De Houtkopersdwarsstraat is een zijstraat van de Jodenbreestraat in het verlengde van de Nieuwe Uilenburgerstraat en de Uilenburgersteeg. Hij stond in Joods Amsterdam beter bekend als de Vissteeg.
De visvrouwen
Die bijnaam voor deze straat lag voor de hand. er werd vis verkocht, onder meer door bekende Joodse visverkoopsters, Brutale Coba (Rachel Moffie) en Bloemie.
De vaste klanten
Vooral de visstallen van Bloemie en Brutale Coba zijn beroemd. De kooplieden aan de Vissteeg kennen hun klanten, hun smaak en hun manieren. Aan de manier waarop een klant de vis keurt, weten zij welke prijs ze kunnen bedingen. Vaste prijzen bestaan namelijk niet. De voorkeur van de buurtbewoners strekt zich niet uit tot de vissen in het geheel, maar juist ook naar zeer speciale onderdelen van zo’n beest.
Onderhandelen
Zegt een vrouwtje met een zorgelijk gezicht: ‘Bloemie, heb jij vandaag mooie leng?’
Roept Bloemie naar achteren ‘Markie, hebben we nog leng?’
‘Nog één krimpleng.’ Het beest wordt met een zwaai op de schaal gegooid. ‘Twintig pond vis. Hoeveel moet u ervan hebben?’ ‘Wat kost die leng?’ ‘Een kwartje een pond.’ ‘Ik geef je twee dubbeltjes en geen cent meer.’ ‘Twee dubbeltjes, goed. Omdat u het bent. Hoeveel moet u hebben?’ ‘Ik moet enkel maar de wammen hebben. Snij maar een pond af, het middelste stuk hoor!’
De wammen zijn het lekkerste deel van de vis. Als de vette buik is weggesneden, is het overblijvend deel minder waard. Bloemie prakkiseert er niet voor de wamstukken los te verkopen. Zegt het vrouwtje: ‘nou dan neem ik ook géén vis.’ Ze doet tien stappen opzij, zodat ze voor de stal van Brutale Koba staat. ‘Koba, heb jij leng?’ ‘Ik verkoop niet aan kaksougerte’ (verbastering van lorrige koopster).
Zegt het vrouwtje: ‘Jij bent aardig adrem.’ Zegt Brutale Koba: ‘Als ik a trem (een tram) ben, bent u een vuilniskar.’
Blonde Beckie
Brutale Coba had volgens overlevering haar mondje wel bij zich, en als er iemand was waarmee ze kon kijven was het wel Blonde Beckie. Blonde Beckie hing dan uit het raam en gilde naar Coba. Beckie was getrouwd met een heer Schellevis, had een café en in ieder geval een zoon Maurits. Drs. J. Schagen, een lezer van de site, vond wie ze was. De woningkaarten van het Stadsarchief boden uitkomst, en het gaat hier om Salomon Schellevis (Amsterdam, – Amsterdam, en Rebecca Schellevis-Canes (Amsterdam, 28 februari 1884 – Sobibor, 4 juni 1943) en hun zoon Maurits. Op de hoek Jodenbreestraat (32) – Houtkopersdwarsstraat namen ze in 1935 een café over, in 1938 verhuisde Beckie naar Houtkopersdwarsstraat 30.
Salomon overleed in 1935. Het paar had zeker acht kinderen, Hartog (Amsterdam, – Sobibor, ), Joseph (Amsterdam, 20 mei 1906 – Auschwitz, 31 oktober 1944), Judic (Amsterdam, 22 februari 1913 – Sobibor, 28 mei 1943), Mina (Amsterdam, 31 augustus 1917 – Auschwitz, 19 januari 1944), Jacques (Amsterdam, 25 oktober 1919 – Midden Europa, 31 maart 1944), Clara (Amsterdam, 18 november 1910) en Maurits (Amsterdam, – Amstelveen, ).
Dochter Clara overleefde de oorlog en emigreerde met haar man Juda Hamerslag naar de VS. Ze kregen twee dochters, Esther en Rebecca. Na de oorlog trouwde zoon Maurits met Lena Biesen en zij kregen een zoon, Salomon.
