Het Hortusplantsoen ligt in het centrum van Amsterdam aan de zuidkant van de Hortus Botanicus tussen de Nieuwe Herengracht en de Nieuwe Keizersgracht. Bij de Nieuwe Herengracht onder de Weesperstraat ligt de Hortustunnel met daarin een ingang van de metro.
Op de plek van het plantsoen liep oorspronkelijk de (Plantage) Muidergracht. Na demping van het noordelijke deel bevond zich er een rooms-katholiek armenkerkhof, het Sint Anthoniekerkhof. Aan Hortusplantsoen 1 was vele jaren een lagere school gevestigd. Hier werkte schrijver en politicus Theo Thijssen van 1899 tot 1905 als onderwijzer.
Van 1928 tot 1976 was aan Hortusplantsoen 2 een school voor doven en slechthorenden gevestigd, de J.C. Ammanschool. Op 19 april 2007 onthulde de Amsterdamse burgemeester Job Cohen een plaquette bij de Academie ter herinnering aan de Joodse leerlingen van deze school die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden opgepakt en in de concentratiekampen werden vermoord. In 2010 werd in het plantsoen een Monument voor Joodse dove oorlogslachtoffers geplaatst met een beeld van Truus Menger.
Hortusplantsoen – diamantslijperij Simonis
Diamantslijper Simonis was aan het Hortusplantsoen gevestigd.
Hortusplantsoen 1 – E. J. van Detschool
Op dit adres was de E. J. van Detschool gevestigd. Een van de leerlingen was Dora Leger.
Hortusplantsoen 7 – rabbijn Isaac Maarsen
Rabbijn Isaac Maarsen (Amsterdam, 27 februari 1892 – Sobibor, 23 juli 1943) woonde in 1920 op dit adres. Hij werkte bij de Nederlands Israëlitische Hoofdsynagoge en het Seminarium. Maarssen werd in 1925 benoemd tot opperrabbijn in Den Haag. Isaac Maarsen was gehuwd met Jeanette Boekdrukker (Amsterdam, – Sobibor, ) en zij hadden drie dochters; Rosina (Amsterdam, – Auschwitz, ), Henriëtte (Amsterdam, – Sobibor, ) en Suzanna (Den Haag, – Sobibor, ).
Hortusplantsoen 8 – gezin Van Norden
Voor de Tweede Wereldoorlog woonde hier het gezin Van Norden. Dochter Leni (Amsterdam, 2 februari 1918) stond regelmatig in de Joodse jeugdkrant ‘Betsalel’. Leni (Helena) was een dochter van godsdienstonderwijzer Jonas van Norden (Amsterdam, – Sobibor, ) en Johanna Bachrach (Hamburg, – Sobibor, ) en ze had een broer Joseph (Amsterdam, – Auschwitz, ). Leni overleefde de oorlog. Het gezin woonde aan het begin van de oorlog op de Plantage Kerklaan 49a, waar ze in 1937 naartoe verhuisden. Leni trouwde op 30 september 1942 met Andries Hoffmann (Amsterdam, 29 januari 1916) en maakte op 1 oktober 1948 alijah en ging in Tel Aviv wonen.
| Sint Anthonieskerkhof 1640 – 1866 Tussen 1640 en 1866 was hier een begraafplaats gevestigd tussen de latere Nieuwe Herengracht en de Muidergracht. Nabij was ook de uitvalsweg naar Muiden met de Sint Anthonispoort, de naamgever van de begraafplaats. Er stonden geen grafstenen, er waren geen paden. Wel stonden er bomen. Het kerkhof was omgeven door een schutting en de toegang was via de Weesperstraat. Het begraven dichtbij de stad werd in 1866 gestopt, men kon toen begraven op de Oosterbegraafplaats (bij het Tropenmuseum). Daar werd het begraven in 1894 gestopt. In 1885 werden hier twee schoolgebouwen neergezet en bij bouwwerkzaamheden in 1966 aan de Weesperstraat werden botresten gevonden. |
Hortusplantsoen 9 en 10 – sigarenfabrikant A. I. Cardozo v/h Raap & Cardozo
Op dit adres was in 1914 een van de vele sigarenfabrikanten van Amsterdam gevestigd. Raap was Manus Salomon van Raap en Cardozo was Abraham Isaac Nunes Cardozo (Amsterdam, 29 november 1833 – Amsterdam, 3 maart 1923).
Hortusplantsoen 14 – Daniël Klein en Sara Cohen
Daniël Klein Jr. (Zaltbommel, 13 februari 1847 – Amsterdam, 26 juli 1909) was dichter en journalist en woonde tot zijn dood op dit adres. Zijn weduwe Sara Cohen (Arnhem, 17 maart 1852 – Apeldoorn, 27 november 1924) verhuisde in 1912 naar de Nieuwe Kerkstraat 421.
Hortusplantsoen 16 – Kinsbergen en Waterman
Op dit adres was het bedrijf van de firma Kinsbergen en Waterman gevestigd.
bron:
algemene informatie wikipedia (geraadpleegd 23 november 2018)
“Advertentie Klein”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-08-1912. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860219:mpeg21:a0020
Stadsarchief Amsterdam, gezinskaart Daniël Klein
www.geni.com, lemma Daniël Klein (geraadpleegd 23 november 2018)
“Advertentie Klein”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 16-08-1912. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860219:mpeg21:a0020
“Advertentie Kinsbergen en Waterman”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-12-1913. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860288:mpeg21:a0033
Stadsarchief Amsterdam, bevolkingsregister 1853 – 1863 Nunes Cardozo
www.geni.com, lemma Abraham Isaac Nunes Cardozo (geraadpleegd 23 november 2018)
“Advertentie Maarssen”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 03-09-1920. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859799:mpeg21:a0023
informatie begraafplaats via https://www.dodenakkers.nl/artikelen-overzicht/algemeen/verdwenen/amsterdam-verdwenen-2.html (geraadpleegd 23 november 2018).
Leni van Norden, De Joodsche jeugdkrant; “Betsalel”, jrg 5, 1932, no 25, 22-09-1932. Geraadpleegd op Delpher op 05-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005480025:00001.
Jonas van Norden, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 596.
Helena van Norden, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 596.
illustratie:
“Advertentie Kinsbergen en Waterman”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 12-12-1913. Geraadpleegd op Delpher op 23-11-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860288:mpeg21:a0033.
gepubliceerd:
23 november 2018
laatst bijgewerkt:
5 november 2022