Isaäc Arbeid werd op 15 januari 1882 in Amsterdam geboren als zoon van Salomon Arbeid (19 november 1852 – Amsterdam, 25 januari 1935) en Esther Pop (Amsterdam, 1 mei 1852 – Amsterdam, 1 februari 1937). Hij was de oudste van het gezin, Isaäc had drie jongere broers Leendert (Amsterdam, 27 augustus 1883 – Auschwitz, 26 februari 1943), Hijman (Amsterdam, 29 februari 1888 – Sobibor, 28 mei 1942) en Abraham (Amsterdam, 4 juni 1890 – Auschwitz, 28 januari 1943). Isaäc trouwde op 10 juni 1914 met Anna Achtsteribbe (Amsterdam, 21 september 1890 – Auschwitz, 11 februari 1944). Isaäc en Anna woonden al samen sinds 13 maart van dat jaar, in die tijd was dat vrij uitzonderlijk.
Anna en Isaäc kregen drie dochters:
Esther Wilhelmina (Amsterdam, 16 augustus 1915 – Amsterdam, 23 augustus 1979),
Frederika Sara (Amsterdam, 6 februari 1917 – Auschwitz, 30 september 1942) en
Hendrina (Amsterdam, 19 december 1922 – Auschwitz, 30 september 1942).
Het gezin woonde volgens de persoonskaart van Isaac rond 1940 op de Voltastraat 4b te Amsterdam – Watergraafsmeer (vanaf 22 mei 1937), daarvoor woonden ze op Bilderdijkstraat 206, in 1916 op de Vrolikstraat 90 en in 1925 op de Middenweg 242. Isaac was in de oorlog werknemer van de Joodse Raad.
Isaäc werkte in de vleesindustrie en was sociaal geëngageerd. Hij richtte een slagersgezellenbond op. Hij wilde op die manier de belangen van zijn vakgenoten, de in de vleesindustrie werkzame arbeiders, behartigen. Hij was nog maar 19 jaar oud toen hij samen met onder andere Barend Polak op 4 juni 1901 de Slagersgezellenbond ‘Vooruitgang’ oprichtte. Zijn collega’s in de vleesindustrie waren nauwelijks politiek actief. Arbeid voedde hen op waardoor ze wel politiek bewust werden en begonnen op te komen voor hun belangen. Het bestuur en de leden van Vooruitgang bestond voor een groot deel uit gezellen die werkzaam waren in de vleeshallen van de Hoogduitse en Portugees Joodse gemeente van Amsterdam.
Rond de eeuwwisseling stonden de meeste slagersknechten afwijzend tegenover socialisme en klassenstrijd. De verhoudingen binnen het slagersbedrijf waren patriarchaal. Tussen kleine slagers en hun knechten bestond een nauwe band, waardoor opkomen voor de rechten beïnvloed werd door persoonlijke banden.
De felle socialistische Algemeene Nederlandse Diamantwerkersbond heeft een behoorlijke invloed gehad op de Vooruitgang. Arbeid kende deze invloed, hij was de zoon en broer van diamantwerkers. De Vooruitgang was een socialistisch gerichte vakbond. Dat leverde ook problemen op, want de Vooruitgang werd in oktober 1901 bij de oprichting in Rotterdam geweigerd door de overkoepelende Slagersgezellenbond, de NSGB. De antisocialistische weerstand tegen de Vooruitgang duurde tot de tweede jaarvergadering op 25 januari 1903, toen werd de bond van Isaäc Arbeid wel toegelaten. Arbeid werd de voorzitter van de Amsterdamse afdeling en dat bleef hij tot maart 1911.
Hij werd toen verslagen door de antisocialist Taverne, Arbeid werd redacteur van het verenigingsorgaan. De naam van het blad werd in 1915 gewijzigd van Het Orgaan naar De Slager en Isaäc Arbeid had de redactie over dit blad tot 1922. Vijf jaar eerder werd Isaäc Arbeid bezoldigd secretaris-penningmeester. Die functie behield Arbeid tot de Duitse bezetting. Tijdens de bezetting werd Isaac Arbeid volgens de persoonskaart in het Stadsarchief in Amsterdam een medewerker van de Joodse Raad. Waarschijnlijk was het deze functie die ervoor gezorgd heeft dat Isaäc en zijn vrouw Anna ‘laat’ in de oorlog gedeporteerd werden. Ze werden vermoord in Auschwitz op 11 februari 1944. Zijn broers en twee van zijn kinderen waren toen al in de kampen vermoord.
Verder lezen:
Isaac Arbeid op BWSA
bron:
Stadsarchief Amsterdam (SAA), persoonskaart Isaäc Arbeid
genealogieonline.nl, stamboom Abas, lemma Salomon Arbeid (geraadpleegd 6 feb 2017).
“Amsterdamsch Nieuws.”. “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij“. Amsterdam, 20-11-1906. Geraadpleegd op Delpher op 06-02-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011128562:mpeg21:a0015
Isaäc Arbeid op https://socialhistory.org/bwsa/biografie/arbeid
illustratie:
“Amsterdamsch Nieuws.”. “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij“. Amsterdam, 20-11-1906. Geraadpleegd op Delpher op 06-02-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011128562:mpeg21:a0015
foto Isaac Arbeid in zijn werkkamer met dank aan Leo Arbeid, 7 februari 2016.
laatst bijgewerkt:
29 september 2019