Houtkoopersdwarsstraat 1 – D. L. de Goede
De zuurinleggerij en vishandel van David de Goede was hier vanaf ca. 1920 gevestigd.
Houtkopersdwarsstraat 2 – Barend Wessel
Barend Wessel had hier rond 1920 zijn zaak in zuidvruchten, zuurwaren, gedroogde- en ingelegde groenten. Van hem is een briefkaart gevonden voor een leverancier in Noordwijk (bij het aanklikken van de afbeeldingen worden ze groter) bij wie hij gedroogde tuinbonen inkocht. De herenbonen die in de tekst worden genoemd zijn een variëteit van bonen.
Barend Wessel (Amsterdam, 19 november 1838) was gehuwd met Klaartje Gompers (Amsterdam, 4 november 1840). Barend was een zoon van Isaac Wessel, vandaar ‘B. I. Wessel’. Barend en Klaartje hadden zes kinderen; Duifje (Amsterdam, 27 augustus 1868 – Sobibor, 30 april 1943), Barend (Amsterdam, 17 mei 1870), Mietje (Amsterdam, 24 april 1872), Isaac (Amsterdam, 22 februari 1876 – Sobibor, 4 juni 1943), Jacob (Amsterdam, 20 januari 1879 – Bergen-Belsen, 23 februari 1945) en Margaretha (Amsterdam, 13 mei 1885 – Auschwitz, 19 november 1943).
Houtkopersdwarsstraat 4 – Marcus Vischschoonmaker
Rond 1922 had Marcus Vischschoonmaker Amsterdam, – Sobibor, ) hier een viszaak. Marcus Vischschoonmaker was voor die tijd op de Uilenburgsteeg gevestigd. Hij was gehuwd met Bloeme Verdooner (Amsterdam, – Sobibor, ). Zij hadden de volgende kinderen: Jacob (Amsterdam, – Dachau, ), Berta (Amsterdam, – Sobibor, ), Meijer (Amsterdam, – Auschwitz, ), Dina (Amsterdam, – Auschwitz, ), Gretha (Margaretha) (Amsterdam, – Auschwitz, ), Samuel (Amsterdam, 8 januari 1921), Abraham (Amsterdam, 15 februari 1915 – Laren, 17 februari 2013) en Jacques.
Houtkopersdwarsstraat 5 – D. L. de Goede
In 1890 was de zaak van David de Goede (zie nummer 1) op dit adres gevestigd. David de Goede (Amsterdam, 27 februari 1859) was gehuwd met Vrouwtje Abas (Amsterdam, 10 februari 1856).
Houtkopersdwarsstraat – K. L. O. Smeth
De heer Smeth was meubelmaker en maakte voor Levie Abraham Kattenburg (1815 – 1883), thesaurier van een kille, een geschenk dat in september 1880 aan de gemeente werd aangeboden.
bron:
Verhaal Coba: Meyer Sluyser – Voordat ik het vergeet. Uitgave Het Parool (1e druk 1957), NV De Nieuwe Pers pag 75 – 76.
Blonde Beckie: Ons Amsterdam, maart 2002 De Vissteeg in de jaren dertig, communityjoodsmonument.nl pag Rebecca Schellevis-Canes.
“BINNENLAND. AMSTERDAM, 24 Sept.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-09-1880. Geraadpleegd op Delpher op 22-01-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860712:mpeg21:a0004.
“Advertentie D L de Goede”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1890/01/10 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000559092:mpeg21:p00003.
“Advertentie Vischschoonmaker”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1922/03/10 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 19-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000584054:mpeg21:p00012.
Marcus Vischschoonmaker, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 861.
Samuel Vischschoonmaker, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 861.
David de Goede, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2230.
Barend Wessel, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2230.
Briefkaart collectie Rob de Spa
illustratie:
Stadsarchief Amsterdam, beeldbank. Straathandel in de Houtkopersdwarsstraat. Foto uit album II van de Amsterdamsche Politie, samengesteld door Hoofdcommissaris H.S. Hordijk. 1906. HDAB00002000022_002.
Briefkaart collectie Rob de Spa, met dank.
gepubliceerd:
5 mei 2016
laatst bijgewerkt:
19 december 2024