door Phil Tokkie
Joseph (roepnaam Jo) Reinhold wordt in 1916 in Keulen geboren. Jo, die loodgieter van beroep is, komt in 1939 naar Borne. In februari 1942 vertrekt hij naar Eendrachtstraat 11 in Amsterdam, waar hij op 26 augustus trouwt met Sara (roepnaam Lientje) Voorzanger (Amsterdam, – Auschwitz, ).
In september dat jaar wordt hij naar werkkamp De Beetse bij Sellingerbeetse in Groningen gestuurd. Van daaruit wordt hij op 2 oktober naar Westerbork overgebracht. In Westerbork wacht hij op Lientje. Samen gaan ze op 12 oktober op transport naar Auschwitz. Daar worden ze gescheiden. Lientje gaat meteen naar de gaskamer.
Jo wordt ingeschreven onder nummer 67898 in Auschwitz en is naar een werkkamp in de buurt gegaan. Vanuit dit werkkamp heeft hij een briefkaart naar Nederland gestuurd. Later is hij op een onbekende datum overgebracht naar Mauthausen, waar hij nummer 124687 krijgt. Op 6 januari 1945 wordt Jo overgebracht naar Gusen, een werkkamp van Mauthausen. Zodoende werd aangenomen dat hij overleden zou zijn tussen 16 januari en 10 mei 1945.
Op basis hiervan wordt in Borne een struikelsteen voor hem gelegd.
In 2015 duikt in Borne opeens een na-oorlogse brief van Jo op. Daarin beschrijft hij hoe hij als dwangarbeider diverse kampen heeft overleefd.
Uit deze brief:
In Auschwitz wordt Jo geselecteerd voor dwangarbeid in de kolenmijnen van Jawiszowice, een dorp 10 km. ten zuidwesten van Auschwitz. Hij werkt hier 17 maanden, tot er vakarbeiders worden gezocht voor een Duitse fabriek. Joseph meldt zich aan en wordt uitgekozen. Helaas blijkt dit een valstrik. Tot zijn grote teleurstelling komt hij terecht in een ander werkkamp dat bij Auschwitz hoort, Schwientochlowitz, 40 km. van Auschwitz. Het is een wapenfabriek waar men de 8/8 tank bouwde: ‘Wir haben da Sabotage gemacht wo wir nur konnten’, schrijft hij. Eén keer is hij daarbij ontdekt. Hij vertelt niet wat dit voor consequenties voor hem had, zijn brief is een feitelijk relaas, het doorstane leed verwoordt hij niet.
Ondertussen komt het Russische leger steeds dichterbij en op zekere dag wordt het kamp daarom ontruimd. De dwangarbeiders worden verplaatst naar kamp Mauthausen. Dat betekent 10 dagen lopen met als rantsoen één kilobrood en voor drie man samen één blik conserven. In Mauthausen begint weer een nieuw leven, ‘noch viel schlimmer’ dan in Auschwitz. Na 3 weken – april 1945 – werd hij met zijn kameraden verplaatst naar Gussen-II, waar ze weer ‘unter der Erde’ moeten werken. Hij is dan aan het eind van zijn krachten, de bevrijding moet snel komen, anders begeeft hij het (‘eingehen’). Die bevrijding kwam: op zaterdag 5 mei 1945.
In eerste instantie wil Jo naar Nederland teruggaan, maar hij heeft met Sara afgesproken dat ze elkaar zullen treffen in zijn vaderland. In Duitsland heeft hij meer dan twee jaar gewacht, tevergeefs. Daarna is hij naar Brooklyn verhuist: ‘Und es gefallt mir sehr gut’.
Over het naoorlogse leven van Joseph Reinhold is alleen bekend dat hij hertrouwde met Ethel en dat ze samen twee zonen kregen. Joseph is in 1994 op 77-jarige leeftijd te Ashtabula County (Ohio) overleden.
Zijn struikelsteen is op 14 december 2015 verwijderd. De steen wordt in de synagoge van Borne bewaard.
Meer informatie en documentatie via deze link en deze link.
bron:
verhaal Phil Tokkie
illustratie:
Lientje en Jo op balkon in de Diamantstraat, © Phil Tokkie, met vriendelijke toestemming d.d. 5 juli 2022.
gepubliceerd:
5 juli 2022
laatst bijgewerkt:
5 juli 2022
|
|