Het is het verhaal van een vluchteling voor het nazi-regime en soms is via archiefkaarten na te gaan wat de weg was van een vluchteling, vanaf de aankomst in Nederland. De archiefkaart van Johanna Heijmann vertelt haar verhaal.
Johanna werd geboren in Frankfurt am Main op 22 december 1899. Vader Levy kwam uit Aurich, een stad in Ost-Friesland in het noorden van Duitsland en haar moeder kwam uit Kopenhagen. Johanna besloot om te vluchten voor het naziregime en aan de datum te beoordelen dat ze werd ingeschreven in Rotterdam is Johanne vertrokken na de Kristallnacht van 9 op 10 november 1938. Vanaf het moment dat Hitler aan de macht kwam in 1933 was de situatie voor Joden in Duitsland steeds dreigender geworden, de Kristallnacht was het moment dat de bedoelingen van het regime duidelijk werden en veel Joden beseften dat er in nazi-Duitsland geen toekomst was.
Op 16 december 1938 werd Johanna ingeschreven in een van de opvanglocaties voor vluchtelingen, de quarantaine-inrichting op Heijplaat op de Quarantainestraat 1. Het adres Wilhelminakade 74 behoorde bij dezelfde inrichting. Waarschijnlijk betreft het een dependance. Johanne ging vervolgens naar Amsterdam en werd opgevangen in de vluchtelingenlocatie die het Lloydhotel aan de Oostelijke Handelskade toen was. Daar kwam ze aan op 16 februari 1939 en verbleef er het gehele jaar totdat ze op 1 december 1939 werd opgenomen in het Bevolkingsregister. In maart 1940 wordt Johanna overgeplaatst naar Kamp Westerbork.
Kamp Westerbork was eveneens een opvanglocatie voor vluchtelingen, de bouw werd gefinancierd door de Joodse gemeenschap in Nederland zelf, de overheid liet het afweten. De locatie was ver van de steden in een dunbevolkt gebied. Dat het opvangkamp vervolgens door de nazi’s gebruikt zou gaan worden was niet bekend tijdens de bouw.
De kaart van de Joodse Raad geeft de volgende informatie over Johanna. Ze zat in Westerbork met haar man Leo Bodenheimer (14 juli 1894) en hun kinderen Sara (Frankfurt am Main, 24 mei 1930), Berthold Baruch Israël (Frankfurt am Main, 25 oktober 1933) en Alfred (Frankfurt am Main, 30 december 1935). Johanna en Leo behoorden tot een van de eersten die in Westerbork terecht kwamen en deze zogenoemde ‘Alte einsassen’ hadden een bijzondere positie is het kamp. Dat zij waarschijnlijk deze positie ook hadden is te zien aan de datum waarop het gezin op transport werd gesteld, 8 februari 1944. Ze zaten dus bijna vier jaar in Westerbork, wat uitzonderlijk lang was. Voor de kinderen betekende dit dat het een groot deel van hun jeugd was.
Ondanks het feit dat ze zo lang in Westerbork verbleven en pas zo laat in de oorlog gedeporteerd werden, werd het gezin na aankomst in Auschwitz op 11 februari 1944 vermoord.
Een foto van het gezin is te zien via deze link.
bron:
Stadsarchief Amsterdam, Johanna Heijmann, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 340
Kaart Joodse Raad via Arolsen Archives, Johanna Bodenheimer Heymann, 12695188
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Bodenheimer
illustratie:
Stadsarchief Amsterdam, Johanna Heijmann, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 340
laatst bijgewerkt:
9 oktober 2020