijn,
in Westerborg
Kan men zich amuseren,
De zoons, de pa’s, de opa’s,
Gaan dan naar de appelplaats
Daar moet men maar proberen
Op klompen lopen leren
Een petje en een overall
Nu ben ik hier een S-geval
(met dank aan Leo Cohen, Adelaide, Australië)
4 september 1944
Op deze dag werden Johnny en Jones samen met de andere artiesten, zoals Esther Philipse, Willy Rosen en Otto Aurich gedeporteerd naar Theresienstadt. Op 29 september 1944 moesten ze vanuit Theresienstadt naar Auschwitz en daarna naar Sachsenhausen, Ohrdruf en in maart 1945 kwam Johnny en Jones in Bergen-Belsen aan. Door de ontberingen overleden ze kort na elkaar, Jones op 20 maart 1945 en Johnny op de dag dat Bergen-Belsen bevrijd werd, 15 april 1945. In juli 1945 werd er een bericht in Het Binnenhof geplaatst, waarin gesteld werd dat Han Hollander was overleden in een concentratiekamp en dat Johnny en Jones vergast zouden zijn. Het Parool meldde een dag later dat het duo in een Duits concentratiekamp was vermoord.
Grammofoonplaatopname
Twintig jaar na hun dood, in 1964, werd er een grammofoonplaat gepubliceerd met liedjes die Johnny en Jones schreven in Westerbork. In augustus 1944, één dag, werd het het duo toegestaan om naar Amsterdam te reizen waar zij hun Westerborkliedjes konden opnemen. Eigenlijk moesten ze naar Weesp waar gewerkt moest worden aan het opruimen van een neergestort vliegtuig, maar het lukte om die dag naar de Nederlandsche Klankopnamestudio Nekos te gaan. Ze namen nummers op als ‘We slopen met muziek’, ‘de Westerbork-serenade’, ‘Floep, zei de stamper’, ‘Willy Rosen potpourri’. ‘Consi-ballade’ en ‘De mooiste bloem uit de LAWA, meisje dat ben jij’. (LAWA was de afkorting voor Lager Warenhaus. Twintig jaar lang bleven de opnamen geconserveerd op glasplaten. In 1964 werden ze overgebracht op vinyl.
2004
In het Amsterdams Historisch Museum was er in 2004 een speciale vitrine ter nagedachtenis aan dit duo ingericht.
bron:
Cohen, Leo, Adelaide, Australië, herinneringen (met dank aan Leo Cohen),
wikipedia,
www.joodsmonument.nl, lemma’s Samuel Meijer Kannewasser en Arnold Simeon van Wesel (geraadpleegd 25 februari 2917).
Poeriem in „De Joodsche Tnvaldie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 05-03-1937, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871387:mpeg21:p002.
S. K. A. L., VEREENIGINGEN. Tooneelvereeniging „Ontwaakt”.. “Haagsche courant”. ‘s-Gravenhage, 29-09-1937. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000149391:mpeg21:p014.
Extra Tijding Een nieuwe revue van Tholen en Van Lier in het Leidschepleintheater. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 28-11-1937, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010538139:mpeg21:p003.
Gemengde Berichten. “Groninger dagblad”. Groningen, 03-03-1938, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMRHCG04:235245052:mpeg21:p00002.
EXAMENFEEST IN „HET APELDOORNSCHE BOSCH”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-06-1938, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874629:mpeg21:p002.
Kurhaus-Cabaret, “Het volk”. Amsterdam, 15-08-1938, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB15:000888078:mpeg21:p00006.
Sterren-parade voor de Joodsche vluchtelingen.. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 28-11-1938, p. 21. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB32:164698024:mpeg21:p00021.
Johnny en Jones in het buitenland. “Zaans volksblad : sociaal-democratisch dagblad”. Amsterdam, 02-02-1939, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010944700:mpeg21:p009.
FLORA: JOHNNY AND JONES The two Boys and a Guitar. “Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad”. ‘s-Gravenhage, 21-09-1940, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010019267:mpeg21:p009.
ANOVA’S STERRENPARADE. “Arnhemsche courant”. Arnhem, 13-10-1941, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010328858:mpeg21:p005.
Johnny, Jack en Pedro, “Dordrechtsche courant”. Dordrecht, 08-12-1941, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010381553:mpeg21:p003.
Advertentie. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 02-01-1942, p. 14. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318188:mpeg21:p014.
Advertentie. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 06-03-1942, p. 16. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318308:mpeg21:p016.
Advertentie. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 03-07-1942, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318325:mpeg21:p007.
Han Hollander, “Het Binnenhof”. ‘s-Gravenhage, 20-07-1945, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000365060:mpeg21:p00001.
vermoord “Het parool”. ‘s-Gravenhage, 21-07-1945. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMNIOD05:000147271:mpeg21:p001.
Nog in het concentratiekamp schreven zij hun levensliedjes. “Nieuwsblad van het Noorden”. Groningen, 02-10-1964, p. 13. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010679040:mpeg21:p013.
Illustratie
advertentie: het Joodsche Weekblad, uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam, 13 juni 1941.
Advertentie. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 06-03-1942, p. 16. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318308:mpeg21:p016.
Han Hollander, “Het Binnenhof”. ‘s-Gravenhage, 20-07-1945, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 03-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000365060:mpeg21:p00001.
video
Westerbork – serenade via https://www.youtube.com/watch?v=t-uu4IdZY4A
gepubliceerd:
2 mei 2016
laatst bijgewerkt:
3 augustus 2024