Hijman Louis de Jong werd op 1 januari 1882 geboren als zoon van meubelmaker Louis de Jong (Zwolle, 14 oktober 1855) en Betje van der Stam (Gouda, 26 augustus 1851). Hij trouwde op 30 mei 1907 met Margaretha Sophia Bodemann (Amsterdam, 14 mei 1880 – Amsterdam, 7 juni 1963). Margaretha en Hijman kregen twee kinderen; Mies (Renkum, – ) en Louis Willem (Arnhem, 3 april 1911). Vanaf 1927 woonde het gezin op de Huidekoperstraat 7-2. Op 18 februari 1931 eindigde het huwelijk van Margaretha en Louis in een echtscheiding.
Hijman groeide onder andere op in de Nieuwe Kerkstraat waar het gezin van Louis en Betje een tijd op nummer 100 woonde, en op de Kerkstraat 352. Hijman begon als tekenaar bij Berlage. Hij werkte zich op en begon voor zichzelf. De Jong had een architectenbureau aan de Herengracht in Amsterdam. Dit bureau ontwierp verschillende panden in Amsterdam, waaronder panden op de De Lairessestraat 104-128. Een van de meest in het oog springende ontwerpen was het theater van Abraham Tuschinski op de Reguliersbreestraat. Binnen dit bureau was ook architect D. C. Klaphaak de uitvoerende architect van dit project.
Voor Tuschinski verkreeg De Jong de bouwgronden waar het theater op gebouwd werd, in de toenmalige Duvelshoek. Hij regelde de bouwvergunningen en voerde het overleg met de Gemeente Amsterdam. Het bouwkundig ontwerp en de vormgeving was van zijn hand. De samenwerking tussen Tuschinski en De Jong moet in eerste instantie goed zijn verlopen.
De Jong kwam echter in conflict met Tuschinski over de betaling voor zijn werk en Tuschinski trok alle eer naar zich toe. Het conflict liep zo hoog op dat Tuschinski de naam van De Jong zoveel mogelijk verwijderde uit alle officiële stukken rond de bouw van het theater. Bij de opening van het theater werd De Jong niet uitgenodigd. Na het conflict nam Tuschinski architect Christiaan Bartels (1889 – 1968) in de arm.
Een van de bouwkundige prestaties van De Jong was de constructie rond de balkons in het theater. Er zijn geen pilaren onder de balkons, ze hangen vrij in de ruimte en voor die constructie was De Jong verantwoordelijk. Tuschinski wilde geen pilaren in zijn theater om zo vrij zicht voor ieder te waarborgen.
Naast het belangrijke Joodse erfgoed dat Theater Tuschinski is, was De Jong ook de architect van andere panden die op deze site zijn genoemd, ook panden zonder enige prestige. Dit is bijvoorbeeld de slagerij van Izak van Dam op de Nieuwe Kerkstraat 29
In het begin van de oorlog woonde Hijman samen met naaister Jo Brouwer. Jo verdiende de kost en stak, volgens overleveringen, enorm haar nek voor Hijman uit. Hijman probeerde via Seyss-Inquart een ontheffing te verkrijgen voor het dragen van de Jodenster. Die ontheffing werd geweigerd en Hijman betreurde de aanvraag. Zo had hij immers de aandacht op zich gevestigd. Hijman werd op 22 februari 1944 in Westerbork geregistreerd. Tijdens de maanden dat hij in Westerbork verbleef heeft de familie geprobeerd hem vrij te krijgen door aan te tonen dat hij half-arische kinderen had. Hijman werd naar Theresienstadt gedeporteerd op 5 april 1944. Vermoedelijk werd hij vanuit Theresienstadt op 28 oktober 1944 naar Auschwitz gedeporteerd waar hij op 30 oktober 1944 werd vermoord.
bron:
Hijman Louis de Jong, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 393.
Margaretha Sophia Bodemann, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 992.
Hijman Louis de Jong, Amsterdamse School Platform / Wendingen, https://items.amsterdamse-school.nl/details/persons/303 (geraadpleegd 21 september 2023).
Louis de Jong, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1843.
Louis de Jong, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1839.
Louis Willem de Jong, Stadsarchief Amsterdam, Archiefkaarten, archiefnummer 30238, inventarisnummer 398.
Marjan Mes, De echte schepper van Tuschinski, kleinzoon van architect van jubilerende Amsterdamse bioscoop zoekt erkenning, De Stem, 25 oktober 1996, 16.
illustratie:
Marjan Mes, De echte schepper van Tuschinski, kleinzoon van architect van jubilerende Amsterdamse bioscoop zoekt erkenning, De Stem, 25 oktober 1996, 16.
gepubliceerd:
21 september 2023
laatst bijgewerkt:
21 september 2023